Kalendarz historyczny
5 marca
-
W Warszawie zmarł Jan Dobraczyński, pisarz, autor powieści historycznych; w latach 30. związany z ruchem narodowym; uczestnik kampanii 1939 r. i Powstania Warszawskiego; po wojnie związany ze Stowarzyszeniem PAX; poseł na Sejm PRL; w latach 1983–1989 przewodniczący Rady Krajowej PRON; w 1993 r. uhonorowany tytułem „Sprawiedliwego wśród Narodów Świata”.
-
We Lwowie zmarł Jan Gwalbert Pawlikowski, ekonomista, polityk, historyk literatury, taternik, członek władz Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego i Związku Ludowo-Narodowego, honorowy członek Związku Górali, laureat złotego Wawrzynu Akademickiego Polskiej Akademii Literatury.
-
W Warszawie zmarła Dżennet Połtorzycka-Stampf'l, dziennikarka Polskiego Radia, współautorka powieści radiowej „Matysiakowie”. Od 1960 r. współtworzyła – z Jerzym Janickim i Władysławem Żesławskim, a potem z Januszem Adamem Dziewiątkowskim – najsłynniejsze polskie słuchowisko. W 2011 r. została nagrodzona honorowym Złotym Mikrofonem za całokształt swojej pracy.
-
Czterech polskich himalaistów: Adam Bielecki, Artur Małek, Maciej Berbeka i Tomasz Kowalski stanęło na szczycie niezdobytego do tej pory zimą ośmiotysięcznika Broad Peak w Karakorum; dwaj ostatni nie zdołali jednak powrócić na noc do obozu, 8 marca zostali uznani za zmarłych.
-
W Warszawie zmarł Marek Obertyn, aktor.
-
Premiera serialu telewizyjnego „Ranczo” w reżyserii Wojciecha Adamczyka.
-
W Warszawie zmarł Stanisław Jankowski, „Agaton”, cichociemny, oficer AK, uczestnik Powstania Warszawskiego; po wojnie pracownik Biura Odbudowy Stolicy, współautor planu generalnego zagospodarowania przestrzennego Warszawy, m.in. Trasy W-Z i MDM; autor wspomnień „Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie”.
-
W Słupsku zmarł Mieczysław Kościelniak, malarz, grafik; więzień KL Auschwitz, autor około 300 prac narysowanych w obozie, dokumentujących życie więźniów.
-
Hanna Gronkiewicz-Waltz została prezesem Narodowego Banku Polskiego.
-
W Warszawie zmarł prof. Klemens Szaniawski, filozof, logik, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego.
-
W Warszawie rozpoczął obrady III Kongres Nauki Polskiej.
-
W Warszawie zmarł Zbigniew Załuski, publicysta, pisarz, scenarzysta.
-
Premiera filmu Jerzego Passendorfera „Skąpani w ogniu”.
-
Wytyczono dokładny przebieg granicy polsko-sowieckiej w dawnych Prusach Wschodnich oraz na Mierzei Wiślanej i Zalewie Wiślanym.
-
W Siemiatyczach urodził się Marek Antoni Nowicki, prawnik, działacz na rzecz praw człowieka, działacz podziemnej „Solidarności”, współzałożyciel polskiego oddziału Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, w latach 2000–2005 Międzynarodowy Rzecznik Praw Obywatelskich w Kosowie z ramienia ONZ.
-
W Kuncewie, obecnie część Moskwy, zmarł Józef Stalin, właściwie Iosif Dżugaszwili, sekretarz generalny KC KPZR i premier Związku Sowieckiego; zbrodniarz odpowiedzialny za prześladowania i śmierć milionów ludzi, który przez ćwierć wieku rządził totalitarnym państwem sowieckim; wśród jego ofiar były setki tysięcy Polaków.
-
W okolicach Lwowa w walce z oddziałami sowieckiego Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego zginął Roman Szuchewycz „Taras Czuprynka”, naczelny dowódca UPA i kierownik OUN-B (Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, frakcji Bandery); odpowiedzialny za zbrodnicze akcje wobec Polaków na Wołyniu i wschodniej Małopolsce.
-
W Gdańsku urodził się Konstanty Andrzej Kulka, skrzypek, pedagog.
-
W Fulton w Stanach Zjednoczonych Winston Churchill wygłosił słynne przemówienie, podczas którego odnosząc się do kwestii sowieckiej kontroli nad częścią Europy powiedział: „Od Szczecina nad Bałtykiem po Triest nad Adriatykiem przecina kontynent żelazna kurtyna”.
-
W Warszawie komunistyczne władze wykonały wyrok śmierci na Lucjanie Szymańskim „Janczarze”, ostatnim dowódcy Podokręgu Wschodniego Obszaru Warszawskiego AK. „Janczar” został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa 23 grudnia 1944 r.; wyrok śmierci wydał Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie.
-
Grupa Specjalna Sztabu Głównego Gwardii Ludowej PPR zastrzeliła podinspektora Aleksandra Reszczyńskiego, od czerwca 1940 r. komendanta Policji Polskiej (tzw. granatowej) m. Warszawy. Reszczyński powiązany był z kontrwywiadem AK.
-
Na wniosek szefa NKWD Ławrientija Berii Biuro Polityczne KC WKP(b) podjęło uchwałę o rozstrzelaniu polskich oficerów więzionych w obozach na terenie Związku Sowieckiego oraz polskich więźniów przetrzymywanych przez NKWD na obszarze przedwojennych wschodnich województw Rzeczypospolitej; w wyniku tej decyzji zgładzono około 22 tys. obywateli polskich.
-
Premiera filmu „Królowa przedmieścia” w reżyserii Eugeniusza Bodo.
-
We Lwowie zmarł Stanisław Tołłoczko, chemik, filozof, profesor Uniwersytetu Lwowskiego.
-
W Bogucicach, obecnie dzielnica Katowic, urodziła się Maria Klejdysz, aktorka.
-
W Charlottenburgu urodził się Teodor Parnicki, pisarz, autor powieści historycznych, m.in. „Srebrnych Orłów”, „Końca Zgody Narodów”, „Aecjusza, ostatniego Rzymianina” i „Tylko Beatrycze”.
-
W Rzeżycy na Łotwie urodził się Tadeusz Manteuffel, historyk mediewista, kierownik studium historycznego tajnego Uniwersytetu Warszawskiego (1940–1944), prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego (1950–1955), twórca i dyrektor Instytutu Historii PAN (1953–1970).
-
W Gwoźnicy koło Strzyżowa urodził się Julian Przyboś, poeta awangardowy, eseista, teoretyk literatury, członek POW, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej.
-
W Zamościu urodziła się Róża Luksemburg, działaczka polskiego i niemieckiego ruchu robotniczego, ekonomistka; współzałożycielka SDKPiL (1893); należała do przywódców niemieckiej SPD i II Międzynarodówki; współzałożycielka Związku Spartakusa i KPD.
-
Powstanie Styczniowe: w starciu pod Skałą poległ Andrij Potebnia, rosyjski oficer pochodzenia ukraińskiego, walczący po stronie powstańców w oddziale gen. Mariana Langiewicza; założyciel tajnej rewolucyjnej organizacji oficerów rosyjskich w Królestwie Polskim; w 1862 r. dokonał nieudanego zamachu na namiestnika Królestwa Polskiego gen. Aleksandra Luedersa.
-
W Petersburgu urodził się Kazimierz Stanisław Gzowski, działający w Kanadzie inżynier budowlany, projektant dróg, linii kolejowych, kanałów i mostów; założyciel parku narodowego na obszarze wodospadu Niagara i jego pierwszy prezes.
-
Z wojsk Księstwa Warszawskiego utworzony został 5. korpus Wielkiej Armii, którym dowodził ks. Józef Poniatowski.
-
We wsi Dobkiszki pod Sejnami urodził się Szymon Konarski, polski działacz niepodległościowy, powstaniec listopadowy, członek organizacji „Młoda Polska” i Stowarzyszenia Ludu Polskiego.
-
W Grodnie, po raz pierwszy w historii Polski, zerwano Sejm jeszcze przed wyborem marszałka.
-
Na indeks ksiąg zakazanych przez Kościół katolicki wpisana została książka Mikołaja Kopernika „De revolutionibus orbium coelestium”.
-
Wojska Rzeczpospolitej pod wodzą hetmana Jana Karola Chodkiewicza zwyciężyły wojska szwedzkie w bitwie pod Rakvere w północnej Estonii.
-
W ramach przygotowań do zawarcia Unii Lubelskiej król Zygmunt August ogłosił przyłączenie województwa podlaskiego do Korony Królestwa Polskiego.
-
W Wyszehradzie urodził się Ludwik Andegaweński, król węgierski, w latach 1370–1382 król Polski.
-
W Ostrzyhomiu na Węgrzech urodziła się Kinga, córka króla Węgier Beli IV, żona księcia Bolesława V Wstydliwego; święta Kościoła katolickiego.