Kalendarz historyczny
15 stycznia
-
W Toruniu zmarł Leszek Herdegen, aktor, literat; uczestnik Powstania Warszawskiego; występował w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, a następnie w warszawskich teatrach Studio i Powszechnym; zagrał m.in. w filmach „Kwiecień”, „Mansarda”, „Faraon”, „Potop”, a także w serialu „Stawka większa niż życie”.
-
We Francji rozpoczęto tworzenie Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Jej dowódcą został gen. Zygmunt Szyszko-Bohusz.
-
W Warszawie zmarł dziennikarz i prezenter muzyczny Marek Gaszyński, autor tekstów ponad 150 piosenek, wśród nich "Snu o Warszawie" i "Gdzie się podziały tamte prywatki", twórca książek o tematyce muzycznej. Miał 83 lata.
-
W Warszawie zmarł Andrzej Kotkowski – reżyser, scenarzysta, twórca m.in. filmu „Obywatel Piszczyk”, aktor, pedagog, członek m.in. Stowarzyszenia Filmowców Polskich.
-
W Katowicach rozpoczęły się XII Mistrzostwa Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn, po raz pierwszy organizowane w Polsce.
-
W Borzęcinie koło Warszawy zmarł Eugeniusz Haneman, nestor polskich fotografików; dokumentował Powstanie Warszawskie, był operatorem filmowym, wykładowcą Szkoły Filmowej w Łodzi.
-
W Radomiu zmarł Antoni Czortek, bokser, uczestnik igrzysk olimpijskich w Berlinie; wicemistrz Europy z Dublina (1939), czterokrotny mistrz Polski; więzień niemieckich obozów Auschwitz i Mauthausen.
-
W Warszawie zmarł Hieronim Przybył, reżyser filmowy, autor m.in. filmów „Rzeczpospolita babska” i „Milion za Laurę”.
-
Powstała Wikipedia – największa encyklopedia internetowa, redagowana przez samych internautów.
-
W Warszawie zmarł Eugeniusz Szyr, polityk, minister (1976–81) i wicepremier (1959–72) rządów PRL, żołnierz Brygad Międzynarodowych w czasie wojny domowej w Hiszpanii.
-
W Warszawie zmarł Andrzej Krasicki, aktor, dyrektor warszawskich teatrów.
-
W Krakowie rozpoczęła działalność pierwsza w Polsce komercyjna stacja radiowa RMF FM.
-
W Zakopanem zmarła Olga Drahonowska-Małkowska, pedagog, harcmistrzyni, współzałożycielka polskiego skautingu.
-
W Bydgoszczy zmarł Teofil Ociepka, malarz, reprezentant sztuki naiwnej.
-
Zakończył się proces Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego, których uznano za głównych inspiratorów studenckich protestów z marca 1968 r. – obaj zostali skazani na 3,5 roku więzienia.
-
W Warszawie zmarł Andrzej Pronaszko, malarz, scenograf teatralny.
-
W Wiśniczu koło Bochni urodził się Wiesław Komasa, aktor związany m.in. z Teatrem Nowym w Poznaniu (1973–1988), od 1988 r. wykładowca w Akademii Teatralnej w Warszawie.
-
Dekretem Rady Ministrów powołany został Narodowy Bank Polski.
-
W ostatniej niemieckiej egzekucji na terenie Krakowa zginęło 79 mieszkańców miasta.
-
Armia Czerwona, po bitwie pancernej z Niemcami w rejonie Daleszyc i nad Czarną Nidą, zajęła Kielce.
-
Komendant Główny Narodowych Sił Zbrojnych płk Tadeusz Kurcyusz w rozkazie do żołnierzy stwierdził, że wkraczające na terytorium Polski wojska sowieckie mają być traktowane jako wróg.
-
W obliczu nadciągających ze wschodu wojsk sowieckich 27. Wołyńska Dywizja Piechoty Armii Krajowej rozpoczęła realizację planu Akcji „Burza” na Wołyniu.
-
W holenderskiej stoczni we Vlissingen zwodowano okręt podwodny ORP „Orzeł”.
-
W Warszawie urodziła się Barbara Wrzesińska, aktorka filmowa i teatralna; zagrała m.in. w serialu telewizyjnym „Lalka” w reż. Ryszarda Bera; znana z telewizyjnego kabaretu Olgi Lipińskiej.
-
Dokonano oblotu samolotu turystycznego RWD-13.
-
W Genewie podpisany został traktat gwarancyjny pomiędzy Polską a Rumunią.
-
W Warszawie urodził się Jan Błoński, historyk literatury, krytyk literacki, tłumacz, uznanie w świecie literackim przyniosły mu jego interpretacje dzieł klasyków XX wieku: Prousta, Becketta, Stanisława Ignacego Witkiewicza. Pisał też o Gombrowiczu, Miłoszu i Mrożku; w 1987 r. w „Tygodniku Powszechnym” ukazał się jego tekst „Biedni Polacy patrzą na getto”, oceniany jako niezwykle ważny dla stosunków polsko-żydowskich.
-
Zainaugurowała działalność rozgłośnia Polskiego Radia we Lwowie.
-
W Warszawie urodził się Stefan Amsterdamski, filozof, dyrektor powstałej w 1992 r. Szkoły Nauk Społecznych przy IFiS PAN; prowadził badania m.in. w zakresie metodologii filozofii i historii nauki, a także socjologii wiedzy.
-
W Wilnie uruchomiono rozgłośnię Polskiego Radia.
-
W Warszawie urodził się Jarema Stępowski, aktor, piosenkarz; wykonawca piosenek m.in. „Jadziem na Bielany”, „O jednej Wiśniewskiej”, „Taksówkarz warszawski”, „Tango andrusowskie”; znany m.in. z serialu „Wojna domowa”.
-
W Warszawie urodziła się Renata Kossobudzka, aktorka teatralna i filmowa.
-
Na podstawie uchwały Sejmu Ustawodawczego marka polska stała się prawnym środkiem płatniczym na obszarze państwa polskiego.
-
W katastrofie na Morzu Śródziemnym zginął Andrzej Małkowski, propagator skautingu, jeden z twórców harcerstwa w Polsce; żołnierz Legionów Polskich i Armii Polskiej we Francji.
-
W Berlinie zastrzelona została Róża Luksemburg, działaczka polskiego i niemieckiego ruchu robotniczego, ekonomistka; współzałożycielka SDKPiL (1893); należała do przywódców niemieckiej SPD i II Międzynarodówki; współzałożycielka Związku Spartakusa i KPD.
-
We Lwowie zmarł Wojciech Kętrzyński, (właśc. Adalbert von Winkler), działacz polskiego ruchu narodowego na Mazurach, historyk, mediewista, w latach 1876–1918 dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. Na jego cześć w 1946 roku miasto Rastembork otrzymało nazwę „Kętrzyn”.
-
W Warszawie odbyło się pierwsze posiedzenie Tymczasowej Rady Stanu, jej przewodniczącym wybrano Wacława Niemojewskiego.
-
W Mystkowicach urodził się Dyzma Gałaj, socjolog, polityk, historyk ruchu ludowego, marszałek sejmu PRL, więzień Pawiaka.
-
W Warszawie urodził się Stefan Bałuk, cichociemny, żołnierz AK, powstaniec warszawski; członek Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość; aresztowany w 1945 r. i skazany na 2,5 roku więzienia; fotograf, współautor pierwszego albumu o Powstaniu Warszawskim „Miasto nieujarzmione”.
-
W Warszawie urodził się Janusz Kusociński, lekkoatleta, mistrz olimpijski z Los Angeles w 1932 r. w biegu na 10 tys. metrów, medalista mistrzostw Europy, wielokrotny rekordzista i mistrz Polski w biegach; w czasie okupacji zaangażowany w działalność konspiracyjną; rozstrzelany przez Niemców w Palmirach w 1940 r.
-
W Krakowie zmarł prof. Lucjan Malinowski, językoznawca, pionier dialektologii polskiej.
-
W Łęczycy urodził się Menachem Bornsztajn, „Ślepy Maks”, słynny gangster przedwojennej Łodzi, nazywany królem Bałut oraz łódzkim Alem Capone.
-
W Warszawie zmarł Antoni Edward Odyniec, poeta, filareta, pamiętnikarz, tłumacz; autor „Listów z podróży” opisujących wspólną z Adamem Mickiewiczem podróż po Europie (1829–1830).
-
Urodził się Czesław Michałowski, prawnik, polityk, minister sprawiedliwości rządów II RP od 1930 do 1936 roku.
-
W Świątnikach koło Włocławka urodził się Florian Znaniecki, filozof, socjolog, autor m.in. prac „Socjologia wychowania”, „Upadek cywilizacji zachodniej”, „Współczesne narody”; współautor opracowania „Chłop polski w Europie i Ameryce”.
-
W Starzenicach urodził się Ignacy Kozielewski, dziennikarz, organizator ruchu skautowego, autor tekstu, „Wszystko, co nasze”, który później stał się hymnem polskiego harcerstwa.
-
Debiut teatralny Ludwika Solskiego. Aktor wystąpił pod pseudonimem „Mancewicz” w roli Alberta w sztuce Paula Fevala, „Syn diabła”, wystawionej w Teatrze Krakowskim.
-
Powstało Warszawskie Towarzystwo Muzyczne.
-
W Krakowie urodził się Stanisław Wyspiański, dramaturg, poeta, malarz, reformator teatru; autor „Wesela”, „Nocy Listopadowej”, „Wyzwolenia” i „Warszawianki”.
-
W Boczkach urodził się Marceli Nencki, lekarz, fizjolog, uczestnik Powstania Styczniowego.
-
W Mikołajowie koło Stryja urodził się Walery Łoziński, pisarz, publicysta, autor m.in. powieści „Zaklęty dwór” (1859).
-
Wojska rosyjskie rozpoczęły oblężenie Gdańska bronionego przez francuski garnizon dowodzony przez marszałka Jeana Rappa.
-
W Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się premiera dramatu „Powrót posła” Juliana Ursyna Niemcewicza.
-
W Hubertusburgu w Saksonii zawarty został traktat pokojowy pomiędzy Prusami a Austrią i Saksonią, potwierdzający przynależność Śląska i Kłodzka do Prus.
-
Na Wawelu odbyły się uroczystości pogrzebowe Augusta II Mocnego oraz zmarłego w 1697 r. Jana III Sobieskiego, którego szczątki złożono po śmierci w kościele kapucynów przy ulicy Miodowej w Warszawie; wraz z Sobieskim w krypcie wawelskiej pochowana została jego żona królowa Maria Kazimiera; były to ostatnie królewskie pogrzeby na Wawelu.
-
W Jamie Zapolskim Rzeczpospolita i Rosja podpisały rozejm kończący wojnę o Inflanty.
-
Siedlce otrzymały prawa miejskie.