Kalendarz historyczny
10 listopada
-
Sąd Najwyższy w Warszawie zatwierdził wyrok skazujący nazistowskiego zbrodniarza Ericha Kocha (gauleitera Prus Wschodnich, zaś w czasie II wojny światowej komisarza Rzeszy dla Ukrainy) na karę śmierci. Wyroku jednak nie wykonano, Erich Koch zmarł w więzieniu w Barczewie 12 listopada 1986 r.
-
Urodził się Paweł Jasienica, właściwie Leon Lech Beynar, pisarz, publicysta, żołnierz Armii Krajowej; autor m.in. znanych esejów historycznych „Polska Piastów”, „Polska Jagiellonów” oraz „Rzeczpospolita Obojga Narodów”. W 1964 r. sygnatariusz "Listu 34" wysłanego przez polskich intelektualistów do premiera Józefa Cyrankiewicza. W 1968 r. w odwecie m.in. za to, że Jasienica poparł studenckie protesty, władze zakazały publikować jego książki.
-
W Myślenicach zmarł Jan Byrczek, kontrabasista, założyciel i pierwszy redaktor naczelny „Jazz Forum”, w latach sześćdziesiątych prezes Polskiej Federacji Jazzowej, a następnie współtwórca i sekretarz generalny Europejskiej i Międzynarodowej Federacji Jazzowej. Był członkiem kilku zespołów – Tria Krzysztofa Komedy, Tria Andrzeja Trzaskowskiego, Kwartetu Andrzeja Kurylewicza, Sekstetu Jerzego Miliana.
-
Na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie odsłonięto pomnik prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego.
-
W Hamburgu zmarł kanclerz Niemiec Helmut Schmidt z lat 1974–1982, socjaldemokrata, następca Willy'ego Brandta; podczas stanu wojennego wezwał obywateli RFN do wysyłania Polakom paczek z pomocą.
-
W Warszawie u zbiegu Alei Ujazdowskich i Alei Szucha odsłonięto pomnik Romana Dmowskiego.
-
Sejm udzielił wotum zaufania rządowi Kazimierza Marcinkiewicza.
-
W Warszawie zmarła Erna Rosenstein, malarka, poetka, współzałożycielka tzw. Grupy Krakowskiej.
-
Irena Sendler została odznaczona przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Orderem Orła Białego.
-
Zmarła Ija Lazari-Pawłowska, filozofka, etyczka, profesorka Uniwersytetu Łódzkiego. Opowiadała się za traktowaniem norm moralnych jako obowiązujących niezależnie od sytuacji, autorka prac z matematyki i etyki współczesnej – „Etyka Gandhiego”. Kilka rozpraw poświęciła wybitnym etykom polskim – Marii Ossowskiej, Tadeuszowi Kotarbińskiemu i Leonowi Petrażyckiemu.
-
Sejm udzielił wotum zaufania rządowi Waldemara Pawlaka.
-
Premiera filmu „Kevin sam w domu” w reżyserii Chrisa Columbusa.
-
Zmarł Jalu Kurek, poeta, prozaik, tłumacz literatury włoskiej.
-
Stan wojenny: w drugą rocznicę rejestracji Solidarności działająca w podziemiu Tymczasowa Komisja Koordynacyjna wezwała do ośmiogodzinnego strajku.
-
W Moskwie zmarł Leonid Breżniew, sekretarz generalny KC KPZR i przewodniczący Rady Najwyższej ZSRS; sprawując władzę przez osiemnaście lat odpowiedzialny był m.in. za stłumienie Praskiej Wiosny w 1968 r. i inwazję na Afganistan w 1979 r.
-
Sąd Najwyższy w Warszawie zarejestrował NSZZ „Solidarność”, uchylając poprawki wprowadzone przez Sąd Wojewódzki.
-
W Warszawie zmarł Tadeusz Peiper, poeta, prozaik, dramatopisarz i krytyk literacki.
-
Inauguracja Katedry Literatury Polskiej na Sorbonie.
-
W Krakowie urodził się Andrzej Iwan, piłkarz, zawodnik m.in. Wisły Kraków (1976–1985), dla której strzelił 69 bramek; reprezentant Polski – 29 występów, 11 bramek; uczestnik Mistrzostw Świata w Hiszpanii (1982), w czasie których polska drużyna zajęła trzecie miejsce.
-
W Londynie zmarła mjr Wanda Gertz, „Lena”, harcerka, w latach 1915–1916 w Legionach Polskich, członek POW; uczestniczka wojny polsko-bolszewickiej; w okresie międzywojennym współorganizatorka Przysposobienia Wojskowego Kobiet, pracowniczka Głównego Inspektoratu Sił Zbrojnych; w czasie II wojny światowej organizatorka i komendantka oddziału „Dysk” (Dywersja i Sabotaż Kobiet) przy Komendzie Głównej AK.
-
Wojska sowieckie ostatecznie stłumiły powstanie węgierskie, które wybuchło 23 października 1956 r.
-
W Gdańsku urodził się Bogdan Lis, działacz związkowy, członek PZPR (1975–1981); od 1978 r. współpracownik WZZ Wybrzeża; w sierpniu 1980 r. wiceprzewodniczący MKS w Stoczni Gdańskiej; jeden z sygnatariuszy Porozumienia Gdańskiego; wiceprzewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „S” w Gdańsku; członek Krajowej Komisji Porozumiewawczej, następnie Komisji Krajowej; w stanie wojennym współorganizator TKK NSZZ „S”; aresztowany w 1984 r. i skazany na 2,5 roku więzienia; uczestnik Okrągłego Stołu; senator OKP (1989–1991); poseł z listy Lewica i Demokraci (2007–2011).
-
W Łodzi władze komunistyczne aresztowały gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila”, organizatora i szefa Kedywu Komendy Głównej AK, jednego z najbardziej zasłużonych żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego.
-
W Mrągowie urodził się Krzysztof Wyszkowski, działacz opozycji antykomunistycznej, współpracownik KSS KOR, współzałożyciel i działacz WZZ Wybrzeża (1978); uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r.; w latach 1991–1992 doradca premierów Jana Krzysztofa Bieleckiego i Jana Olszewskiego. Od 2016 r. członek Kolegium IPN.
-
Rozpoczęła działalność Filharmonia Poznańska, powołana z inicjatywy kompozytora i dyrygenta Tadeusza Szeligowskiego.
-
Powołano Centralny Urząd Planowania. W 1949 r. przekształcony w Państwową Komisję Planowania Gospodarczego, w 1956 r. utworzono Komisję Planowania przy Radzie Ministrów.
-
Gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer podpisał rozporządzenie o karze śmierci za samowolne opuszczenie getta oraz udzielanie pomocy Żydom.
-
Samobójstwo popełnił Samuel Adalberg, historyk, folklorysta i wydawca tekstów staropolskich żydowskiego pochodzenia.
-
Niemcy spalili większość łódzkich synagog, wśród nich Wielką Synagogę przy obecnej al. Tadeusza Kościuszki.
-
W Stambule zmarł Mustafa Kemal Ataturk, generał, przywódca ruchu narodowego, który obalił sułtanat i przekształcił Turcję w republikę; pierwszy prezydent Turcji (1923–1938); przeprowadził głębokie reformy modernizujące państwo; w 1934 r. parlament nadał mu nazwisko Ataturk – ojciec Turków.
-
W Warszawie zmarł Władysław Pytlasiński, zapaśnik, mistrz świata z 1900 r.; działacz sportowy, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Atletycznego; trener, którego wychowankiem był Stanisław „Zbyszko” Cyganiewicz, trzykrotny mistrz świata.
-
Urodził się Jerzy Rosołowski, dziennikarz, lektor i spiker radiowy i telewizyjny, od 1954 r. nieprzerwanie związany z Polskim Radiem, głosu użyczał również Polskiej Kronice Filmowej.
-
W Warszawie urodził się Edmund Fetting, aktor, piosenkarz, muzyk jazzowy; wystąpił m.in. w filmach „Lokis. Rękopis profesora Wittembacha”, „Śmierć prezydenta”, a także w serialu „Czarne chmury”.
-
Premiera filmu „Ziemia obiecana” w reżyserii Aleksandra Hertza i Zbigniewa Gniazdowskiego.
-
W Pontrhydyfen w Walii urodził się Richard Burton, aktor filmowy i teatralny; odtwórca m.in. roli Marka Antoniusza w słynnym filmie „Kleopatra”, w którym zagrał u boku Elizabeth Taylor.
-
Powrót do Warszawy Józefa Piłsudskiego z więzienia w Magdeburgu. Początek rozbrajania żołnierzy niemieckich na ulicach Warszawy.
-
W Berlinie urodził się Antoni Pospieszalski, eseista, filozof, działacz emigracyjny; żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, cichociemny; wieloletni redaktor polskiej sekcji BBC.
-
W Wiedniu utworzona została Komisja Tymczasowa Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, stanowiąca porozumienie ugrupowań z Królestwa i Galicji.
-
Car Mikołaj II wprowadził w Królestwie Polskim stan wojenny.
-
Urodził się Tadeusz Kudliński, prozaik, teatrolog, współpracownik „Tygodnika Powszechnego”.
-
W Marsylii zmarł Arthur Rimbaud, francuski poeta, symbolista; autor utworów „Sezon w piekle”, „Iluminacje”, „Statek pijany”.
-
W Głogowie urodził się Arnold Zweig, niemiecki pisarz.
-
W Warszawie urodziła się Zofia Nałkowska, pisarka, publicystka; autorka powieści „Granica”. Z jej doświadczeń w pracach Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich w Polsce powstały „Medaliony” – dokumentacja zbrodni hitlerowskich. Przez pół wieku prowadziła „Dzienniki”.
-
W Przedczu koło Kłodawy urodził się Władysław Umiński, pisarz, autor książek fantastycznonaukowych i podróżniczych, m.in. powieści „Na drugą planetę”.
-
W Wilnie zmarł Euzebiusz Słowacki, historyk literatury, dramatopisarz, profesor Uniwersytetu Wileńskiego.
-
Urodził się Stanisław Węgrzecki, prawnik, uczestnik Powstania Kościuszkowskiego, komendant Gwardii Narodowej (1812–1815); prezydent Warszawy w latach 1807–1815 i 1830–1831.
-
We Lwowie zmarł król Michał Korybut Wiśniowiecki, panujący od 1669 r.
-
W Einsiedeln w Szwajcarii urodził się Paracelsus, lekarz, chemik, jeden z prekursorów nowożytnej medycyny; inna podawana data jego urodzin to 17 grudnia 1493 r.
-
W Eisleben w Niemczech urodził się Marcin Luter, duchowny, teolog i reformator Kościoła, inicjator Reformacji; autor 95 tez przeciwko odpustom.
-
W bitwie z armią turecką pod Warną zginął Władysław III, król Polski i Węgier; w chwili śmierci monarcha miał 20 lat.
-
W nocy z 10 na 11 listopada w klasztorze benedyktyńskim w Międzyrzeczu zamordowano Pięciu Braci Męczenników – Benedykta, Jana, Izaaka, Krystyna i Mateusza. Rok później pięciu benedyktynów zostało kanonizowanych przez Jana XVIII.