Kalendarz historyczny
24 listopada
-
Podczas koncertu zespołu Golden Life w hali widowiskowej przy Stoczni Gdańskiej wybuchł pożar, w wyniku którego zginęło 7 osób, a ponad 300 odniosło obrażenia.
-
W Barwałdzie Średnim koło Wadowic doszło do największej katastrofy kolejowej na ziemiach polskich. Pociąg pasażerski relacji Zakopane-Kraków zderzył się z niemieckim, którym jechali żołnierze Wehrmachtu. Zginęło około 130 osób, a ponad 100 zostało rannych. Sąd (niemiecki) uznał, że winę za zdarzenie ponosił dyżurny ruchu i skazał go na śmierć.
-
W Warszawie przed Zamkiem Królewskim stanęła kolumna króla Zygmunta III Wazy. Był to pierwszy w Warszawie świecki pomnik. Wielokrotnie przebudowany, a w 1944 r. zniszczony, został odbudowany po II wojnie światowej.
-
W Warszawie zmarł Andrzej Mandalian, poeta, prozaik, tłumacz, scenarzysta filmowy. W 1976 roku podpisał protest przeciwko zmianom w konstytucji. Publikował w wydawanym w drugim obiegu piśmie „Zapis”. Posługiwał się kryptonimem X-666. Tłumaczył z rosyjskiego m.in. poezje Maryny Cwietajewej, Osipa Mandelsztama, Bułata Okudżawy, Josifa Brodskiego. Dwukrotnie nominowany do Nagrody Literackiej Nike: w 2004 za „Strzęp całunu” i w 2008 za „Poemat odjazdu”.
-
Zmarł Toni Keczer, właściwie Antoni Kaczor, piosenkarz, muzyk, wokalista zespołu Czerwono-Czarni.
-
W Krakowie zmarł Jerzy Goliński, aktor, reżyser teatralny, pedagog; w latach 1990–1992 dyrektor naczelny i artystyczny Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.
-
W Warszawie zmarł Jerzy Ofierski, aktor, pisarz i dziennikarz.
-
Zmarła Barbara Szlachetka, lekkoatletka, maratonka, rekordzistka kraju we wszystkich biegach wielogodzinnych.
-
Zmarł Wojciech Wiesiołłowski, tancerz, choreograf, pedagog, solista baletu Opery w Warszawie, solista „Baletu XX Wieku” Maurice’a Bejarta w Brukseli.
-
Zmarła Bohdana Majda, aktorka teatralna i filmowa, współtwórczyni oraz wieloletnia aktorka Teatru Nowego w Łodzi.
-
W Moskwie premier Tadeusz Mazowiecki spotkał się z przywódcą Związku Radzieckiego Michaiłem Gorbaczowem.
-
W Krakowie zmarł Karol Bunsch, pisarz, autor książek historycznych, publicysta, tłumacz.
-
Premiera filmu „Kronika wypadków miłosnych” w reżyserii Andrzeja Wajdy.
-
Utworzono Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ), jego przewodniczącym został Alfred Miodowicz.
-
Premiera serialu „Rycerze i rabusie” w reżyserii Tadeusza Junaka.
-
Stan wojenny: Sąd Wojewódzki we Wrocławiu skazał Władysława Frasyniuka, działacza podziemnej Solidarności, na sześć lat więzienia.
-
W Etiopii archeolodzy odkryli pochodzący sprzed około trzech i pół miliona lat szkielet australopiteka płci żeńskiej, który nazwano „Lucy”.
-
W Warszawie urodził się Kuba Sienkiewicz, muzyk, lider zespołu „Elektryczne gitary”.
-
W Londynie zmarł Ferdynand Goetel, pisarz i publicysta. W 1943 r. w porozumieniu z Delegaturą Rządu RP na Kraj był członkiem delegacji zaproszonej przez władze niemieckie do Katynia.
-
W Sarajewie urodził się Emir Kusturica, reżyser, autor filmów „Ojciec w podróży służbowej” – Złota Palma w Cannes (1985); „Czas Cyganów”, „Arizona Dream” i „Underground” – Złota Palma w Cannes (1995).
-
Zmarł Raul Koczalski, pianista, kompozytor, twórca oper, symfonii, poematów symfonicznych, koncertów fortepianowych i skrzypcowych, znakomity wykonawca utworów Fryderyka Chopina.
-
W Krakowie przed Najwyższym Trybunałem Narodowym rozpoczął się pierwszy proces oświęcimski; oskarżono w nim 40 członków załogi obozowej, w tym byłego komendanta KL Auschwitz Arthura Liebehenschela, szefa obozowego Gestapo Maksa Grabnera, jednego z zastępców komendanta Hansa Aumeiera, szefową obozu kobiecego w Birkenau Marię Mandl i kierownika krematoriów Ericha Muhsfeldta; zapadły 23 wyroki śmierci, dwa zostały zmienione na dożywocie, sześciu oskarżonych zostało skazanych na dożywotnie więzienie, jedna osoba została uniewinniona, pozostali otrzymali kary od 3 do 15 lat więzienia.
-
Stanisław Mikołajczyk ustąpił z funkcji premiera rządu RP na uchodźstwie.
-
Pierwszy wielki nalot nocny amerykańskich bombowców na Tokio.
-
Do Paktu Trzech, podpisanego 27 września 1940 r. przez Niemcy, Włochy i Japonię, przystąpiła Słowacja.
-
We Lwowie urodził się Andrzej Kurylewicz, kompozytor, pianista, trębacz, puzonista, dyrygent.
-
W Paryżu zmarł Georges Clemenceau, premier Francji w latach 1906–1909 i 1917–1920; uczestnik konferencji paryskiej, współautor Traktatu Wersalskiego.
-
W Poznaniu urodził się Lech Ordon, aktor.
-
W Charkowie urodził się Jerzy Toeplitz, krytyk filmowy, współtwórca szkolnictwa filmowego w Polsce i Australii, w latach 1956–68 rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi; teoretyk kina, autor sześciotomowej „Historii sztuki filmowej”.
-
Urodził się Aleksander Ford, reżyser, autor największego przeboju kina polskiego „Krzyżacy” (32,3 mln sprzedanych biletów od premiery w 1960 r.), Zaczynał jeszcze przed wojną, w jej trakcie założył wytwórnię filmową "Czołówka" przy Dywizji Kościuszkowskiej, a tuż po jej zakończeniu wyreżyserował film „Ulica Graniczna” (o zagładzie Żydów w getcie warszawskim). Był też autorem takich filmów jak, "Piątka z ulicy Barskiej" i "Młodość Chopina" (oba w socrealistycznej konwencji). Jako dyrektor państwowego przedsiębiorstwa "Film Polski" miał długo decydujący wpływ na produkcję kinową. Filmem „Ósmy dzień tygodnia” (na podstawie opowiadania Marka Hłaski) naraził się Władysławowi Gomułce. W 1969 r. na fali rozpętanej przez niego kampanii antysemickiej wyjechał na Zachód.
-
W Poznaniu zmarł Florian Stablewski, arcybiskup poznański i gnieźnieński, prymas Polski w latach 1891–1906.
-
W Warszawie przy ul. Rakowieckiej władze carskie uruchomiły więzienie karne; w okresie okupacji niemieckiej oraz w latach stalinizmu więziono, torturowano oraz mordowano w nim przywódców Polskiego Państwa Podziemnego i działaczy niepodległościowych.
-
Urodził się Bronisław Dąbrowski, aktor, reżyser teatralny, wieloletni dyrektor krakowskiego Teatru im. Juliusza Słowackiego. Wykładowca w krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej.
-
W Chojnacie koło Skierniewic urodził się Jan Adam Maklakiewicz, kompozytor, pedagog; dyrektor filharmonii w Krakowie (1945–1947) i w Warszawie (1947–1948).
-
W Krakowie urodziła się Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, poetka, dramatopisarka; córka znanego malarza Wojciecha Kossaka i siostra satyryczki Magdaleny Samozwaniec; autorka zbiorów poezji „Niebieskie migdały”, „Różowa magia”, „Pocałunki”.
-
W Berlinie urodził się Erich von Manstein, feldmarszałek niemiecki, w kampanii polskiej 1939 r. szef sztabu Grupy Armii „Południe”; walczył we Francji i Związku Sowieckim; w 1949 r. skazany za zbrodnie wojenne Wehrmachtu, w 1953 r. zwolniony.
-
W Krakowie urodził się Xawery Dunikowski, rzeźbiarz, malarz.
-
Urodził się Jan Czernecki, literat, fotograf, księgarz i wydawca.
-
W Albi we Francji urodził się Henri de Toulouse-Lautrec, malarz, grafik.
-
W Kamieńcu Podolskim urodził się Józef Kallenbach, historyk literatury.
-
W Wielkiej Brytanii wydano dzieło Karola Darwina „O powstawaniu gatunków”.
-
W Warszawie zmarł Wincenty Krasiński, generał, uczestnik wojen napoleońskich, dowódca pułku szwoleżerów gwardii cesarskiej; w Królestwie Polskim senator-wojewoda, dowódca dywizji gwardii; przeciwnik Powstania Listopadowego; generał armii rosyjskiej, senator, członek Rady Państwa; w latach 1855–1856 p.o. namiestnika Królestwa Polskiego; ojciec Zygmunta Krasińskiego, poety, dramatopisarza, prozaika i filozofa.
-
W Warszawie założono wydawnictwo Gebethner i Wolff.
-
W Paryżu powstała Biblioteka Polska.
-
W Moskwie urodził się Aleksandr Suworow, feldmarszałek; uczestnik wojny siedmioletniej (1756-1763) i wojen z Turcją; walczył przeciwko konfederatom barskim; dowódca wojsk tłumiących powstanie kościuszkowskie, odpowiedzialny za rzeź warszawskiej Pragi; w 1799 r. na czele korpusu ekspedycyjnego, który pokonał wojska francuskie pod Cassano, nad Trebbią i pod Novi; uważany za jednego z najwybitniejszych rosyjskich dowódców.
-
W Clonmel w Irlandii urodził Laurence Sterne, pisarz, duchowny anglikański.
-
W Amsterdamie urodził się Baruch Spinoza, filozof.
-
Podczas zjazdu w Gąsawie zamordowany został książę krakowski Leszek Biały.