Kalendarz dat

1916

• 5.01

  W Czuchowie koło Rybnika urodził się Wilhelm Szewczyk, prozaik, publicysta, redaktor kilku śląskich pism, krytyk literacki, poeta, poseł na Sejm PRL.

• 12.01

  Urodził się Pieter Willem Botha, polityk południowoafrykański, przywódca Partii Narodowej, premier RPA w latach 1978–84, prezydent w latach 1984–89.

• 12.01

  We Lwowie urodził się Artur Hutnikiewicz, historyk literatury.

• 

  14.01

  W Chmielińcu urodził się Jan Świderski, aktor teatralny i filmowy, reżyser, pedagog; grał m.in. w „Zakazanych piosenkach” Leonarda Buczkowskiego, „Popiołach” Andrzeja Wajdy, „Spirali” Krzysztofa Zanussiego.

• 

  22.01

  W Sanoku urodził się Ludwik Krempa, pilot, uczestnik kampanii polskiej 1939 roku, lotnik 304. Dywizjonu Bombowego „Ziemi Śląskiej”; po zakończeniu wojny pozostał w Wielkiej Brytanii; pod koniec lat 80. powrócił do Polski i zamieszkał w Krakowie; odznaczony m.in. Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, a w 2015 r. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

• 

  11.02

  W Przygłowie koło Piotrkowa Trybunalskiego urodziła się Seweryna Szmaglewska, pisarka, więźniarka niemieckiego obozu Auschwitz-Birkenau, świadek na procesie norymberskim; autorka książki „Dymy nad Birkenau” i powieści dla młodzieży „Czarne stopy”.

• 14.02

  W Zakopanem urodził się Wawrzyniec Żuławski, taternik, pisarz, muzykolog, ratownik górski, autor książek „Tragedie tatrzańskie”, „Niebieski krzyż”.

• 

  21.02

  I wojna światowa: początek bitwy pod Verdun; w trwających do końca grudnia walkach zginęło ponad 300 tys. żołnierzy francuskich i niemieckich, a 400 tys. zostało rannych; żadnej ze stron nie udało się przełamać frontu.

• 28.02

  Zmarł Henry James, pisarz amerykański, autor „Bostończyków”, „Portretu damy”, „Daisy Miller”.

• 

  1.03

  We Lwowie urodziła się Krystyna Feldman, aktorka, uznawana za mistrzynię drugiego planu; w tytułowej roli wystąpiła w filmie Krzysztofa Krauzego „Mój Nikifor”, otrzymała za nią wiele prestiżowych nagród, m.in. na festiwalu w Gdyni i w Karlovych Varach.

• 7.03

  W Tomsku urodził się Cezary Nowodworski, żołnierz kampanii wrześniowej, cichociemny, w czasie powstania warszawskiego dowódca batalionu Czata 49.

• 

  17.03

  W Wilnie urodził się Czesław Wołłejko, aktor, wykładowca warszawskiej PWST, wystąpił m.in. w filmach „Młodość Chopina”, „Szczęściarz Antoni”, „Smarkula”, a także w serialu „Lalka”.

• 14.04

  W Krakowie urodził się Wojciech Żukrowski, prozaik, poeta, eseista; autor „Kamiennych tablic”, „Skąpanych w ogniu”, opowiadań wojennych „Z kraju milczenia”, a także książek dla dzieci.

• 18.04

  W Warszawie urodził się Witold Kula, historyk, badacz dziejów społeczno-gospodarczych Polski.

• 

  20.04

  Urodziła się Wiera Gran, aktorka kabaretowa i filmowa, piosenkarka; w czasie wojny występowała w warszawskim getcie w kawiarni „Sztuka”.

• 

  2.05

  W Gżatsku w Rosji urodził się Wacław Kowalski, aktor, niezapomniany Pawlak z komedii „Sami swoi” i dozorca Popiołek z serialu „Dom”. 

• 3.05

  W Warszawie ponad 200 tys. ludzi wzięło udział w manifestacji z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja.

• 

  29.05

  W Golbicach (pow. Łęczyca) urodził się Wacław Felczak, historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, znawca tematyki środkowoeuropejskiej; żołnierz AK, kurier i emisariusz rządu RP na uchodźstwie, po wojnie więziony przez władze komunistyczne.

• 1.06

  W pobliżu Jutlandii doszło do największej w czasie Wielkiej Wojny bitwy morskiej pomiędzy flotą brytyjską a niemiecką; straty brytyjskie – około 6,8 tys. ofiar, trzy krążowniki liniowe i 11 innych okrętów; straty niemieckie – ponad 3 tys. ofiar, jeden krążownik liniowy i 10 innych okrętów; starcie było nierozstrzygnięte, flota brytyjska zachowała dominację na morzu.

• 23.06

  W Katowicach urodził się Ernest Wilimowski, piłkarz, zawodnik m.in. Ruchu Chorzów, z którym czterokrotnie zdobywał mistrzostwo Polski, dwukrotny król strzelców rozgrywek ligowych; wielokrotny reprezentant Polski, w czasie mistrzostw świata w 1938 r. w meczu z Brazylią strzelił 4 bramki. W 1939 r. przyjął obywatelstwo niemieckie, w następnych latach występował w reprezentacji Niemiec.

• 24.06

  W Rogaczewie urodziła się Lidia Wysocka, aktorka, piosenkarka, reżyser, założycielka kabaretu literacko-artystycznego „Wagabunda”.

• 1.07

  I wojna światowa: początek trwającej do listopada 1916 r. bitwy nad Sommą; straty brytyjskie – ponad 420 tys. ofiar; francuskie – ponad 200 tys. ofiar; niemieckie – co najmniej 465 tys. ofiar.

• 

  4.07

  Początek walk Legionów Polskich z wojskami rosyjskimi pod Kostiuchnówką.

• 9.07

  W Krakowie urodził się Stanisław Pagaczewski – pisarz, głównie twórca utworów dla dzieci; autor trylogii poświęconej przygodom Baltazara Gąbki.

• 

  13.07

  Płk Józef Haller mianowany został dowódcą II Brygady Legionów Polskich.

• 

  17.07

  W Moskwie urodził się Aleksander Gieysztor, historyk, prof. Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1980–1991 dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie. Podczas II wojny światowej w BIP KG ZWZ-AK. W 1989 r. współprzewodniczący obrad Okrągłego Stołu.

• 27.07

  Walki Brygady Strzelców Polskich, wchodzącej w skład wojsk rosyjskich, z wojskami niemieckimi nad Szczarą w rejonie Baranowicz.

• 12.09

  W Sankt Petersburgu zmarł Zygmunt Balicki, jeden z przywódców ruchu narodowo-demokratycznego, współtwórca Ligi Narodowej.

• 

  15.09

  Podczas bitwy nad Sommą po raz pierwszy w historii użyto czołgów; wspomagały one atak piechoty brytyjskiej.

• 

  29.09

  Austriackie władze wojskowe przyjęły dymisję Józefa Piłsudskiego z Legionów. Decyzją władz austriackich Legiony Polskie zostały przekształcone w Polski Korpus Posiłkowy.

• 

  7.10

  Legiony Polskie po trwających ponad rok walkach na froncie wołyńskim nad Styrem i Stochodem, zostały przetransportowane do Baranowicz. Następnie rozlokowane zostały w Łomży, Różanach, Modlinie, Pułtusku i Dęblinie.

• 

  11.10

  W Małomierzycach koło Iłży urodził się Antoni Heda „Szary”, dowódca oddziału partyzanckiego Armii Krajowej, w sierpniu 1945 r. dowodził akcją rozbicia więzienia Urzędu Bezpieczeństwa w Kielcach.

• 11.10

  We wsi Wrzawy pod Tarnobrzegiem urodził się Julian Kawalec, prozaik, publicysta, poeta.

• 17.10

  W Drohobyczu urodził się Tadeusz Chciuk-Celt, cichociemny, kurier rządu RP na uchodźstwie; redaktor i zastępca dyrektora Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, ostatni prezes PSL na uchodźstwie.

• 

  27.10

  W Łodzi urodził się Kazimierz Brandys, prozaik, eseista; autor m.in. „Matki Królów”, „Jak być kochaną” i „Nierzeczywistości”.

• 

  5.11

  W Warszawie i w Lublinie generał-gubernatorzy ogłosili manifest cesarzy Austrii i Niemiec o utworzeniu Królestwa Polskiego, tzw. Akt 5 listopada.

• 9.11

  W Lemieszówce koło Kamieńca Podolskiego urodził się Kazimierz Romanowicz, żołnierz II Korpusu Polskiego, jedna z czołowych postaci polskiej emigracji, twórca księgarni i wydawnictwa „Libella” w Paryżu.

• 12.11

  Urodził się Jerzy Harald, kompozytor, pianista, skrzypek, dyrygent.

• 

  15.11

  W Vevey w Szwajcarii zmarł Henryk Sienkiewicz, pisarz, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1905 r., autor m.in. „Trylogii”, „Quo vadis” oraz „W pustyni i w puszczy”.

• 

  18.11

  I wojna światowa: zakończyła się trwająca od lipca bitwa nad Sommą; straty brytyjskie – ponad 420 tys. ofiar; francuskie – ponad 200 tys. ofiar; niemieckie – co najmniej 465 tys. ofiar.

• 

  21.11

  W Wiedniu zmarł Franciszek Józef I, cesarz Austrii w latach 1848–1916.

• 22.11

  W Kalifornii zmarł Jack London, pisarz, dziennikarz, autor takich książek jak „Biały kieł”, „Martin Eden”, „Maleńka pani wielkiego domu”.

• 23.11

  Urodził się Tadeusz Hołuj, pisarz i poeta, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz.

• 

  1.12

  Do Warszawy uroczyście wkroczyli żołnierze Legionów Polskich, których entuzjastycznie witali mieszkańcy miasta; był to pierwszy od Powstania Listopadowego przemarsz regularnych wojsk polskich przez stolicę Polski.

• 

  5.12

  W Warszawie urodził się Hilary Koprowski, biolog, wirusolog, profesor Thomas Jefferson University, twórca pierwszej w świecie szczepionki przeciwko wirusowi polio, który powoduje chorobę Heinego-Medina.

• 6.12

  W Warszawie generał-gubernatorzy niemiecki i austriacki powołali Tymczasową Radę Stanu, której zadaniem miało być tworzenie administracyjnych podstaw przyszłego Królestwa Polskiego.

• 

  9.12

  Rozporządzenie niemieckiego gubernatora gen. Hansa von Beselera o utworzeniu na okupowanych terenach zaboru rosyjskiego Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, emitującej marki polskie. W niepodległej Polsce marka pozostawała prawnym środkiem płatniczym do wprowadzenia złotego w 1924 r.

• 

  12.12

  Do Warszawy przybył entuzjastycznie witany komendant I Brygady Legionów Polskich Józef Piłsudski.

• 

  16.12

  W Moskwie urodził się Edward Dziewoński, aktor, reżyser, założyciel literacko-satyrycznego kabaretu „Dudek”; jego najsłynniejszą rolą filmową był Dzidziuś w „Eroice” Andrzeja Munka.

• 

  18.12

  I wojna światowa: zakończyła się trwająca ponad dziewięć miesięcy bitwa pod Verdun we Francji; w jej wyniku walczący ze sobą Niemcy i Francuzi stracili ogółem ponad 700 tys. zabitych żołnierzy.

• 

  25.12

  W Krakowie zmarł Adam Chmielowski (Brat Albert), zakonnik, malarz, założyciel zgromadzeń zakonnych albertynów i albertynek oraz przytulisk dla bezdomnych; kanonizowany w 1989 r.

• 25.12

  Car Mikołaj II w specjalnym rozkazie do armii i floty zapowiedział utworzenie „wolnej Polski z wszystkich trzech jej rozdzielonych terytoriów”.

• 

  28.12

  W Nowej Hucie koło Kartuz urodził się Gerard Labuda, historyk, mediewista, rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w latach 1962–65, prezes PAN i PAU.

• 

  30.12

  W Petersburgu zginął w zamachu Grigorij Rasputin, mistyk i „cudotwórca” z dworu cara Mikołaja II; wpływowy ulubieniec carycy.