Kalendarz historyczny
1 listopada
-
W Lublinie rozpoczął się zjazd organizacji skautowych, w czasie którego utworzono Związek Harcerstwa Polskiego.
-
W Krakowie zmarł Jan Matejko, najwybitniejszy przedstawiciel polskiego malarstwa historycznego w XIX w.; autor obrazów „Bitwa pod Grunwaldem”, „Kazanie Skargi”, „Hołd pruski”, „Sobieski pod Wiedniem”, „Reytan na sejmie warszawskim 1773 roku”, „Unia lubelska”, „Stańczyk”, „Batory pod Pskowem”, „Konstytucja 3 Maja”, „Kościuszko pod Racławicami”, a także cyklu „Poczet królów i książąt polskich”.
-
W Poznaniu zmarła Bogusława Latawiec-Balcerzan, poetka, autorka powieści, krytyk literacka. Dwukrotnie nominowana do Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego za najlepszy tom roku: w 2012 za tom "Gdyby czas był ziemią" a w 2019 za tom "Pierzchające ogrody".
-
W Lesku zmarł Janusz Szuber, poeta, eseista, felietonista.
-
W Warszawie zmarła dr Izabella Galicka, historyk sztuki, odkrywczyni „Ekstazy św. Franciszka” El Greca, autorka wielu opracowań, książek i artykułów naukowych z dziedziny historii sztuki, architektury i urbanistyki.
-
Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uchwaliło, że 27 stycznia będzie obchodzony jako Międzynarodowy Dzień Pamięci Ofiar Holokaustu; 27 stycznia 1945 r. Armia Czerwona wyzwoliła niemiecki obóz zagłady Auschwitz-Birkenau.
-
W Warszawie zmarł Henryk Machalica; aktor, występował w Teatrze Narodowym, a także na innych warszawskich scenach: w Teatrze Dramatycznym, Powszechnym, Polskim, Ochoty i Ateneum; znany m.in. z serialu „Złotopolscy”, zagrał również w filmach „Pensja pani Latter”, „Wilczyca”, „Wierna rzeka”.
-
W Strasburgu rozpoczął działalność nowy zreformowany Europejski Trybunał Praw Człowieka.
-
Zmarła mediewistka Maria Dembińska. W swoich badaniach skupiała się na historii materialnej, w szczególności na historii żywienia. Profesorka PAN.
-
Wszedł w życie Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej.
-
W Warszawie zmarł Mieczysław Moczar (wł. Mikołaj Demko), działacz komunistyczny, generał LWP, agent sowieckiego wywiadu wojskowego GRU, członek KPP, PPR i PZPR; w latach 1964–1968 minister spraw wewnętrznych, przywódca partyjnej „frakcji partyzantów”, odpowiedzialny m.in. za zwalczanie powojennego podziemia niepodległościowego i antysemicką nagonkę w latach 1967–1968.
-
Po dziewięciu latach w Polsce zniesiono reglamentację cukru.
-
Stan wojenny: w Warszawie w mieszkaniu Ewy Dałkowskiej odbyła się pierwsza premiera działającego poza oficjalnym obiegiem Teatru Domowego.
-
W Buczkowicach urodził się Łukasz Kruczek, skoczek narciarski; od 2008 r. trener reprezentacji Polski w skokach narciarskich.
-
Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami po raz pierwszy prowadził publiczną zbiórkę pieniędzy na terenie cmentarza.
-
W Warszawie zmarła Jadwiga Smosarska, aktorka, gwiazda polskiego kina okresu międzywojennego, znana z ról w filmach „Trędowata”, „Księżna Łowicka”, „Barbara Radziwiłłówna”.
-
Na lotnisku w Karaczi w Pakistanie doszło do nieudanego zamachu terrorystycznego na życie przewodniczącego Rady Państwa PRL Mariana Spychalskiego; zginął wiceminister spraw zagranicznych Zygfryd Wolniak.
-
W czasie spotkania w Brześciu sowiecki przywódca Nikita Chruszczow poinformował Władysława Gomułkę o podjęciu decyzji dotyczącej drugiej interwencji Armii Czerwonej na Węgrzech.
-
Rząd Węgier ogłosił neutralność kraju i wystąpienie z Układu Warszawskiego; premier Imre Nagy o uznanie neutralności Węgier poprosił ONZ.
-
W Toruniu urodził się Piotr Cieślak, aktor, reżyser teatralny, związany m.in. z Teatrem Studio, Teatrem Powszechnym w Warszawie oraz łódzkim Teatrem Jaracza, reżyserował również w Teatrze Narodowym i w poznańskim Teatrze Nowym; w latach 1993–2007 pełnił funkcję dyrektora artystycznego Teatru Dramatycznego w Warszawie; wystąpił w filmie „Człowiek z marmuru” Andrzeja Wajdy; wieloletni pedagog warszawskiej PWST.
-
W Radomyślu Wielkim urodził się Leszek Wosiewicz, reżyser, scenarzysta, autor filmów „Kornblumenblau”, „Cynga” i „Kroniki domowe”.
-
Karol Wojtyła otrzymał święcenia kapłańskie.
-
Na zaproszenie władz Nowej Zelandii z Persji do Wellington przybyła grupa 732 w większości osieroconych polskich dzieci oraz ich 102 opiekunów; byli oni ofiarami sowieckich deportacji z lat 1940–1941, w 1942 r. zostali ewakuowani z ZSRS do Persji wraz z Armią Polską gen. Władysława Andersa.
-
Niemcy rozpoczęli budowę obozu zagłady w Bełżcu.
-
W Krakowie odbyło się pierwsze przedstawienie konspiracyjnego Teatru Rapsodycznego. W powstanie teatru zaangażował się Karol Wojtyła, który występował w niektórych spektaklach organizowanych w prywatnych mieszkaniach jego przyjaciół.
-
W Londynie w wyniku niemieckiego bombardowania zginął mjr Bolesław Waligóra, kierownik Archiwum Sztabu Naczelnego Wodza, wieloletni szef Centralnego Archiwum Wojskowego.
-
Wszyscy polscy jeńcy-oficerowie zostali umieszczeni w sowieckich obozach w Kozielsku i Starobielsku, natomiast funkcjonariusze policji, KOP i więziennictwa w obozie w Ostaszkowie (1–4 listopada).
-
Rada Najwyższa ZSRS podjęła decyzję o przyłączeniu anektowanych ziem wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej do Białoruskiej oraz Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej.
-
Warszawski port lotniczy przeniesiono z Pól Mokotowskich na Okęcie.
-
W Paryżu zmarł Tadeusz Makowski, malarz, grafik.
-
Urodził się Kazimierz Zemła, rzeźbiarz i pedagog. Jest jednym z najbardziej znanych współczesnych polskich rzeźbiarzy.
-
Urodził się Tadeusz Brzozowski, malarz, rysownik, scenograf, pedagog, zajmował się również malarstwem ściennym, witrażem i projektowaniem tkanin.
-
W dniach 1–3 listopada odbył się w Warszawie I Zjazd Eugeniczny.
-
Urodził się Jerzy Kondracki, geograf, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, zajmował się geografią fizyczną i kartografią.
-
Urodził się Witold Chodźko, lekarz psychiatra, higienista, członek Polskiej Akademii Umiejętności, profesor Uniwersytetu imienia Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie.
-
W Krakowie urodził się Feliks Koneczny, historyk i historiozof, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, autor m.in. „Cywilizacji bizantyńskiej” i „Dziejów Rosji”.
-
W Sosnówce na Podolu urodził się Kazimierz Dłuski, lekarz ftyzjatra, działacz socjalistyczny, współzałożyciel i pierwszy prezes Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (TOPR).
-
Wiosna Ludów: We Lwowie doszło do walk pomiędzy polską Gwardią Narodową a wojskami austriackimi; na rozkaz gen. Wilhelma Hammersteina miasto zostało ostrzelane przez artylerię, zginęło około 100 jego mieszkańców; w konsekwencji Lwów skapitulował.
-
W Sanoku urodził się Zygmunt Gorazdowski, uczestnik Powstania Styczniowego, katolicki duchowny, działający we Lwowie na rzecz ubogich i bezdomnych, założyciel Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Józefa; kanonizowany w 2005 r.
-
W Wojutynie na Wołyniu urodził się Zygmunt Szczęsny Feliński, arcybiskup metropolita warszawski; po wybuchu Powstania Styczniowego protestował przeciwko carskim represjom; skazany na 20-letnie zesłanie do Jarosławia nad Wołgą; beatyfikowany w 2002 r.
-
Król August II Mocny ustanowił Order Orła Białego. To najstarsze i najwyższe odznaczenie RP było przyznawane w Polsce przedrozbiorowej, Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim oraz w latach 1921–1939, przywrócone ustawą z 16 października 1992 r.
-
W Iwanowicach urodził się Władysław Łubieński, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski w latach 1759–1767.
-
W Kurzelowie koło Włoszczowy urodził się Jan Brożek, matematyk, astronom, medyk, profesor i rektor Akademii Krakowskiej.
-
W Krakowie urodziła się Katarzyna Jagiellonka, córka króla Polski Zygmunta I Starego i Bony Sforzy; żona Jana III Wazy, królowa Szwecji w latach 1569–1583; matka Zygmunta III Wazy, króla Polski (1587–1632).
-
W Krakowie zmarł Filip Kallimach (właściwie Filippo Buonaccorsi), włoski humanista, poeta, pisarz polityczny.
-
W Gdańsku urodził się Jan Dantyszek, biskup warmiński, dyplomata, poeta, bliski doradca króla Zygmunta I Starego.
-
W Wyszehradzie rozpoczął obrady zjazd, na którym spotkali się król Polski Kazimierz III Wielki, władca Czech Jan Luksemburski oraz król Węgier Karol Robert.