Kalendarz historyczny
22 września
-
Przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie zakończył się pokazowy proces biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka oraz kilku innych księży i świeckich pracowników kurii; komunistyczne władze zarzuciły oskarżonym „kolaborację z hitlerowskim okupantem, szpiegostwo na rzecz Stanów Zjednoczonych i Watykanu oraz próbę obalenia ludowych władz”. Torturowanego w śledztwie bp. Kaczmarka skazano na 12 lat więzienia.
-
Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do opuszczonego przez Niemców Białegostoku i Brześcia; w Brześciu odbyła się tzw. defilada zwycięzców.
-
W Warszawie zmarł Józef Zbigniew Polak, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, architekt i rysownik.
-
Prezydent Bronisław Komorowski powołał rząd Ewy Kopacz.
-
Prezydent Lech Kaczyński odwołał Andrzeja Leppera ze stanowiska wicepremiera i ministra rolnictwa, jednocześnie powołał Zytę Gilowską na stanowisko wicepremiera i ministra finansów.
-
W Pradze zmarł Janusz Bukowski, aktor, wystąpił w filmach „C.K. Dezerterzy”, „Prywatne śledztwo”, „Symetria”, a także w serialu „Pogranicze w ogniu”.
-
W Warszawie zmarł Zdzisław Leśniak, aktor.
-
W Bielsku-Białej zakończono produkcję samochodu Fiat 126p, popularnego Malucha; w sumie w latach 1973–2000 w zakładach w Bielsku-Białej i Tychach wyprodukowano ponad 3,3 mln tych aut, z czego blisko 900 tys. trafiło na eksport.
-
Po zakończeniu budowy Mostu Świętokrzyskiego został zamknięty tymczasowy Most Syreny w Warszawie.
-
W Westlake Village w stanie Kalifornia zmarł George C. Scott, aktor; laureat Oscara za rolę w filmie „Patton”.
-
Wojskowa Prokuratura Okręgowa w Warszawie umorzyła śledztwo przeciwko płk. Ryszardowi Kuklińskiemu, uznając, że podejmując współpracę z amerykańskim wywiadem działał na rzecz Polski oraz w stanie „wyższej konieczności”.
-
Decyzją Sądu Najwyższego Niezależne Zrzeszenie Studentów (NZS), zdelegalizowane po wprowadzeniu stanu wojennego, zostało ponownie zarejestrowane.
-
Izba Wojskowa Sądu Najwyższego uchyliła wyrok wobec Zdzisława Najdera, skazanego w 1983 r. na karę śmierci.
-
Premiera filmu „C.K. Dezerterzy” w reżyserii Janusza Majewskiego.
-
Początek wojny iracko-irańskiej.
-
W Sądzie Wojewódzkim w Warszawie Ogólnopolski Komitet Założycielski złożył wniosek o rejestrację Niezależnego Zrzeszenia Studentów.
-
Premiera filmu „Noce i dnie” w reżyserii Jerzego Antczaka.
-
W Warszawie zmarł Tadeusz Manteuffel, historyk mediewista, w latach 1940–1944 kierownik studium historycznego tajnego Uniwersytetu Warszawskiego; twórca i wieloletni dyrektor Instytutu Historii PAN.
-
Na Broadwayu odbyła się premiera musicalu „Skrzypek na dachu”.
-
W Warszawie na Wiśle uruchomiono tzw. Grubą Kaśkę – jedno z najważniejszych ujęć wody w stolicy.
-
Mali ogłosiło niepodległość.
-
W Lublinie urodził się Tomasz Wójtowicz, siatkarz, złoty medalista mistrzostw świata (1974) i igrzysk olimpijskich w Montrealu (1976).
-
W Szklarskiej Porębie rozpoczęła się narada przedstawicieli dziewięciu partii komunistycznych, w czasie której podjęto uchwałę o powołaniu Biura Informacyjnego Partii Komunistycznych i Robotniczych (Kominformu). Siedzibą Biura miał być Belgrad.
-
W Górze na Dolnym Śląsku urodziła się Izabella Sierakowska, filolog, nauczycielka, związana z lewicowymi partiami.
-
Armia Czerwona zajęła Tallin.
-
Niemcy rozpoczęli akcję deportacji Żydów z getta w Częstochowie, w jej wyniku ponad 40 tys. osób wywiezionych zostało do obozu zagłady w Treblince; chorych, słabych lub stawiających opór zabijano na miejscu w getcie.
-
W Orzyszu zmarł Michał Kajka, poeta ludowy, działacz mazurski.
-
Niemieckie siły policyjne rozpoczęły Aktion Saybusch, akcję wysiedlania polskiej ludności z Żywiecczyzny do Generalnego Gubernatorstwa; do grudnia 1940 r. Niemcy wysiedlili około 20 tys. Polaków z 35 miejscowości; polskiej ludności odbierano gospodarstwa, majątek i oszczędności, wysiedlani mogli zabrać ze sobą jedynie drobny sprzęt, koce i ubrania oraz zapas żywności na trzy dni.
-
III Rzesza i ZSRS uzgodniły w Moskwie przebieg tzw. linii demarkacyjnej na ziemiach polskich.
-
Kampania polska: pod Sopoćkiniami w okolicach Grodna żołnierze sowieccy zastrzelili gen. Józefa Olszynę-Wilczyńskiego, dowódcę Zgrupowania „Grodno”.
-
Kampania polska: Załoga Lwowa pod dowództwem gen. Władysława Langnera, nie chcąc oddać miasta w ręce Niemców, skapitulowała przed oddziałami Armii Czerwonej. Sowieci złamali wkrótce warunki kapitulacji i internowali obrońców.
-
Kampania polska: Wojska Frontu Północnego gen. Emila Krukowicza-Przedrzymirskiego atakując niemiecki VIII Korpus Armijny rozpoczęły drugą bitwę pod Tomaszowem Lubelskim.
-
Kampania polska: Pod Warszawą zginął gen. Werner von Fritsch, były naczelny dowódca niemieckich wojsk lądowych, jedyny generał Wehrmachtu poległy w kampanii polskiej.
-
Kampania polska: w nocy z 21 na 22 września oddziały Armii Czerwonej zajęły Grodno, które przez dwa dni stawiało opór sowieckim agresorom.
-
W Kołomaniu koło Kielc urodził się Marian Kasprzyk, bokser, mistrz olimpijski z Tokio (1964).
-
Kampania polska: w bitwie pod Łomiankami Górnymi, prowadząc atak na bagnety, poległ gen. Mikołaj Bołtuć; dowódca GO „Wschód" w składzie Armii „Pomorze".
-
W Krakowie urodziła się Bożena Walter, dziennikarka, prezenterka telewizyjna.
-
Radio Kraków przeprowadziło pierwszą w kraju transmisję radiową meczu piłkarskiego (Wisła-Cracovia).
-
W Toruniu urodził się Bogusław Wolniewicz, filozof, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
-
W Szembruczku koło Grudziądza urodził się Henryk Zieliński, historyk, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego i Uniwersytetu Śląskiego.
-
I wojna światowa: Początek francuskiej ofensywy w Szampanii.
-
W Giżewie pod Kruszwicą urodził się Zbigniew Przybyszewski, komandor porucznik, obrońca Helu w 1939 r., odznaczony orderem Virtuti Militari; aresztowany w 1950 r. przez władze komunistyczne i oskarżony o „próbę obalenia władzy ludowej”, skazany na karę śmierci; wyrok wykonano 16 grudnia 1952 r.
-
W Wiedniu urodził się Erich von Stroheim, aktor, reżyser, scenarzysta; autor filmu „Chciwość”; zagrał w „Towarzyszach broni” i „Bulwarze Zachodzącego Słońca”.
-
W Helmscherode w Dolnej Saksonii urodził się Wilhelm Keitel, niemiecki feldmarszałek; w latach 1938–1945 szef sztabu Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu; 8 maja 1945 r. podpisał w Berlinie bezwarunkową kapitulację niemieckich sił zbrojnych; skazany w Procesie Norymberskim za zbrodnie wojenne na karę śmierci i stracony.
-
W Warszawie urodził się Edward Wittig, rzeźbiarz, autor Pomnika Lotnika w Warszawie.
-
W Oranach urodził się Mikalojus Konstantinas Ciurlionis, litewski kompozytor, malarz, grafik.
-
W Anglii urodził się Michael Faraday – wybitny uczony XIX w., fizyk, chemik, odkrywca zjawiska indukcji elektromagnetycznej.
-
Zwycięstwo wspieranych przez Czechów wojsk Mieszka I w bitwie z Wolinianami pod dowództwem Wichmana; dokładne miejsce starcia pozostaje nieznane.