Kalendarz historyczny
5 grudnia
-
Urodził się Stanisław Bareja, reżyser, twórca takich filmów jak „Miś”, „Co mi zrobisz jak mnie złapiesz”, „Poszukiwana, poszukiwany” oraz serialu „Alternatywy 4”.
-
Urodziła się Teodora Dombkowa, założycielka pierwszej świeckiej organizacji kobiet na Górnym Śląsku - Towarzystwa Kobiet. Pochodziła z Wielkopolski, jej ojciec brał udział w Powstaniu Styczniowym. Na Śląsk przeniosła się za mężem, który był redaktorem zasłużonej dla budzenia polskości gazety "Katolik". Niemiecka policja traktowała Dombkową jak niebezpiecznego wroga: "specjalnie przyjechała z ogniska buntu i sprowadzała z drogi niewiasty śląskie"
-
W Warszawie zmarł Wojciech Zabłocki, drużynowy srebrny (1956, 1960) i brązowy (1964) medalista olimpijski w szabli oraz czterokrotny drużynowy mistrz świata, architekt, wykładowca akademicki.
-
W Chimbote w Peru odbyła się beatyfikacja misjonarzy Alessandro Dordiego, Zbigniewa Strzałkowskiego i Michała Tomaszka, zamordowanych w 1991 roku przez członków maoistowskiej organizacji partyzanckiej Świetlisty Szlak.
-
W Johannesburgu zmarł Nelson Mandela, prawnik, przywódca polityczny, bohater walki z apartheidem; działacz Afrykańskiego Kongresu Narodowego(ANC); przywódca zbrojnego skrzydła ANC; aresztowany w 1962 r. i skazany na dożywocie; zwolniony z więzienia w 1990 r.; przewodniczący ANC (1991–1997); w 1993 r. otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla wspólnie z Frederikiem de Klerkiem, prezydentem RPA (1989–1994); prezydent RPA w latach 1994–1999.
-
W Rio de Janeiro zmarł Oscar Niemeyer, uznawany za jednego z najwybitniejszych architektów modernistycznych XX wieku. Najsłynniejszymi z jego projektów są budynki w nowej stolicy Brazylii – miasta Brasília.
-
W Lewinie Kłodzkim zmarła Violetta Villas, właściwie Czesława Cieślak, piosenkarka, wykonawczyni przebojów „Do ciebie, mamo”, „Nie ma miłości bez zazdrości”, „Przyjdzie na to czas”, „Szczęście” i „Oczi cziornyje”.
-
Minister spraw zagranicznych Hiszpanii Javier Solana został powołany na stanowisko sekretarza generalnego NATO.
-
Nadawanie programu rozpoczęła stacja telewizyjna Polsat.
-
Sejm przyjął dymisję rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego.
-
W Warszawie zmarł Teodor Parnicki, pisarz, autor powieści historycznych.
-
Ukazał się pierwszy numer tygodnika „Wprost”.
-
W Moskwie odbyła się narada przywódców państw Układu Warszawskiego na temat sytuacji panującej w Polsce. Większość z obecnych oceniła ją jako kontrrewolucyjne zagrożenie. Decyzja o podjęciu interwencji militarnej jednak nie zapadła.
-
59 intelektualistów skierowało do władz PRL list zawierający protest przeciwko projektowanym zmianom w Konstytucji. Jego sygnatariusze domagali się m.in. zagwarantowania w konstytucji wolności sumienia i praktyk religijnych, wolności pracy i niezależnych związków zawodowych, prawa do strajku, respektowania wolności słowa, nauki i zniesienia cenzury prewencyjnej.
-
Na ręce prymasa Stefana Wyszyńskiego nadszedł list biskupów niemieckich, będący odpowiedzią na orędzie biskupów polskich z 18 listopada 1965 r.
-
Premiera filmu „Zaduszki” w reżyserii Tadeusza Konwickiego.
-
W Zabrzu urodził się Krystian Zimerman, pianista, zwycięzca IX Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (1976).
-
Płk Józef Światło, wicedyrektor X Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, po przejściu na teren Berlina Zachodniego zwrócił się do władz amerykańskich o azyl polityczny.
-
Urodziła się Irena Szewczyk, aktorka filmowa i teatralna.
-
W Chrzanowie urodził się Mikołaj Grabowski, aktor, reżyser teatralny, pedagog, dyrektor teatrów, m.in. Starego Teatru w Krakowie (2002–2012).
-
W Katowicach urodził się Tadeusz Sławek, filozof, poeta, tłumacz, eseista, znawca historii literatury angielskiej i amerykańskiej, związany z Uniwersytetem Śląskim.
-
W Mińsku Mazowieckim zmarł Julian Grobelny, działacz PPS; w latach 1943–1944 przewodniczący Rady Pomocy Żydom „Żegota”.
-
Urodziła się reżyserka Ewa Kruk, twórczyni filmów dokumentalnych i fabularnych.
-
W ZSRS uchwalono tzw. stalinowską konstytucję, która określała sowiecki ustrój państwowy i społeczny; obowiązywała do 1977 r.
-
W Moskwie wysadzono w powietrze cerkiew Chrystusa Zbawiciela; na jej miejsce komunistyczne władze planowały wybudowanie Pałacu Rad.
-
W Warszawie urodziła się Barbara Krafftówna, aktorka, niezapomniana Felicja z filmu „Jak być kochaną” Wojciecha Jerzego Hasa, Honorata z serialu „Czterej pancerni i pies”, wykonawczyni wielu kabaretowych piosenek, w tym „Przeklnę cię” w Kabarecie Starszych Panów.
-
W Giverny w Normandii zmarł Claude Monet, malarz, jeden z twórców i głównych przedstawicieli impresjonizmu.
-
W Warszawie urodziła się Anna Świderkówna, papirolog, znawczyni kultury antycznej, w tym pism Starego i Nowego Testamentu.
-
W Warszawie zmarł Władysław Reymont, pisarz, autor powieści „Chłopi” i „Ziemia Obiecana”; laureat Nagrody Nobla w 1924 r.
-
Polska Agencja Telegraficzna została podporządkowana Prezydium Rady Ministrów jako „urzędowa agencja prasowo-informacyjna” Rzeczypospolitej Polskiej.
-
W Warszawie urodził się Hilary Koprowski, biolog, wirusolog, profesor Thomas Jefferson University, twórca pierwszej w świecie szczepionki przeciwko wirusowi polio, który powoduje chorobę Heinego-Medina.
-
I wojna światowa: ewakuacja wojsk rosyjskich z Łodzi; następnego dnia miasto zajęły wojska niemieckie. W „Operacji Łódzkiej”, w czasie kilkunastu dni walk, zginęło około 110 tys. żołnierzy rosyjskich i około 90 tys. żołnierzy niemieckich; wśród poległych byli nie tylko Rosjanie, Niemcy i Austriacy, ale także Polacy, Litwini, Czesi, Ukraińcy, Łotysze i Tatarzy.
-
W Ostródzie, niem. Osterode, urodził się Hans Hellmut Kirst, niemiecki pisarz, autor powieści dotyczących II wojny światowej „08/15”, „Bunt żołnierzy”, „Fabryka oficerów”.
-
W Warszawie urodził się Stanisław Dygat, pisarz, autor powieści „Jezioro Bodeńskie”, „Disneyland”, „Dworzec w Monachium”.
-
W Sosnowcu urodził się Władysław Szpilman, kompozytor, pianista; jego losy w okupowanej przez Niemców Warszawie stały się podstawą scenariusza do filmu „Pianista” w reżyserii Romana Polańskiego.
-
Siostra Feliksa Kozłowska, założycielka wspólnoty mariawitów, została ekskomunikowana przez papieża Piusa X.
-
Urodził się Adam Kossowski, rzeźbiarz, członek ugrupowania Pryzmat.
-
W Chicago urodził się Walt Disney, producent filmowy, reżyser, scenarzysta i ilustrator, który zrewolucjonizował światowy przemysł rozrywkowy; stworzył szereg znanych postaci, wśród nich Myszkę Miki i Kaczora Donalda.
-
W Wuerzburgu urodził się Werner Heisenberg, fizyk, współtwórca mechaniki kwantowej, laureat Nagrody Nobla w 1932 r.
-
Urodził się Bolesław Woytowicz, pedagog, pianista i kompozytor.
-
W Berlinie zakończono budowę Reichstagu.
-
W Wiedniu urodził się Fritz Lang, reżyser, scenarzysta, aktor; jeden z głównych twórców kina ekspresjonistycznego; reżyser filmów „Zmęczona śmierć”, „Doktor Mabuse”, „Metropolis”, „M – Morderca”.
-
Urodził się Wincenty Styczyński, działacz narodowy i lekarz. Udzielał pomocy ofiarom wszystkich Powstań Śląskich.
-
W Puys koło Dieppe zmarł Aleksander Dumas (ojciec), francuski pisarz, autor powieści historycznych „Trzej muszkieterowie”, „Hrabia Monte Christo”, „Królowa Margot”, „Czarny Tulipan”.
-
W Zułowie na Wileńszczyźnie urodził się Józef Piłsudski, mąż stanu, współtwórca niepodległej Polski; członek PPS od 1893 r., jeden z przywódców PPS Frakcji Rewolucyjnej; współzałożyciel i komendant główny Związku Walki Czynnej; komendant główny Związku Strzeleckiego; dowódca I Brygady Legionów Polskich (1914–1916), inicjator utworzenia Polskiej Organizacji Wojskowej; członek Tymczasowej Rady Stanu (1917); po odzyskaniu niepodległości Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz (1918–1922), marszałek Polski; w 1926 r. dokonał zamachu stanu, w wyniku którego przejął władzę w państwie; dwukrotny premier (1926–1928 i 1930), Generalny Inspektor Sił Zbrojnych i minister spraw wojskowych w latach 1926–1935; zmarł 12 maja 1935 r. w Belwederze.
-
W Żołudku na Białorusi urodził się Walery Wróblewski, jeden z dowódców Powstania Styczniowego, związany z „czerwonymi”; działacz Zjednoczenia Emigracji Polskiej; generał Komuny Paryskiej; członek władz I Międzynarodówki; od 1895 r. w PPS.
-
Powstanie Listopadowe: gen. Józef Chłopicki ogłosił objęcie władzy dyktatorskiej.
-
W Wiedniu zmarł Wolfgang Amadeusz Mozart, jeden z najwybitniejszych kompozytorów w dziejach muzyki; wirtuoz, twórca takich arcydzieł muzyki klasycznej jak „Don Giovanni”, „Czarodziejski flet”, „Requiem d-moll”.
-
Kardynał Niccolo Sfondrati wybrany został papieżem, przyjął imię Grzegorza XIV (1590–1591).
-
W Sienie urodził się Faust Socyn, teolog, humanista; od 1579 r. na stałe w Polsce; przywódca ideowy braci polskich.
-
W Siennie na Mazowszu urodził się Zbigniew Oleśnicki, biskup krakowski, kardynał, doradca na dworach królewskich Władysława Jagiełły i Władysława Warneńczyka.