Kalendarz historyczny
18 grudnia
-
Urodziła się Alicja Habsburg - szwedzka arystokratka (zamężna najpierw z hrabią Ludwikiem Badenim, a potem z arcyksięciem Karolem Olbrachtem Habsburgiem), która podczas II wojny światowej była uczestniczką polskiej konspiracji. Odmówiła przyjęcia volkslisty i przystąpiła do Związku Walki Zbrojnej - wykorzystując znajomość kilku języków prowadziła nasłuch radiowy. Pośmiertnie została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, ale wcześniej - przez władze PRL - pozbawiona pałacu w Żywcu. Jej synem był dominikanin, o. Joachim Badeni.
-
W Warszawie zmarł Kazimierz Kutz, jeden z najbardziej cenionych polskich reżyserów filmowych, reżyser takich filmów jak „Sól ziemi czarnej”, „Perła w koronie”, „Paciorki jednego różańca”, „Śmierć jak kromka chleba”, „Pułkownik Kwiatkowski”.
-
W Izraelu zmarł rosyjski historyk Arsenij Roginski, współzałożyciel i przewodniczący Stowarzyszenia Memoriał, dokumentującego zbrodnie komunistyczne, w tym dokonane na Polakach.
-
W Pradze zmarł Vaclav Havel, dramatopisarz, eseista, uczestnik Praskiej Wiosny, współzałożyciel opozycyjnej Karty 77. Po upadku władzy komunistycznej w 1989 r. wybrany na prezydenta Czechosłowacji (1989–1992). Po jej rozpadzie prezydent Czech w latach 1993–2003.
-
W Warszawie zmarł Jan Łomnicki, reżyser i scenarzysta filmowy; twórca seriali „Dom” i „Modrzejewska”, a także filmów „Akcja pod Arsenałem” i „Jeszcze tylko ten las”.
-
W Warszawie zmarł Józef Nalberczak, aktor, wystąpił w filmach „Trudna miłość”, „Kaprysy Łazarza”, „Awans”, „Co mi zrobisz jak mnie złapiesz”, „Oko proroka”, „Warszawskie gołębie”, a także w serialach „Czterej pancerni i pies” oraz „Droga”.
-
W Warszawie został utworzony Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ Solidarność Lechu Wałęsie. Sekretarzem Komitetu został Henryk Wujec. Dodatkowo powołano 15 komisji, które miały zajmować się przygotowaniem stanowiska opozycji na obrady Okrągłego Stołu.
-
W Moskwie zmarł Aleksiej Kosygin, jedna z najważniejszych osób w ZSRR za czasów Leonida Breżniewa, członek Biura Politycznego KC KPZR i przez 16 lat premier.
-
Wolne Związki Zawodowe i Ruch Młodej Polski zorganizowały w Gdańsku kilkutysięczną manifestację w rocznicę krwawej pacyfikacji robotniczych protestów w grudniu 1970 r. Przed bramą nr 2 Stoczni Gdańskiej przemawiał Lech Wałęsa.
-
Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet.
-
Na Wawelu ogłoszono powstanie Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa.
-
Grudzień ’70: Większość Biura Politycznego KC PZPR opowiedziała się za politycznym rozwiązaniem konfliktu na Wybrzeżu; decyzja ta była zgodna z sugestią przekazaną premierowi Józefowi Cyrankiewiczowi przez Leonida Breżniewa i oznaczała klęskę Władysława Gomułki; w tym czasie robotnicze protesty trwały jeszcze w Elblągu oraz w Szczecinie, gdzie ostatecznie 22 grudnia przerwano strajk.
-
W Krakowie zmarł Stanisław Pigoń, historyk literatury, edytor.
-
Premiera filmu „Panienka z okienka” w reżyserii Marii Kaniewskiej.
-
Rządy ZSRS, Polski i NRD podpisały umowę o budowie rurociągu naftowego „Przyjaźń”.
-
W Łodzi urodził się Tomasz Mędrzak, aktor, reżyser teatralny; wystąpił m.in. w filmach „W pustyni i w puszczy” Władysława Ślesickiego oraz serialu „Dom” Jana Łomnickiego.
-
W Starachowicach urodziła się Krystyna Janda, aktorka, reżyserka; laureatka Złotej Palmy za rolę w „Przesłuchaniu” Ryszarda Bugajskiego, wystąpiła również w filmach Andrzeja Wajdy „Człowiek z marmuru”, „Człowiek z żelaza”, „Tatarak”, a także „Wróżby kumaka”, „Pestka” i w serialu „Modrzejewska”; w 2004 r. założyła Fundację Krystyny Jandy Na Rzecz Kultury, rok później otworzyła w Warszawie Teatr Polonia, a w 2010 r. Och-Teatr.
-
W Sokołowsku urodził się Jerzy Baczyński, dziennikarz, publicysta; od 1994 r. redaktor naczelny tygodnika „Polityka”.
-
W USA urodził się Steven Spielberg, reżyser i scenarzysta, twórca m.in. filmów „Szczęki”, „Poszukiwacze zaginionej Arki”, „Jurrasic Park”, „Lista Schindlera”, „Szeregowiec Ryan”; założyciel SHOAH Visual History Foundation, która zajęła się gromadzeniem wspomnień ocalonych z Holokaustu.
-
W nocy z 18 na 19 grudnia 236 samolotów RAF dokonało nalotu bombowego na bazę Kriegsmarine w Gdyni, niszcząc całą jej infrastrukturę.
-
Prezydent RP na Uchodźstwie Władysław Raczkiewicz wystosował list do papieża Piusa XII, prosząc o interwencję w obronie mordowanych Polaków i Żydów.
-
W Drogomyślu w pow. cieszyńskim urodził się Jan Kowalczyk, jeździec, złoty medalista igrzysk olimpijskich w Moskwie w indywidualnym konkursie skoków przez przeszkody.
-
W nocy z 17 na 18 grudnia w Katowicach gestapo dokonało masowych aresztowań wśród członków Katowickiego Inspektoratu ZWZ.
-
Niemiecka zbrodnia w Bochni. W odwecie za atak na posterunek policji niemieckiej w Bochni, dokonany 16 grudnia 1939 r. przez dwóch członków konspiracyjnej Organizacji Orła Białego (powieszonych następnego dnia), Niemcy rozstrzelali 52 Polaków; egzekucji dokonano na bocheńskim wzgórzu Uzbornia.
-
We Lwowie urodził się Janusz Onyszkiewicz, polityk, matematyk, alpinista; w 1980 r. członek prezydium MKZ NSZZ „Solidarność”, następnie Zarządu Regionu Mazowsze; w 1981 r. rzecznik prasowy Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „S”; internowany po wprowadzeniu stanu wojennego; członek Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „S” (1988–1990); uczestnik obrad Okrągłego Stołu; od 1989 do 2001 r. poseł na Sejm (OKP, UD, UW); minister obrony narodowej (1992–1993 i 1997–2000); w 2004 r. wybrany z list UW posłem do Parlamentu Europejskiego, w latach 2004–2007 wiceprzewodniczący PE; przewodniczący Partii Demokratycznej (2006–2009); w latach 2001–2016 prezes Polskiego Związku Alpinizmu.
-
Edvard Benesz wybrany został prezydentem Czechosłowacji.
-
Działacz Komunistycznej Partii Polski Bolesław Bierut został skazany na karę 7 lat pozbawienia wolności za współpracę z wywiadem ZSRS.
-
W Inowrocławiu urodził się Józef Glemp, w latach 1967–1979 osobisty sekretarz prymasa Stefana Wyszyńskiego, biskup warmiński od 1979 r.; po śmierci Prymasa Tysiąclecia w 1981 r. wyniesiony przez papieża Jana Pawła II do godności arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego i warszawskiego oraz prymasa Polski (1981–2009); kardynał; przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski (1981–2004).
-
W Pabianicach urodził się Stanisław Staszewski, poeta, bard.
-
Piłkarska reprezentacja Polski rozegrała w Budapeszcie swój pierwszy oficjalny mecz międzypaństwowy, przegrywając z Węgrami 0:1.
-
I wojna światowa: zakończyła się trwająca ponad dziewięć miesięcy bitwa pod Verdun we Francji; w jej wyniku walczący ze sobą Niemcy i Francuzi stracili ogółem ponad 700 tys. zabitych żołnierzy.
-
Powstał 5 Pułk Piechoty Legionów Polskich. Wsławił się w bitwie pod Kostiuchnówką i podczas tzw. kryzysu przysięgowego, gdy ponad 500 jego żołnierzy odmówiło złożenia przysięgi na wierność cesarzowi niemieckiemu. Zostali za to internowani w obozie w Szczypiornie. Czas wolny spędzali tam na grze w piłce ręcznej - to stąd się wzięła potoczna nazwa szczypiorniak na określenie tej dyscypliny.
-
W Rzymie zmarł Teodor Rygier, rzeźbiarz, autor pomnika Adama Mickiewicza na krakowskim Rynku Głównym.
-
W Petersburgu urodził się Stanisław Mackiewicz, ps. Cat, konserwatysta, pisarz, publicysta, założyciel i redaktor wileńskiego „Słowa”. Poseł na Sejm II RP z list BBWR, więzień Berezy Kartuskiej. Po wybuchu II wojny światowej członek Rady Narodowej (1940–1941). W latach 1954–1955 premier rządu RP na emigracji.
-
W Petersburgu odbyła się światowa premiera baletu „Dziadek do orzechów”, na podstawie powieści niemieckiego pisarza Ernsta Theodora Amadeusza Hoffmanna z 1816 r.
-
W Muenchenbuchsee w okolicach Berna urodził się Paul Klee, malarz, grafik.
-
W Gori w Gruzji urodził się Józef Stalin, właściwie Iosif Dżugaszwili, przywódca totalitarnego państwa sowieckiego, zbrodniarz odpowiedzialny za prześladowania i śmierć milionów ludzi; wśród jego ofiar były setki tysięcy Polaków.
-
W Stanach Zjednoczonych weszła w życie XIII poprawka do Konstytucji, dotycząca zniesienia niewolnictwa.
-
W Manchesterze urodził się Joseph John Thomson, angielski fizyk, którego badania doprowadziły do odkrycia elektronu; laureat Nagrody Nobla.
-
W Cremonie zmarł Antonio Stradivari, znany jako Stradivarius, włoski lutnik, twórca m.in. słynnych na całym świecie skrzypiec.
-
Powstanie Listopadowe: Sejm przyjął uchwałę o narodowym charakterze powstania.
-
W Taganrogu urodził się Sokrates Starynkiewicz, rosyjski generał, prezydent Warszawy w latach 1875–1892; zasłużony dla rozwoju miasta m.in. budową nowoczesnych wodociągów i kanalizacji.
-
Tadeusz Kościuszko wstąpił do Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej w Warszawie.
-
Wojska polskie pod dowództwem hetmana Jana Zamoyskiego zdobyły Wolmar (obecnie Valmiera na Łotwie) podczas wojny polsko-szwedzkiej.
-
Zmarł Marcin Bielski, kronikarz, poeta, autor „Kroniki wszystkiego świata”.
-
W Piotrkowie sejm koronny wybrał 9-letniego królewicza Zygmunta Augusta jako przyszłego króla Polski. Bezprecedensowa elekcja „vivente rege” (za życia poprzednika – Zygmunta I Starego) wywołała protesty.
-
Biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki odrzucił otrzymaną od papieża Eugeniusza IV nominację na pierwszego polskiego kardynała. Godność tą przyjął dopiero w 1449 r.
-
Zbigniew Oleśnicki otrzymał święcenia kapłańskie, a następnego dnia został mianowany biskupem krakowskim.