Kalendarz historyczny
30 września
-
Prezydentem RP na uchodźstwie został Władysław Raczkiewicz, w okresie międzywojennym związany początkowo z endecją, a potem z tzw. grupą zamkową - częścią obozu sanacyjnego (był m.in. marszałkiem Senatu w latach 1930-1935), zaś premierem - gen. Władysław Sikorski, jeden z czołowych antagonistów Piłsudskiego.
-
Początek „polskich rządów” w Austrii. Premierem został Kazimierz Badeni - konserwatywny polityk z Galicji, a wśród ministrów byli dwaj inni Polacy: Leon Biliński i Edward Rittner (obaj byli wcześniej rektorami Uniwersytetu we Lwowie).
-
W Krakowie zmarł gen. Józef Chłopicki, wódz naczelny i dyktator w czasie Powstania Listopadowego. Dowódca w bitwie pod Grochowem 25 lutego 1831 r. W wojnie polsko-rosyjskiej 1792 r. walczył pod Zieleńcami, u boku Napoleona dowodził Legią Nadwiślańską, wsławił się w Hiszpanii i pod Borodino. Jest jednym z siedmiu Polaków, którego nazwisko wyryto na Łuku Triumfalnym w Paryżu.
-
W Warszawie zmarł Kornel Morawiecki, działacz opozycji demokratycznej w PRL, przywódca „Solidarności Walczącej”, marszałek senior Sejmu VIII kadencji, poseł VIII kadencji; odznaczony Orderem Orła Białego.
-
W rozegranym w Turynie finale Mistrzostw Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn Polska pokonała Brazylię 3:0.
-
W Polsce zlikwidowano Wojskowe Służby Informacyjne; ówczesny wiceszef MON Antoni Macierewicz ocenił, że WSI dopuszczały się bezprawnych działań wobec świata mediów, polityki i gospodarki.
-
W Warszawie zmarł Zygmunt Kałużyński, krytyk filmowy, eseista i publicysta. Popularyzował historię kina, m.in. w telewizyjnym programie Perły z lamusa (z Tomaszem Raczkiem).
-
W Krakowie zmarła Maria Malicka, aktorka.
-
W Sydney zmarł Patrick White, pisarz, autor powieści „Wóz ognisty”; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1973 r.
-
Premiera filmu „Kobieta samotna” w reżyserii Agnieszki Holland.
-
W Telewizji Polskiej wyemitowano pierwszy odcinek serialu komediowego „Alternatywy 4” w reżyserii Stanisława Barei.
-
W Autheuil-Authouillet zmarła Simone Signoret, francuska aktorka, nagrodzona w 1960 r. Oscarem za rolę w filmie „Miejsce na górze”.
-
Stan wojenny: w Nowej Hucie w czasie manifestacji zorganizowanej przez podziemną Solidarność doszło do gwałtownych starć z milicją.
-
W Warszawie odbył się pierwszy w Polsce masowy bieg maratoński – Maraton Pokoju.
-
W Gdańsku urodził się Tymon Tymański, muzyk, kompozytor.
-
W Warszawie urodził się Dariusz Dziekanowski, piłkarz, trener; w reprezentacji Polski rozegrał 63 mecze, zdobywając 20 bramek; uczestnik finałów Mistrzostw Świata w Meksyku (1986); zawodnik m.in. Widzewa Łódź, Legii Warszawa, Celticu Glasgow i Polonii Warszawa.
-
Rozpoczęła działalność Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).
-
Premiera serialu animowanego „Flintstonowie”.
-
W Kalifornii w wypadku samochodowym w wieku 24 lat zginął James Dean, amerykański aktor, symbol zbuntowanego pokolenia; zagrał w filmach „Na wschód od Edenu”, „Buntownik bez powodu” i „Olbrzym”.
-
W Jaworznie urodziła się Barbara Trzetrzelewska, wokalistka, wykonująca utwory łączące w sobie jazz, pop i brzmienia latynoskie.
-
Rząd polski zerwał stosunki dyplomatyczne z Jugosławią.
-
Kapitulacja powstańców warszawskich walczących na Żoliborzu.
-
Prezydent RP na uchodźstwie Władysław Raczkiewicz zwolnił ze stanowiska Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego i powołał na to stanowisko gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego.
-
Polskie ultimatum wobec Czechosłowacji z żądaniami terytorialnymi.
-
Rząd czechosłowacki przyjął dyktat monachijski.
-
W Zakopanem urodził się Franciszek Gąsienica Groń, narciarz, pierwszy polski medalista zimowych igrzysk olimpijskich – w 1956 r. w Cortina d’Ampezzo zdobył brązowy medal w kombinacji norweskiej.
-
W Warszawie przy ulicy Konwiktorskiej otwarto stadion Polonii Warszawa.
-
W Syhot nad Cisą, na terenie dzisiejszej Rumunii, urodził się Elie Wiesel, pisarz, dziennikarz pochodzenia żydowskiego; więzień niemieckich obozów Auschwitz i Buchenwald; twórca terminu Holocaust; laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1986 r.
-
Dymisja trzeciego rządu Kazimierza Bartla. Istniał zaledwie trzy dni (został powołany 27 września), a przyczyną był konflikt między popieranym przez Józefa Piłsudskiego premierem a większością parlamentarną.
-
W Nowym Orleanie urodził się Truman Capote, pisarz, autor „Harfy traw”, „Śniadania u Tiffany'ego” i „Z zimną krwią”.
-
W Warszawie urodził się Janusz Warmiński, aktor, reżyser, wieloletni dyrektor Teatru Ateneum.
-
Pierwszy powszechny spis ludności przeprowadzony w II RP wykazał, że na jej terenie (bez części Górnego Śląska i Wileńszczyzny) żyje 25 mln 694 tys. osób, w tym prawie 17,8 mln osób narodowości polskiej, 3,9 mln ludności ukraińskiej i ponad 2 mln Żydów.
-
W Warszawie urodził się Samuel Eilenberg, matematyk, profesor Uniwersytetu Columbia, współtwórca algebry homologicznej.
-
W Warszawie zmarł Franciszek Kostrzewski, malarz, ilustrator, karykaturzysta.
-
W Krakowie zmarł Karol Estreicher, bibliotekarz, bibliograf, historyk literatury i teatru.
-
Powstanie Styczniowe: podczas bitwy pod Mełchowem stracił nogę i dostał się do niewoli Adam Chmielowski, późniejszy brat Albert.
-
W Krakowie urodził się Michał Bobrzyński, historyk, przywódca konserwatystów krakowskich (stańczyków).
-
W Wiedniu odbyła się prapremiera opery „Czarodziejski flet” Wolfganga Amadeusza Mozarta.
-
Obradujący w Warszawie Sejm ratyfikował traktaty rozbiorowe.
-
We wsi Czyżowo w okolicach Smoleńska urodził się Grigorij Potiomkin, książę, feldmarszałek, wieloletni doradca carycy Katarzyny II i jej faworyt; głównodowodzący armii rosyjskiej w wojnie z Turcją (1787–1792).
-
W Żarczycach w powiecie chęcińskim urodził się Stanisław Konarski, pedagog, reformator szkolnictwa, poeta, dramaturg, pisarz polityczny, pijar; założyciel Collegium Nobilium w Warszawie.
-
Wojska moskiewskie przekroczyły granicę Rzeczypospolitej rozpoczynając wojnę polsko-rosyjską, tzw. wojnę smoleńską (1632–1634).
-
W Krakowie zmarł Leszek Czarny, książę krakowski i sandomierski.