Kalendarz historyczny
1 czerwca
-
W Stanach Zjednoczonych zebrał się Komitet Wolnej Europy (m.in. przedstawiciele środowisk politycznych), który opowiedział się za wyzwoleniem krajów Europy Środkowo-Wschodniej spod dominacji Związku Sowieckiego. Głównym narzędziem realizacji tego celu stało się Radio Wolna Europa.
-
W Gródku pod Lwowem zmarł Władysław II Jagiełło, król Polski i wielki książę litewski, panujący od 1386 r. Wspólnie z bratem Witoldem dowodził w 1410 r. w zwycięskiej bitwie nad Krzyżakami pod Grunwaldem; w 1413 r. zawarł Unię w Horodle, która zacieśniała związek Polski i Litwy.
-
W Paryżu zmarł ks. Tadeusz Tomasiński, pallotyn, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski od 1953 r. pracujący w pallotyńskiej Regi Miłosierdzia Bożego we Francji. W okresie stanu wojennego był organizatorem Komitetu Pomocy dla Polski. Z zamiłowania był badaczem historii sztuki oraz dziejów Polski i Francji.
-
W Warszawie zmarł Janusz Ekiert, muzykolog, autor książek poświęconych muzyce, biografii Fryderyka Chopina, historii Konkursów Chopinowskich.
-
Samolot pasażerski Airbus A330-200 linii Air France z 228 osobami na pokładzie, lecący z Rio de Janeiro do Paryża, spadł do Atlantyku; wszyscy pasażerowie i członkowie załogi ponieśli śmierć.
-
W Paryżu zmarł Yves Saint-Laurent, projektant mody.
-
Donald Tusk został wybrany przewodniczącym Platformy Obywatelskiej. Funkcję tę pełnił do listopada 2014 r.
-
We Wrocławiu zmarł Eliasz Kuziemski, aktor, wystąpił m.in. w filmie „Sami swoi”, a także w serialach „Stawka większa niż życie” i „Znak orła”.
-
Początek IV pielgrzymki do Polski papieża Jana Pawła II.
-
We Wrocławiu zmarł Henryk Worcell, pisarz, autor powieści „Zaklęte rewiry”.
-
W USA rozpoczęła nadawanie stacja telewizyjna CNN.
-
W Argentynie rozpoczęły się XI Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej; reprezentacja Polski zajęła w nich 5–8 miejsce.
-
W Londynie zmarł Tadeusz Olsza, aktor, piosenkarz, tancerz; występował w kabaretach, teatrach rewiowych, m.in. w Qui Pro Quo, Morskim Oku i Cyruliku Warszawskim; zagrał w filmach „Uwiedziona” i „Jego wielka miłość”.
-
W Warszawie urodził się Szymon Majewski, satyryk, dziennikarz, prezenter radiowy i telewizyjny.
-
W Kondopodze w Karelii urodziła się Łarisa Łazutina, rosyjska biegaczka narciarska; pięciokrotna złota medalistka olimpijska, jedenastokrotna mistrzyni świata, dwukrotna zdobywczyni Pucharu Świata.
-
Szefem Głównego Zarządu Politycznego WP został gen. Wojciech Jaruzelski.
-
W Lublinie urodził się Tomasz Wiszniewski, reżyser, scenarzysta, autor filmu „Wszystko będzie dobrze”.
-
W Łodzi urodziła się Dorota Kędzierzawska, reżyserka, scenarzystka; autorka filmów „Wrony”, „Jestem”, „Pora umierać”, „Jutro będzie lepiej” oraz „Inny świat”, którego głównym narratorem i bohaterem jest aktorka Danuta Szaflarska.
-
W Gdańsku urodziła się Dorota Stalińska, aktorka, znana m.in. z filmów „Bez miłości”, „Krzyk”, „Miłość ci wszystko wybaczy” i „Lata dwudzieste, lata trzydzieste”.
-
W „Trybunie Ludu” Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych zamieściło propagandowy komunikat o zrzuceniu na Polskę przez USA masowych ilości stonki ziemniaczanej, która następnie rozpleniła się po całym kraju.
-
W Warszawie rozpoczął obrady II Kongres Związków Zawodowych, który powołał Centralną Radę Związków Zawodowych (CRZZ).
-
W Rzymie ukazał się pierwszy numer „Kultury”, wydawanej przez Instytut Literacki prowadzony przez Jerzego Giedroycia; w 1947 r. redakcja miesięcznika została przeniesiona do Maisons-Laffitte pod Paryżem.
-
W Krakowie ukazał się pierwszy numer miesięcznika „Znak” pod redakcją Jerzego Radkowskiego.
-
W Warszawie urodził się Andrzej Rosiewicz, piosenkarz, kompozytor, satyryk, tancerz i choreograf.
-
We wsi Sochy na Zamojszczyźnie Niemcy zamordowali ponad 180 osób, w tym wiele kobiet i dzieci.
-
W ramach akcji „Reinhardt”, której celem była zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, Niemcy rozpoczęli budowę obozu w Treblince; do czasu likwidacji obozu w listopadzie 1943 r. Niemcy zamordowali w nim blisko 900 tys. Żydów, ogromna większość z nich, ok. 760 tys., pochodziła z Polski, wśród nich było 254 tys. ludzi z warszawskiego getta.
-
Urodziła się Barbara Kwiatkowska, aktorka, znana z filmów „Ewa chce spać” i „Jowita”.
-
Początek kilkudniowych rozruchów antyżydowskich w Mińsku Mazowieckim.
-
W Manchesterze urodził się Norman Foster, architekt, autor przebudowy Reichstagu i British Museum, projektant wieżowca 30 St Mary Ahe i City Hall w Londynie, nowego stadionu Wembley, a także centrum Metropolitan na pl. Piłsudskiego w Warszawie.
-
W Monachium urodził się Percy Adlon, niemiecki reżyser, scenarzysta; autor filmu „Bagdad Cafe”.
-
Rozporządzenie ministra rolnictwa o utworzeniu Parku Narodowego w Pieninach.
-
W Warszawie urodziła się Maria Bogucka, historyk, profesor Instytutu Historii PAN, autorka książki „Dzieje kultury polskiej do 1918 roku”.
-
Urodził się Ryszard Przybylski, eseista, historyk literatury.
-
Rozporządzenie Prezydenta RP o popieraniu rozbudowy i rozwoju gospodarczego miasta i portu Gdyni.
-
W Los Angeles urodziła się Marilyn Monroe (właśc. Norma Jean Mortenson), amerykańska aktorka i modelka, gwiazda filmowa i legenda światowego kina lat 50. i 60. XX w.
-
Zgromadzenie Narodowe wybrało Ignacego Mościckiego na urząd prezydenta RP.
-
W pobliżu Jutlandii doszło do największej w czasie Wielkiej Wojny bitwy morskiej pomiędzy flotą brytyjską a niemiecką; straty brytyjskie – około 6,8 tys. ofiar, trzy krążowniki liniowe i 11 innych okrętów; straty niemieckie – ponad 3 tys. ofiar, jeden krążownik liniowy i 10 innych okrętów; starcie było nierozstrzygnięte, flota brytyjska zachowała dominację na morzu.
-
W Leibnitz w Austrii urodził się Tadeusz Kalinowski, aktor, związany z Teatrem im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach; wystąpił m.in. w filmach „Znicz olimpijski”, „Czerwone berety”, „Rzeczpospolita babska”, a także w serialu „Czterej pancerni i pies”.
-
W Warszawie urodził się Jan Twardowski, kapłan; autor ponad 20 tomików wierszy, m.in. „Znaki ufności”, „Niebieskie okulary”, „Który stwarzasz jagody”, „Na osiołku”, „Nie przyszedłem pana nawracać”, „Sumienie ruszyło”, „Niecodziennik”, „Nie martw się”.
-
Powstało Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, którego celem było popularyzowanie urody ziem polskich i rozbudzanie patriotyzmu; w 1950 r. przekształcono je w Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze.
-
W Chorborowie koło Brzeżan urodził się Tadeusz Bór-Komorowski, generał WP, Komendant Główny Armii Krajowej (1943–1944); wydał rozkaz rozpoczęcia w Warszawie 1 sierpnia 1944 r. powstania przeciwko Niemcom; 30 września 1944 r. mianowany przez prezydenta RP Władysława Raczkiewicza Naczelnym Wodzem; premier emigracyjnego rządu RP (1947–1949).
-
Powstanie Styczniowe: między Małkinią a Czyżewem dróżnik kolejowy dokonał sabotażu poprzez rozkręcenie szyn doprowadzając do katastrofy rosyjskiego pociągu, w wyniku której zginęło 20 oficerów i 600 żołnierzy.
-
W Białyninie w pobliżu Sochaczewa urodził się Władysław Ślewiński, malarz, postimpresjonista.
-
W Paryżu zmarł Louis-Nicolas Davout, książę Auerstedt, książę Eckmühl, marszałek Francji, jeden z najwybitniejszych dowódców Napoleona Bonaparte.
-
W Bambergu zmarł Louis-Alexandre Berthier, książę Neuchatel i Wagram, marszałek Francji i wieloletni szef sztabu Wielkiej Armii.
-
Wojna polsko-austriacka: wojska austriackie zagrożone przez armię Księstwa Warszawskiego bez walki oddały Warszawę.
-
W Nowo-Spasskoje w guberni smoleńskiej urodził się Michaił Glinka, kompozytor.
-
Zdymisjonowano dowódcę armii litewskiej księcia Ludwika Wirtemberskiego, któremu udowodniono zdradę i współpracę z Rosją.
-
W Niemczech urodził się Carl von Clausewitz, pruski generał, pisarz, który zasłużył się jako teoretyk wojny; do dziś powszechnie używane jest jego powiedzenie, że „wojna jest jedynie kontynuacją polityki innymi środkami”.
-
W Grodkowie na Opolszczyźnie urodził się Józef Elsner, kompozytor, pedagog, nauczyciel Fryderyka Chopina.
-
Król Stanisław August Poniatowski powołał Komisję Dobrego Porządku dla Starej i Nowej Warszawy.
-
Powstanie Chmielnickiego: Początek bitwy pod Batohem, w której wojska polskie poniosły klęskę w starciu z połączonymi siłami kozackim i tatarskimi; po bitwie wszyscy polscy jeńcy zostali wymordowani.
-
W czasie sejmu w Piotrkowie król Jan I Olbracht, w zamian za zgodę szlachty na jej udział w wyprawie mołdawskiej, ogłosił tzw. statuty piotrkowskie, które zwalniały towary szlacheckie od ceł, ograniczały prawa chłopów do opuszczania wsi oraz zakazywały mieszczanom nabywania dóbr ziemskich.