Kalendarz historyczny
3 grudnia
-
Koniec dwudniowego Szczytu Maltańskiego, spotkania rządzącego Związkiem Radzieckim Michaiła Gorbaczowa z prezydentem USA Georgem Bushem. Choć nie zapadły żadne decyzje, spotkanie przeszło do historii jako symboliczny koniec Zimnej Wojny.
-
Zawarta została umowa, która zainicjowała powstanie teatru stanisławowskiego w Warszawie. Z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim zawarli ją Carlo Tomatis, włoski awanturnik i przyjaciel Casanovy oraz warszawski kupiec Kazimierz Czenpiński. Zobowiązali się sprowadzić i zainstalować w Warszawie komedię francuską i włoską operę komiczną z baletem. Pierwsze przedstawienia komediowe zostały wystawione już w maju 1765, a baletowe kilka miesięcy później.
-
Otwarto Muzeum Ognia w Żorach, którego ekspozycja opowiada o dziejach związków ludzkości z żywiołem ognia.
-
W Zakopanem zmarł Władysław Trebunia-Tutka, artysta plastyk, malarz, muzyk, członek zespołu folkowego Trebunie-Tutki.
-
Zmarł Marek Stachowski, kompozytor i rektor Akademii Muzycznej w Krakowie, laureat wielu konkursów kompozytorskich.
-
W Japonii odbyła się premiera pierwszej konsoli do gier wideo PlayStation.
-
Powstała Federacja Rodzin Katyńskich, której celem jest m.in. upamiętnienie ofiar zbrodni katyńskiej.
-
We Wrocławiu powołano działającą jawnie Regionalną Komisję Wykonawczą „Solidarność” Dolnego Śląska – jej przewodniczącym został Władysław Frasyniuk.
-
W Krakowie brutalnie pobity został związany z Solidarnością ksiądz Tadeusz Isakowicz-Zaleski.
-
Uczniowie Zespołu Szkół Zawodowych we Włoszczowie rozpoczęli trwający dwa tygodnie strajk okupacyjny w obronie krzyży, które usunięto z klas na polecenie dyrekcji.
-
Katastrofa w Bhopalu. Awaria w fabryce pestycydów spowodowała wydostanie się do atmosfery trującego gazu. Według oficjalnych danych śmierć poniosło prawie 4 tys. osób. Prawdopodobnie jednak zmarłych było pięć razy więcej, a 120 tys. osób doznało szkód na zdrowiu. Właściciel fabryki zrzucił odpowiedzialność za awarię na sabotaż.
-
W Radomiu rozpoczęło się nadzwyczajne posiedzenie rozszerzonego Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, w czasie którego ponownie przedstawiono listę związkowych żądań: zaprzestanie represji, przyjęcie ustawy o związkach zawodowych, demokratyczne wybory do rad narodowych, utworzenie Społecznej Rady Gospodarki Narodowej i dostęp do środków masowego przekazu.
-
W Orsay pod Paryżem zmarł Oswald Mosley, angielski polityk, założyciel i lider Brytyjskiej Unii Faszystów (1932–1940); w 1940 r. internowany przez władze brytyjskie.
-
Prezydent USA Jimmy Carter w depeszy do przywódcy ZSRS Leonida Breżniewa zażądał, by Polska mogła samodzielnie rozwiązać swoje trudności i ostrzegł przed skutkami użycia siły przez ZSRS przeciw Polsce.
-
Zmarł Zbigniew Mitzner, dziennikarz, satyryk i publicysta.
-
Ośmiu członków załogi zginęło w pożarze okrętu podwodnego ORP „Sęp”.
-
Zmarł Stefan Bartik, aktor filmowy i teatralny, występował na wielu scenach, w Rzeszowie, Krakowie, Łodzi i Tarnowie.
-
W Zagórzu, osiedlu na obrzeżach Sosnowca, goszczący w tamtejszej kopalni na uroczystościach barbórkowych Władysław Gomułka o mało nie padł ofiarą zamachu. Mina domowej roboty wybuchła przy ulicy, którą przejeżdżała kolumna samochodów z Gomułką i innymi ważnymi gośćmi. Przypadek sprawił, że sam I sekretarz PZPR znajdował się akurat w innym miejscu, jednak dwie osoby - pewien górnik i dziewczynka - zostały ranne. W śledztwie okazało się, że sprawcą zamachu jest mieszkający w Zagórzu Stanisław Jaros, który dwa lata wcześniej - gdy w Zagórzu Gomułka gościł razem z Nikitą Chruszczowem - podjął już podobną próbę. Jaros chciał wyjechać na Zachód, a zamach miał mu pomóc w staraniach o uzyskanie statusu uchodźcy politycznego. Po krótkim procesie za zamkniętymi drzwiami sąd skazał Jarosa na śmierć, a w styczniu 1963 r. został powieszony.
-
W Fayetteville w Karolinie Północnej urodziła się Julianne Moore, amerykańska aktorka, wystąpiła w filmach „Boogie Nights”, „Big Lebowski”, „Magnolia”, „Kroniki portowe”, „Hannibal”, „Daleko od nieba”, „Godziny”, „Samotny mężczyzna”, „Wszystko w porządku”, „Mapy gwiazd” – Złota Palma dla najlepszej aktorki (2014) oraz „Still Alice” – Oscar dla najlepszej aktorki (2015).
-
Zmarł Jakub Kania, polski poeta i pisarz ludowy, działacz oświatowy i narodowy.
-
W Skaryszewie urodziła się Ewa Kopacz, lekarka, polityk; od listopada 2014 r. do stycznia 2016 r. p.o. przewodniczącej Platformy Obywatelskiej; posłanka na Sejm od 2001 r.; minister zdrowia (2007–2011); w latach 2011–2014 marszałek Sejmu; premier RP od września 2014 r. do listopada 2015 r.; eurodeputowana od 2019 r.
-
W Krakowie rozpoczął działalność Teatr Ludowy.
-
Przeprowadzony został pierwszy po II wojnie światowej spis powszechny ludności w Polsce. Liczba mieszkańców wynosiła 25 milionów. 61 proc. z nich mieszkało na wsi.
-
W Warszawie rozpoczął się pokazowy proces III Zarządu Głównego WiN oraz działaczy Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Polski Podziemnej.
-
W Warszawie rozstrzelany został przez Niemców Stefan Bryła, inżynier, pionier spawalnictwa w budownictwie; autor m.in. konstrukcji pierwszego na świecie mostu drogowego spawanego na rzece Słudwi koło Łowicza oraz wieżowca Prudential w Warszawie.
-
Premier rządu RP na uchodźstwie gen. Władysław Sikorski mianował Cyryla Ratajskiego Delegatem Rządu RP na Generalne Gubernatorstwo; a następnie na cały kraj.
-
Urodził się Jerzy Górzański, poeta, prozaik, felietonista, autor słuchowisk radiowych.
-
W Paryżu urodził się Jean-Luc Godard, reżyser, współtwórca francuskiej Nowej Fali; autor filmów „Do utraty tchu”, „Pogarda”, „Amatorski gang”, „Męski-żeński”, „Kobieta jest kobietą”, „Kobieta zamężna”, „Chinka”, „Szalony Piotruś”, „Alphaville”, „Weekend”, „Pożegnanie z językiem”; w 2010 r. nagrodzony honorowym Oscarem.
-
W Czarnkowie urodził się Adam Słodowy, autor popularnego w latach 60. i 70. programu telewizyjnego dla młodzieży „Zrób to sam”.
-
W Cagnes-sur-Mer zmarł Auguste Renoir, malarz, rzeźbiarz, jeden z najwybitniejszych impresjonistów.
-
W Poznaniu rozpoczął obrady Polski Sejm Dzielnicowy.
-
W Żywcu urodził się Wilhelm Brasse, były więzień KL Auschwitz, fotograf, który wykonywał obozowe zdjęcia więźniów.
-
W Kijowie urodził się Jan Grudziński, kapitan polskiej Marynarki Wojennej; ostatni dowódca okrętu podwodnego ORP „Orzeł”.
-
W Warszawie utworzono Polskie Towarzystwo Krajoznawcze.
-
We Lwowie urodził się Kazimierz Wajda, aktor, w radiowej audycji „Wesoła lwowska fala” występował jako „Szczepko” w duecie z Henrykiem Vogelfangerem – „Tońko”; obaj aktorzy zagrali w filmach „Włóczęgi”, „Będzie lepiej” i „Serce batiara”.
-
Urodził się Bolesław Szabelski, kompozytor, organista i pedagog związany z Państwową Wyższą Szkołą Muzyczną w Katowicach.
-
Urodził się Aleksander Hertz, socjolog, pisarz, od 1940 r. mieszkający w Stanach Zjednoczonych. Autor prac „Żydzi w kulturze polskiej”, „Klasycy socjologii”, „Wyznania starego człowieka”.
-
W Warszawie urodził się Tadeusz Olsza, aktor, piosenkarz, tancerz; występował w kabaretach, teatrach rewiowych, m.in. w Qui Pro Quo, Morskim Oku i Cyruliku Warszawskim; zagrał w filmach „Uwiedziona” i „Jego wielka miłość”.
-
Na Samoa zmarł Robert Louis Stevenson, pisarz, autor powieści „Wyspa skarbów”, „Porwany za młodu”.
-
W Wierzchni Dolnej na Ukrainie urodził się Adam Skwarczyński, żołnierz Legionów Polskich, POW, polityk, publicysta, ideolog obozu piłsudczykowskiego.
-
W Kuestrin, obecnie Kostrzyn nad Odrą, urodził się Fedor von Bock, niemiecki feldmarszałek, dowódca wojsk zajmujących w 1938 r. Austrię; w kampanii polskiej 1939 r. dowodził Grupą Armii „Nord”; w 1940 r. w wojnie przeciwko Francji stał na czele Grupy Armii „B”; w czasie agresji na Związek Sowiecki w 1941 r. dowódca Grupy Armii „Mitte”.
-
W Berdyczowie urodził się Józef Konrad Korzeniowski, znany jako Joseph Conrad, pisarz, autor „Jądra ciemności”, „Lorda Jima”, „Tajfunu”, „Nostromo” oraz „Smugi cienia”.
-
Urodził się Stanisław Masłowski, malarz realistyczny, autor scen rodzajowych i pejzaży.
-
Powstanie Listopadowe: W Warszawie powstał Rząd Tymczasowy, na czele którego stanął książę Adam Jerzy Czartoryski; naczelne dowództwo nad wojskiem polskim objął gen. Józef Chłopicki.
-
Pod Hohenlinden w Bawarii francuski gen. Jean-Victor Moreau na czele Armii Renu pokonał austriackie wojska arcyksięcia Jana.
-
W Radziejowicach urodził się Augustyn Michał Stefan Radziejowski, kardynał, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski (1688–1705).