Kalendarz historyczny
21 listopada
-
Początek pomarańczowej rewolucji w Ukrainie. Nazwana została tak z powodu koloru, którego używał na swoich plakatach kandydujący na prezydenta Ukrainy Wiktor Juszczenko. Według ogłoszonych 21 listopada oficjalnych wyników zwycięzcą w II turze wyborów był konkurujący z Juszczenką Wiktor Janukowycz. Juszczenko i jego zwolennicy uznali, że doszło do fałszerstw i zażądali powtórzenia głosowania. Masowe demonstracje (przede wszystkim na Placu Niepodległości w Kijowie) doprowadziły do powtórzenia II tury.
-
W natarciu koło Faenzy w północnych Włoszech poległ wraz z załogą swojego czołgu kapitan Władysław Drelicharz. Był dowódcą jednego ze szwadronów w 4. Pułku Pancernym, w strukturach 2 Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa. Za bitwę o Monte Cassino (został w jej trakcie ranny) odznaczono go orderem Virtuti Militari. Brał też udział w bitwie o Ankonę, zaś w 1941 r. jako oficer Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich w obronie Tobruku.
-
Ciężki ostrzał artyleryjski Łodzi. Od wystrzelonych przez Niemców pocisków najbardziej ucierpiały Bałuty. Mieszkańcy w panice uciekali w stronę śródmieścia. Po obu stronach frontu walczyli Polacy. W niemieckiej armii był to Korpus Posen, w rosyjskiej - złożony z mieszkańców Warszawy i Mazowsza 24 Pułk Syberyjski.
-
W Warszawie zmarł Jan Zagozda, dziennikarz Polskiego Radia, współautor audycji „Mijają lata, zostają piosenki”, „Słodkie radio retro”, „Wspomnienia pisane dźwiękiem” oraz „Lubię szum starej płyty”.
-
W Warszawie Lech Wałęsa odsłonił pomnik prezydenta USA Ronalda Reagana.
-
W Polsce odbyły się wybory samorządowe. W wyborach do sejmików wojewódzkich najwięcej głosów (30,89 proc.) uzyskała Platforma Obywatelska. 23,05 proc. głosów uzyskało PiS, 16,30 proc. PSL, a 15,20 proc. SLD. W rezultacie we wszystkich województwach rządziły koalicje PO-PSL, poszerzone w województwach podkarpackim i dolnośląskim o SLD, a w województwie śląkim o Ruch Autonomii Śląska. W województwie opolskim powstała koalicja PO-PSL-SLD-Mniejszość Niemiecka.
-
W Rudzie Śląskiej w Kopalni Węgla Kamiennego „Halemba” doszło do wybuchu metanu; zginęło 23 górników; była to jedna z najtragiczniejszych w skutkach katastrof górniczych w Polsce.
-
Zmarła Barbara Sobotta, historyk sztuki, lekkoatletka, czołowa sprinterka legendarnego polskiego Wunderteamu.
-
W Katowicach Sąd Wojewódzki uniewinnił byłych milicjantów oskarżonych o spowodowanie śmierci górników z kopalni „Wujek” na początku stanu wojennego; był to pierwszy proces w tej sprawie po upadku komunizmu.
-
Zmarła Maria Krzyżanowska-Rosa, reportażystka.
-
W Dayton zawarto porozumienie pokojowe kończące wojnę domową w Bośni i Hercegowinie.
-
Podpisano Paryską Kartę Nowej Europy.
-
W Huddersfield w Anglii zmarł ppłk Tadeusz Danilewicz, szef sztabu KG NSZ (1944–1945), uczestnik Powstania Warszawskiego; komendant główny Narodowego Związku Wojskowego (1945).
-
W Glencove w Pensylwanii zmarł gen. Władysław Bortnowski, w czasie kampanii polskiej w 1939 r. dowódca Armii „Pomorze”.
-
W Reykjaviku urodziła się Bjoerk, islandzka piosenkarka, kompozytorka; zagrała główną rolę w filmie Larsa von Triera „Tańcząc w ciemnościach”, za którą otrzymała nagrodę na Festiwalu w Cannes.
-
W Genewie zmarł Władysław Pobóg-Malinowski, historyk, publicysta, działacz sanacyjny.
-
Sejm PRL powołał rząd Bolesława Bieruta.
-
Urodził się Maciej Karpiński, pisarz, dramaturg, scenarzysta, krytyk literacki i teatralny.
-
W Moskwie odbyła się premiera baletu „Kopciuszek” z muzyką Siergieja Prokofiewa.
-
W Waszyngtonie urodziła się Goldie Hawn, amerykańska aktorka, wystąpiła w filmach „Szeregowiec Benjamin”, „Ptaszek na uwięzi”, „Wszyscy mówią: kocham cię”, a także w filmie „Kwiat kaktusa” – Oscar za najlepszą rolę drugoplanową (1970).
-
Do Polski z emigracji powrócił Władysław Broniewski.
-
Niemcy przekazali Słowacji 700 km2 polskich terenów nadgranicznych. Była to nagroda za udział wojsk słowackich w inwazji na Polskę we wrześniu 1939 r.
-
W Leningradzie odbyło się pierwsze wykonanie V Symfonii Dymitra Szostakowicza.
-
W Sandomierzu urodził się Jerzy Koenig, krytyk teatralny, publicysta.
-
W Donorze w Pensylwanii urodził się Stan Musial, legendarny amerykański baseballista polskiego pochodzenia.
-
Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej w Paryżu przyznała Polsce 25-letni mandat nad Galicją Wschodnią pod nadzorem Ligi Narodów.
-
W czasie walk z Ukraińcami poległ 14-letni Jurek Bitschan, jeden z najmłodszych obrońców Lwowa.
-
W Wiedniu zmarł Franciszek Józef I, cesarz Austrii w latach 1848–1916.
-
W Orłowie urodził się Kazimierz Ślaski, historyk, badacz dziejów Pomorza.
-
W Leoncinie na Mazowszu urodził się Isaac Bashevis Singer, pisarz żydowski tworzący w języku jidysz; autor m.in. „Sztukmistrza z Lublina”; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1978 r.
-
W Rzymie zmarła Franciszka Siedliska, zakonnica, założycielka zgromadzenia nazaretanek; beatyfikowana w 1989 r.
-
W Buczaczu urodził się Emanuel Ringelblum, historyk, współtwórca Podziemnego Archiwum Warszawskiego Getta. W 1999 roku Archiwum Ringelbluma wpisane zostało przez UNESCO na listę najważniejszych dokumentów świata.
-
W Mińsku urodził się Władysław Strzemiński, malarz, teoretyk sztuki; o postaci Strzemińskiego opowiada ostatni film Andrzeja Wajdy „Powidoki”.
-
W Tworkach pod Warszawą dzięki staraniom m.in. lekarza psychiatry prof. Adolfa Rothe otwarto szpital dla osób cierpiących na zaburzenia i choroby psychiczne.
-
W Wyłkowyszkach na Litwie urodził się Marian Lalewicz, architekt, profesor Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych.
-
W Warszawie urodził się Tytus Filipowicz, działacz PPS-Frakcja Rewolucyjna, dyplomata, publicysta.
-
Cesarz Rosji Aleksander II Romanow wydał rozkaz o likwidacji Twierdzy Zamość; jednej z największych fortyfikacji w polskich dziejach.
-
Powstanie Styczniowe: w Siedlcach został publicznie powieszony powstaniec i cywilny naczelnik województwa podlaskiego Władysław Rawicz.
-
W Warszawie założone zostało Zgromadzenie Sióstr św. Feliksa.
-
W Petersburgu zmarł Iwan Kryłow, poeta, dramatopisarz, autor ponad 200 bajek.
-
Wmurowano kamień węgielny pod budowę hotelu „Bazar” w Poznaniu, który stał się siedzibą wielu instytucji polskiego życia gospodarczego i kulturalnego.
-
Zmarł Jan Śniadecki, matematyk, astronom, filozof, organizator i dyrektor obserwatorium astronomicznego w Krakowie.
-
W Wilnie zmarł Karol de Perthees, pochodzący z Drezna kartograf, geograf króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, pułkownik wojsk koronnych.
-
Zmarł Karol Stanisław Radziwiłł "Panie Kochanku". Jeden z najbogatszych i najbardziej wpływowych magnatów u schyłku I Rzeczpospolitej. Przydomek zawdzięczał słowom, w jakich często zwracał się do swoich rozmówców. Przeciwnik Familii Czartoryskich, po osadzeniu na tronie ich i carycy Katarzyny II przedstawiciela (króla Stanisława Augusta Poniatowskiego) został pozbawiony części majątku i na pewien czas zmuszony do opuszczenia kraju. Był zagorzałym przeciwnikiem reform Sejmu Czteroletniego
-
W Paryżu urodził się Wolter, właściwie Francois-Marie Arouet, filozof, pisarz, historyk, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli oświecenia.
-
Zmarł Adam Kotowski, syn pańszczyźnianego chłopa, który służąc królom Janowi Kazimierzowi Wazie i Janowi III Sobieskiemu zdobył ogromny majątek i nobilitację szlachecką. Wzbogacił się na dzierżawie dóbr królewskich, cłach, udzielaniu pożyczek. Na własny koszt wystawił regiment (pułk) na wyprawę chocimską w 1673 r. i poczet husarski na wyprawę wiedeńską 10 lat później. W Warszawie przy Rynku Nowego Miasta postawił pałac, w murach którego (po przebudowie) znajduje się obecnie klasztor sakramentek. Część majątków przeznaczył na klasztory franciszkanów, paulinów i dominikanów w Warszawie. W tym ostatnim - w kościele św. Jacka znajduje się kaplica Kotowskich według projektu sławnego architekta Tylmana van Gameren.
-
W Bronowicach zmarł Jan Brożek, matematyk, astronom, medyk, profesor i rektor Akademii Krakowskiej.
