Kalendarz historyczny
22 listopada
-
Martwa niedziela. Pod taką nazwą do historii przeszły zażarte walki o Łódź między stacjonującymi w tym mieście wojskami rosyjskimi a atakującymi je niemieckimi. Po obu stronach frontu służyli Polacy. Szczególnie krwawy przebieg miała bitwa o wzgórze Stara Gadka koło Rzgowa. Poległo w niej 2-3 tys. żołnierzy. Jeszcze w trakcie wojny Niemcy zbudowali kaplicę i założyli w tym miejscu cmentarz. Jest to - istniejąca do dziś - największa nekropolia wojenna w regionie.
-
W Warszawie został oddany do użytku Most Kierbiedzia, pierwsza stalowa konstrukcja łącząca dwa brzegi Wisły w tym mieście. Jego projektant - inżynier Stanisław Kierbiedź - wybudował wcześniej most nad Newą w Petersburgu, za co car Mikołaj I mianował go generałem-majorem. Most warszawski oficjalnie nosił nazwę Aleksandryjskiego (na cześć cara Aleksandra II), ale potocznie był nazywany Mostem Kierbiedzia. Konstrukcja o długości 474-476 metrów podparta była na sześciu przęsłach. Dwa z nich wysadziły w 1915 r. wycofujące się wojska rosyjskie, ale most już po kilku miesiącach znów był czynny. Całkowicie został zniszczony we wrześniu 1944 r. przez Niemców. Na jego miejscu powstał Most Śląsko-Dąbrowski.
-
We Wrocławiu zmarł Paweł Jarodzki, malarz i rysownik, wykładowca ASP. Artysta był współzałożycielem grupy artystycznej Luxus, która powstała we Wrocławiu u schyłku PRL. Był wieloletnim kuratorem wrocławskiego Biura Wystaw Artystycznych oraz autorem podręczników i komiksów dla dzieci.
-
Przewodnicząca CDU Angela Merkel została nowym kanclerzem Niemiec, pierwszą w historii kraju kobietą na tym stanowisku.
-
W Lublinie zmarł Rafał Gan-Ganowicz ps. „Jerzy Rawicz”, najemnik, dziennikarz, korespondent Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, działacz polityczny i społeczny, członek Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej. Walczył w kilku konfliktach zbrojnych przeciwko siłom wspieranym przez Związek Sowiecki.
-
Prezydent Aleksander Kwaśniewski wyraził zgodę na udział polskiego kontyngentu wojskowego w operacji antyterrorystycznej w Afganistanie; z wnioskiem o wysłanie wojska do Afganistanu zwrócił się do prezydenta – w imieniu rządu – premier Leszek Miller.
-
W Warszawie zmarł Mikołaj Kozakiewicz, socjolog, pedagog; członek ZSL, od 1990 r. w PSL; marszałek Sejmu w latach 1989–1991.
-
Premiera filmu „Poznań `56” w reżyserii Filipa Bajona.
-
Polska stała się pełnoprawnym członkiem OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju).
-
Margaret Thatcher ustąpiła ze stanowiska premiera Wielkiej Brytanii; szefową brytyjskiego rządu była od 1979 r.
-
W Hongkongu Aneta Kręglicka zdobyła tytuł Miss World.
-
Gen. Wojciech Jaruzelski, pełniący funkcję premiera, ustąpił ze stanowiska ministra obrony narodowej, które zajmował od 1968 r.; jego następcą został gen. Florian Siwicki.
-
W Londynie zmarł Stanisław Ostrowski, prezydent Lwowa (1936–1939), więziony w ZSRS (1939–1941); prezydent RP na uchodźstwie w latach 1972–1979.
-
W Warszawie utworzono Kluby Samorządnej Rzeczypospolitej „Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość”.
-
Premiera filmu „Przepraszam, czy tu biją?” w reżyserii Marka Piwowskiego.
-
Zmarła Natalia Gałczyńska, pisarka i tłumaczka, autorka książek dla dzieci i młodzieży, tłumaczka literatury rosyjskiej, podróżniczka. Żona poety Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.
-
Juan Carlos I został królem Hiszpanii.
-
W wyniku ran postrzałowych odniesionych w zamachu w Dallas zmarł 35. prezydent USA John Fitzgerald Kennedy.
-
W Moskwie urodził się Wiktor Pielewin, pisarz.
-
Telewizja Polska wyemitowała premierowe wydanie programu dla dzieci z serii "Miś z okienka".
-
W Warszawie zakończył się II Kongres Obrońców Pokoju, który powołał Światową Radę Pokoju; jej przewodniczącym został Frederic Joliot-Curie.
-
W Zakopanem ogłoszono wyroki na działaczy Goralenvolku – nazistowskiej akcji germanizacyjnej na Podhalu podczas II wojny światowej.
-
Dekret PKWN o utworzeniu Przedsiębiorstwa Państwowego „Polskie Radio”.
-
W Kairze rozpoczęła się konferencja z udziałem Franklina D. Roosevelta, Winstona Churchilla i Czang Kaj-szeka.
-
W Warszawie w mieszkaniu Emanuela Ringelbluma przy ul. Leszno 18 odbyło się inauguracyjne spotkanie konspiracyjnego zespołu badawczo-dokumentacyjnego pod kryptonimem „Oneg Szabat”, czyli „Radość Soboty”. Efektem jego działań było utworzenie Podziemnego Archiwum Getta.
-
W KL Auschwitz Niemcy dokonali pierwszej egzekucji przez rozstrzelanie – stracono 40 Polaków.
-
We Lwowie urodził się Andrzej Żuławski, reżyser, scenarzysta, pisarz; autor filmów „Na srebrnym globie”, „Diabeł”, „Szamanka”.
-
Zmarł Wacław Berent; inne źródła podają datę śmierci również jako 19.11. Pisarz, poeta, eseista i tłumacz.
-
W Kaliszu urodził się Waldemar Kuczyński, ekonomista, publicysta; członek PZPR (1959–1966); w marcu 1968 r. aresztowany pod zarzutem organizowania studenckich protestów, zwolniony po pół roku; współzałożyciel Towarzystwa Kursów Naukowych; w sierpniu 1980 r. doradca MKS w Stoczni Gdańskiej; zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Solidarność” (1981); internowany w stanie wojennym; zwolniony w 1982 r. wyemigrował do Paryża; minister przekształceń własnościowych (1990–1991); członek Unii Demokratycznej, następnie Unii Wolności.
-
Prezydent Ignacy Mościcki wydał dekret o rozwiązaniu zrzeszeń wolnomularskich i lóż masońskich.
-
W Bereźnie na Wołyniu urodził się Edward Hulewicz, piosenkarz, kompozytor, aranżer, dziennikarz muzyczny, założyciel zespołu „Tarpany”.
-
We Wrocławiu urodził się Stefan Bratkowski, pisarz; członek ZMP i PZPR (1954–1981), dziennikarz „Po prostu” (1956–1957), redaktor naczelny „Życia i Nowoczesność” (1970–1973; 1980–1981); prezes Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1980–1982; 1989–1990), następnie prezes honorowy; w stanie wojennym zaangażowany w działalność opozycyjną; w latach 1983–1988 tworzył niezależną „Gazetę Dźwiękową”; członek Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym NSZZ „S” (1988–1990); uczestnik obrad Okrągłego Stołu; prezes Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik” (1991–1992); autor książek o tematyce ekonomicznej, historycznej i społecznej.
-
W Dęblinie urodziła się Krystyna Siesicka, pisarka, autorka powieści dla młodzieży.
-
Lwów jako pierwsze i jedyne miasto w II RP został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari; uroczystej dekoracji dokonał marszałek Józef Piłsudski.
-
Uniwersytet we Lwowie otrzymał imię Jana Kazimierza.
-
W wyniku ofensywy wojsk polskich oddziały ukraińskie zostały zmuszone do wycofania się ze Lwowa; w mieście doszło do pogromu ludności żydowskiej.
-
Józef Piłsudski zatwierdził „Dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej”; na mocy dekretu, będącego swego rodzaju ustawą zasadniczą, Piłsudski obejmował jako Tymczasowy Naczelnik Państwa „Najwyższą Władzę Republiki Polskiej” i miał ją sprawować do czasu zebrania się Sejmu Ustawodawczego.
-
W Kanadzie założono NHL (National Hockey League) – zawodową ligę hokeja na lodzie.
-
W Kalifornii zmarł Jack London, pisarz, dziennikarz, autor takich książek jak „Biały kieł”, „Martin Eden”, „Maleńka pani wielkiego domu”.
-
I wojna światowa: zakończyła się pierwsza bitwa pod Ypres; straty aliantów: 126 tys. ofiar; straty niemieckie: 134 tys. ofiar.
-
W Warszawie urodził się Józef Lejtes, reżyser, jeden z najbardziej znanych twórców polskiego kina międzywojennego, autor filmów „Barbara Radziwiłłówna”, „Dziewczęta z Nowolipek” i „Granica”.
-
W Lille urodził się Charles de Gaulle, francuski generał, w czasie II wojny światowej współzałożyciel i przywódca Komitetu Wolnej Francji, a następnie Francuskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego; premier Tymczasowego Rządu (1944–1946); prezydent Republiki Francuskiej w latach 1959–1969; twórca politycznego systemu V Republiki.
-
W Nowym Jorku urodził się Adolph Arthur Marx, znany jako Harpo, aktor, komik, jeden z pięciu słynnych braci Marx, występujących w rewiach i filmach.
-
W Paryżu zmarł Ludwik Mierosławski; uczestnik Powstania Listopadowego; działacz emigracyjny; wódz naczelny oddziałów powstańczych w Wielkopolsce w 1848 r.; dowódca rewolucyjnych wojsk na Sycylii (1849); dyktator Powstania Styczniowego (1863); historyk wojskowości, pisarz.
-
W Paryżu urodził się Andre Gide, pisarz, autor „Lochów Watykanu”, „Fałszerzy” oraz „Dziennika”; laureat literackiej Nagrody Nobla (1947).
-
Urodził się Bolesław Wysłouch, działacz ruchu ludowego w Galicji, publicysta.
-
W Krakowie urodził się Karol Estreicher, bibliotekarz, bibliograf, historyk literatury i teatru.
-
Urodził się Feliks Łubieński, działacz polityczny – minister sprawiedliwości Księstwa Warszawskiego. Na Sejmie Wielkim – zwolennik Konstytucji 3 Maja 1791.
-
Portugalskie okręty pod dowództwem Vasco da Gamy dotarły do Przylądka Dobrej Nadziei.
-
W Namysłowie Kazimierz III Wielki oraz król niemiecki i czeski Karol IV Luksemburski podpisali pokój kończący wojnę o Śląsk.