Kalendarz historyczny
9 września
-
Z Lublina do obozu na Majdanku Niemcy wywieźli 2 tys. Żydów.
-
Kampania 1939: Armia „Poznań”, dowodzona przez gen. Tadeusza Kutrzebę uderzeniem z rejonu Łęczycy na lewe skrzydło niemieckiej 8. Armii rozpoczęła bitwę nad Bzurą (zwaną też bitwą pod Kutnem).
-
W Warszawie zmarł Wiesław Gołas, odtwórca ponad 120 ról filmowych, kabaretowych, teatralnych i telewizyjnych. Kojarzony był głównie z postaciami komediowymi m.in. Tomkiem Czereśniakiem z „Czterech pancernych i psa”, Przemysławem Stefanem Waldkiem z „Dzięcioła”, Robertem z „Żony dla Australijczyka” oraz z kreacjami w kabarecie Dudek i Kabarecie Starszych Panów.
-
W Warszawie zmarł Lucjan Kydryński, dziennikarz, konferansjer, autor audycji radiowych i telewizyjnych poświęconych muzyce, a także wielu książek, m.in. „Wierzę piosence”, „Znajomi z płyt”, „Opera na cały rok”, „Marek i Wacek – historia prawdziwa” oraz „Przejazdem przez życie... Kroniki Rodzinne”.
-
W Moskwie w wyniku potężnej eksplozji w gruzach legł 9-piętrowy budynek przy ul. Gurjanowa; śmierć poniosły 94 osoby. Cztery dni później – 13 września – silny wybuch zburzył 8-piętrowy dom przy Szosie Kaszyrskiej, zginęło 119 osób. W obu wypadkach wykryto ślady materiałów wybuchowych. O dokonanie obu zamachów oskarżono czeczeńskich rebeliantów. Jednak część rosyjskiej opozycji przypisuje je służbom specjalnym Rosji, które w ten sposób miałyby torować drogę na Kreml swojemu przedstawicielowi – Władimirowi Putinowi.
-
Polska Akademia Nauk powołała Radę Języka Polskiego.
-
W Puszczykowie zmarł Jerzy Kurczewski, dyrygent, pedagog, kompozytor, muzykolog, założyciel Poznańskiego Chóru Chłopięcego.
-
Utworzono Biebrzański Park Narodowy.
-
Kopalnia Soli „Wieliczka” wpisana została na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
-
We wsi Zbrosza Duża na Mazowszu powstał Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Grójeckiej.
-
W Los Angeles zmarł Jack Warner, producent filmowy, współzałożyciel i prezes Warner Brothers.
-
W Polsce rozpoczęły się manewry wojsk Układu Warszawskiego „Tarcza 76”.
-
Polscy biskupi zaapelowali do władz, aby zaniechano wszelkich represji wobec robotników, a także do społeczeństwa, aby przyczyniało się do poprawy trudnej sytuacji ekonomicznej kraju.
-
We Wrocławiu urodziła się Maria Peszek, piosenkarka, aktorka.
-
Podczas XX Letnich Igrzysk Olimpijskich w Monachium Władysław Komar zdobył złoty medal w konkursie pchnięcia kulą.
-
Premiera serialu telewizyjnego „Przygody psa Cywila” w reżyserii Krzysztofa Szmagiera.
-
Premiera serialu telewizyjnego „Kolumbowie” w reżyserii Janusza Morgensterna.
-
W Warszawie odsłonięto Pomnik Lotnika, zrekonstruowany po zniszczeniach wojennych.
-
W Warszawie zmarł prof. Edward Szturm de Sztrem, statystyk, demograf, w latach 1929–1939 dyrektor Głównego Urzędu Statystycznego; po wojnie wykładowca SGPiS.
-
Na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji „Nóż w wodzie” w reżyserii Romana Polańskiego otrzymał nagrodę Międzynarodowej Federacji Krytyków Filmowych FIPRESCI.
-
W Londynie urodził się Hugh Grant, brytyjski aktor, znany m.in. z filmów „Cztery wesela i pogrzeb”, „Notting Hill” oraz „Rozważna i romantyczna”.
-
Założono Polski Związek Rugby.
-
W Warszawie członkowie podziemia antykomunistycznego zastrzelili Stefana Martykę, lektora i reżysera audycji propagandowych w Polskim Radiu.
-
PKWN zawarł z rządami sowieckiej Ukrainy i Białorusi układy dotyczące ewakuacji obywateli polskich z terytorium USRS i BSRS oraz ewakuacji ludności ukraińskiej i białoruskiej z terytorium Polski.
-
Utworzenie przez Niemców na terenie KL Birkenau tak zwanego obozu rodzinnego Theresienstadt dla Żydów z getta w Terezinie koło Pragi (Protektorat Czech i Moraw).
-
Niemcy zakończyli likwidację getta żydowskiego w Beresteczku.
-
W Warszawie urodził się Zbigniew Namysłowski, jeden z najbardziej znanych polskich jazzmanów; multiinstrumentalista – z wykształcenia wiolonczelista, z wyboru puzonista, saksofonista altowy i sopranowy, flecista, a także kompozytor i aranżer.
-
W Lublinie w czasie bombardowania miasta przez Niemców zginął Józef Czechowicz, poeta.
-
Kampania polska: wojska niemieckie zajęły Poznań; dotarły też do środkowej Wisły i Sanu.
-
Podpisanie polsko-francuskiej umowy o formowaniu polskich jednostek wojskowych na terenie Francji.
-
Kampania polska 1939: Kolejne nieudane natarcie niemieckiej 4. Dywizji Pancernej na Warszawę. W walkach na Woli i Ochocie Niemcy stracili około połowy wozów bojowych.
-
W Tel Awiwie urodził się Chaim Topol, izraelski aktor, słynny Tewje Mleczarz z filmowej wersji musicalu „Skrzypek na dachu”.
-
W Katowicach urodził się Waldemar Świerzy, grafik, artysta plakatu.
-
W nocy z 9 na 10 września na polecenie ministra spraw wewnętrznych gen. Felicjana Sławoja-Składkowskiego, bez nakazu sądowego, aresztowano 19 byłych posłów, przywódców opozycji. Wśród aresztowanych byli m.in. Wincenty Witos, Adam Ciołkosz, Norbert Barlicki, Karol Popiel i Kazimierz Bagiński.
-
Ukazał się pierwszy numer ogólnopolskiego tygodnika katolickiego „Gość Niedzielny”.
-
W Białymstoku urodził się Witold Lesiewicz, reżyser, scenarzysta; autor filmów „Kwiecień”, „Bolesław Śmiały” oraz serialu „Doktor Murek”.
-
Władze rosyjskie zniosły zakaz zabudowywania esplanad fortecznych w likwidowanej Twierdzy Warszawa. Umożliwiło to rozpoczęcie planowania rozbudowy miasta.
-
W Warszawie urodził się Edward Szymański, poeta, prozaik i dziennikarz związany z warszawską Wolą, działacz PPS; zamordowany w niemieckim obozie KL Auschwitz w 1943 r.
-
W Mogilnie urodził się Kurt Lewin, niemiecki psycholog społeczny, pochodzenia żydowskiego, twórca teorii pola; wykładowca uniwersytetu w Berlinie; w 1932 r. wyemigrował do USA.
-
W Szwajcarii zawarto Konwencję o ochronie dzieł literackich i artystycznych; była to pierwsza międzynarodowa umowa dot. ochrony praw autorskich.
-
Do Unii przyjęta została Kalifornia jako 31 stan.
-
W Jasnej Polanie niedaleko Tuły urodził się Lew Tołstoj, powieściopisarz, autor dramatów, myśliciel.
-
Pod Podhajcami hetman polny koronny Feliks Potocki pokonał wojska tatarskie.
-
W Paryżu odbyła się premiera komedii Moliera „Skąpiec”. W tytułowej roli wystąpił sam autor.
-
W Warszawie zmarła królowa Anna Jagiellonka, żona Stefana Batorego, ostatnia przedstawicielka dynastii Jagiellonów.
-
W Paryżu urodził się Armand Jean Richelieu, książę, kardynał, francuski mąż stanu; pierwszy minister Francji w latach 1624–1642.
-
W Brukseli zmarł Pieter Bruegel (starszy), niderlandzki malarz, rysownik.
-
Król Władysław Jagiełło w Wolborzu koło Piotrkowa Trybunalskiego wydał odezwę skierowaną do duchowieństwa, rycerstwa i innych władców, zawierającą 29 artykułów z zarzutami wobec działalności zakonu krzyżackiego.