Kalendarz historyczny
15 marca
-
Rozpoczęła się trzecia bitwa o Monte Cassino, w której uczestniczył korpus nowozelandzki, wspierany przez dywizję hinduską; po 11 dniach walk sprzymierzeni wycofali się, ponosząc ogromne straty.
-
Deklaracja Rady Jedności Narodowej „O co walczy Naród Polski?”.
-
Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy bez głosu sprzeciwu przy trzech głosach wstrzymujących się, z powodu agresji Rosji na Ukrainę, podjęło decyzję o wykluczeniu Rosji z tej organizacji.
-
W Warszawie zmarł Wojciech Młynarski, poeta, satyryk, artysta kabaretowy, autor i wykonawca piosenek, a także librecista, scenarzysta i reżyser teatralny; autor ponad 2 tys. tekstów: piosenek lirycznych, ballad, „obrazków obyczajowych”, piosenek „szlagwortowych” i songów politycznych; pozostawił w pamięci takie utwory, jak „Prześliczna wiolonczelistka”, „Jesteśmy na wczasach”, „Niedziela na Głównym”, „Z kim ci tak będzie źle jak ze mną”, „Jeszcze w zielone gramy”, „Polska miłość”; wiele ich tytułów, czy wyjętych z nich fraz, weszło na trwałe do potocznego języka polskiego w charakterze porzekadeł czy przysłów – np. „róbmy swoje”, „przyjdzie walec i wyrówna”, „w Polskę idziemy”, „po co babcię denerwować?”.
-
W Warszawie zmarł Ryszard Koncewicz, piłkarz, trener, kilkukrotny trener reprezentacji Polski, żołnierz kampanii 1939, więzień oflagu II C Woldenberg.
-
W Warszawie zmarł prof. Stanisław Lorentz, historyk sztuki, muzeolog, wieloletni dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie (1935–1982).
-
W Warszawie powstał Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej.
-
W życie weszło nowe prawo dewizowe, legalizujące prywatny handel walutą.
-
Powstało Stowarzyszenie Łemków.
-
Premiera filmu „Ryś” w reżyserii Stanisława Różewicza.
-
W Warszawie zmarł Aleksander Kamiński, harcmistrz, żołnierz AK, autor „Kamieni na szaniec”, jeden z ideowych przywódców Szarych Szeregów.
-
W Gdańsku doszło do największej manifestacji związanej z tzw. wydarzeniami marcowymi; wzięło w niej udział ok. 20 tys. osób m.in. studentów i robotników; doszło do walk ulicznych z Milicją Obywatelską.
-
W Warszawie podpisano „Układ o Przyjaźni, Współpracy i Wzajemnej Pomocy” pomiędzy PRL a NRD.
-
W Brukseli zmarł Akiba Rubinstein, jeden z najlepszych polskich szachistów, członek polskiej reprezentacji, która zdobyła złoty medal na III Olimpiadzie Szachowej w Hamburgu (1930).
-
Do Egiptu wyruszyła pierwsza polska wyprawa archeologiczna, którą kierował profesor Kazimierz Michałowski, uważany za założyciela polskiej szkoły archeologii śródziemnomorskiej.
-
W Chrzanowie urodził się Andrzej Grabowski, aktor, od wielu lat związany z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie; wystąpił m.in. w serialach „Boża podszewka”, „Pitbull”, „Świat według Kiepskich”, a także w filmach „Wszyscy jesteśmy Chrystusami”, „Mała Moskwa” i „Tajemnica Westerplatte”.
-
Polska wystąpiła z Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju.
-
W Świdnicy urodził się Tomasz Tryzna, pisarz, scenarzysta, autor powieści „Panna Nikt”, sfilmowanej przez Andrzeja Wajdę.
-
Rejonowy Sąd Wojskowy w Warszawie skazał na karę śmierci rotmistrza Witolda Pileckiego, oficera ZWZ-AK, który w 1940 r. dobrowolnie poddał się aresztowaniu i wywózce do niemieckiego obozu Auschwitz, aby zdobyć informacje o obozie; po ucieczce z Auschwitz walczył w Powstaniu Warszawskim; wyrok wykonano 25 maja 1948 r.
-
W Londynie powołano Instytut Józefa Piłsudskiego.
-
Centralny Komitet Żydów Polskich przesłał do premiera Edwarda Osóbki-Morawskiego memoriał, w którym informował rząd o „nowej fali morderstw antyżydowskich” w Polsce.
-
Powstał konspiracyjny Komitet Porozumiewawczy Organizacji Polski Podziemnej, który zrzeszał antykomunistyczne stronnictwa, m.in. Stronnictwo Niezawisłości Narodowej i Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”.
-
W Siedliskach w Małopolsce niemieccy funkcjonariusze Sonderdienstu zamordowali pięcioosobową rodzinę Baranków oraz czterech ukrywanych przez nią Żydów.
-
Ukazał się pierwszy numer konspiracyjnego pisma „Rzeczpospolita Polska”, które było centralnym organem prasowym Delegatury Rządu RP na Kraj.
-
Armia niemiecka przekroczyła granice Czecho-Słowacji zajmując Pragę; Węgrzy rozpoczęli zajmowanie Ukrainy Podkarpackiej; powstanie granicy węgiersko-polskiej.
-
Premiera filmu „Kobiety nad przepaścią”, w reżyserii Michała Waszyńskiego i Emila Chaberskiego.
-
Uruchomiono kolej linową na Kasprowy Wierch.
-
W Krakowie urodził się Jerzy Hoffman, reżyser filmowy, twórca m.in. ekranizacji „Trylogii” Henryka Sienkiewicza oraz filmów „Prawo i pięść”, „Znachor”, „Trędowata”.
-
W Pniewach urodził się Jerzy Sobociński, wielkopolski rzeźbiarz, autor licznych pomników, m.in. Pomnika Dzieci Wrzesińskich we Wrześni, pomnika Bolesława Chrobrego w Gnieźnie.
-
W Warszawie odbył się Zjednoczeniowy Kongres Chłopski, w czasie którego powołano Stronnictwo Ludowe (SL). Prezesem Rady Naczelnej SL został Wincenty Witos.
-
W Warszawie urodził się Jerzy Dobrowolski, aktor, reżyser, satyryk, twórca kabaretów „Koń” i „Owca” oraz radiowych audycji satyrycznych, popularność przyniosły mu role komediowe w filmach: „Jak zdobyć pieniądze, kobietę i sławę”, „Poszukiwana, poszukiwany”, „Nie ma róży bez ognia”, „Hydrozagadka”.
-
W Piotrowicach urodziła się Irena Laskowska, aktorka, znana m.in. z ról w filmach „Ostatni dzień lata”, „Krzyżacy”, „Salto”, „Pornografia”.
-
Podpisano dodatkowy protokół do Traktatu Wersalskiego zatwierdzający ostatecznie wschodnią granicę II Rzeczypospolitej i uznający tym samym przynależność do niej Galicji Wschodniej i Wileńszczyzny.
-
Rewolucja lutowa: abdykacja cara Mikołaja II Romanowa.
-
W Lublinie urodził się Józef Czechowicz, poeta, dziennikarz, autor m.in. „Poematu o mieście Lublinie” i tomików „Kamień”, „W błyskawicy”, „Nuta człowiecza”; ochotnik w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
-
W Lisich Jamach pod Lubaczowem urodził się Franciszek Misztal, inżynier, konstruktor lotniczy, współtwórca projektu PZL.23 Karaś i PZL.38 Wilk.
-
W Warszawie urodził się Kazimierz Bagiński, polityk, działacz ludowy, poseł na Sejm II RP, więzień brzeski; w latach II wojny światowej wiceprzewodniczący Rady Jedności Narodowej, aresztowany przez NKWD i skazany w „procesie szesnastu”.
-
W Kaliszu urodził się Stanisław Wojciechowski, działacz spółdzielczy i polityczny, prezydent RP w latach 1922–1926.
-
W Paryżu ukazał się pierwszy numer „Trybuny Ludów”, dziennika politycznego założonego i redagowanego przez Adama Mickiewicza.
-
W Warszawie zmarł Fryderyk Albert Lessel, architekt, autor m.in. przebudowy warszawskich pałaców: Błękitnego i Jabłonowskich.
-
W Warszawie urodził się Adam Prażmowski, astronom, astrofizyk, konstruktor urządzeń służących do obserwacji nieba, badacz zjawisk polaryzacji światła.
-
W Tulczynie na Podolu zmarł Stanisław Szczęsny Potocki, przeciwnik reform Sejmu Czteroletniego, marszałek konfederacji targowickiej.
-
Urodził się Józef Sowiński, generał, jeden z dowódców Powstania Listopadowego; obrońca reduty na Woli, uwieczniony m.in. w poemacie Juliusza Słowackiego „Sowiński w okopach Woli”.
-
W Warszawie król Stanisław August Poniatowski powołał Szkołę Rycerską, elitarną uczelnię, mającą kształcić światłych oficerów i obywateli.
-
W Zamościu uroczyście otwarto ufundowaną przez Jana Zamoyskiego Akademię.
-
Powołana przez sejm komisja, pod przewodnictwem biskupa kujawskiego Stanisława Karnkowskiego, przedstawiła ustawę regulującą relacje Gdańska z Rzeczpospolitą, tzw. statuty Karnkowskiego.
-
W Lubowli odbył się zjazd monarchów, w którym uczestniczyli: cesarz Zygmunt Luksemburczyk, król Władysław II Jagiełło i książę Witold. Cesarz zobowiązał się do po pokrycia kontrybucji nałożonej na Krzyżaków, dając jako zastaw trzynaście miast spiskich, które pozostały przy Polsce do połowy XVIII w.
-
W Gnieźnie zakończyło się spotkanie księcia Bolesława z cesarzem Ottonem III, tzw. zjazd gnieźnieński.