> >

O PORTALU

Portal dzieje.pl to codzienny serwis historyczny, setki artykułów dotyczących przede wszystkim najnowszej historii Polski, a także materiały wideo, filmy dokumentalne, archiwalne fotografie, dokumenty oraz infografiki i mapy.

Więcej

Kalendarz historyczny

5 grudnia

  • Stanisław Bareja. Fot. PAP/W.Rozmysłowicz

    Urodził się Stanisław Bareja, reżyser, twórca takich filmów jak „Miś”, „Co mi zrobisz jak mnie złapiesz”, „Poszukiwana, poszukiwany” oraz serialu „Alternatywy 4”.

  • Teodora Dombkowa, fot. domena publiczna

    Urodziła się Teodora Dombkowa, założycielka pierwszej świeckiej organizacji kobiet na Górnym Śląsku - Towarzystwa Kobiet. Pochodziła z Wielkopolski, jej ojciec brał udział w Powstaniu Styczniowym. Na Śląsk przeniosła się za mężem, który był redaktorem zasłużonej dla budzenia polskości gazety "Katolik". Niemiecka policja traktowała Dombkową jak niebezpiecznego wroga: "specjalnie przyjechała z ogniska buntu i sprowadzała z drogi niewiasty śląskie" 

  • W Warszawie zmarł Wojciech Zabłocki, drużynowy srebrny (1956, 1960) i brązowy (1964) medalista olimpijski w szabli oraz czterokrotny drużynowy mistrz świata, architekt, wykładowca akademicki.

  • W Chimbote w Peru odbyła się beatyfikacja misjonarzy Alessandro Dordiego, Zbigniewa Strzałkowskiego i Michała Tomaszka, zamordowanych w 1991 roku przez członków maoistowskiej organizacji partyzanckiej Świetlisty Szlak.

  • W Johannesburgu zmarł Nelson Mandela, prawnik, przywódca polityczny, bohater walki z apartheidem; działacz Afrykańskiego Kongresu Narodowego(ANC); przywódca zbrojnego skrzydła ANC; aresztowany w 1962 r. i skazany na dożywocie; zwolniony z więzienia w 1990 r.; przewodniczący ANC (1991–1997); w 1993 r. otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla wspólnie z Frederikiem de Klerkiem, prezydentem RPA (1989–1994); prezydent RPA w latach 1994–1999.

  • W Rio de Janeiro zmarł Oscar Niemeyer, uznawany za jednego z najwybitniejszych architektów modernistycznych XX wieku. Najsłynniejszymi z jego projektów są budynki w nowej stolicy Brazylii – miasta Brasília.

  • Violetta Villas. Fot. PAP/CAF/P. Walczak

    W Lewinie Kłodzkim zmarła Violetta Villas, właściwie Czesława Cieślak, piosenkarka, wykonawczyni przebojów „Do ciebie, mamo”, „Nie ma miłości bez zazdrości”, „Przyjdzie na to czas”, „Szczęście” i „Oczi cziornyje”.

  • Minister spraw zagranicznych Hiszpanii Javier Solana został powołany na stanowisko sekretarza generalnego NATO.

  • Nadawanie programu rozpoczęła stacja telewizyjna Polsat. 

  • Sejm przyjął dymisję rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego.

  • Teodor Parnicki. Fot. PAP/CAF

    W Warszawie zmarł Teodor Parnicki, pisarz, autor powieści historycznych.

  • Ukazał się pierwszy numer tygodnika „Wprost”. 

  • Ogólny widok sali, na której odbywa się spotkanie przywódców państw stron Układu Warszawskiego. Moskwa, 04.12.1980. Fot. PAP/CAF/TASS

    W Moskwie odbyła się narada przywódców państw Układu Warszawskiego na temat sytuacji panującej w Polsce. Większość z obecnych oceniła ją jako kontrrewolucyjne zagrożenie. Decyzja o podjęciu interwencji militarnej jednak nie zapadła.

  • Jan Olszewski (L), pomysłodawca Listu 59, i Jacek Kuroń (3L), z którym redagował protest. Fot. PAP/G. Rogiński

    59 intelektualistów skierowało do władz PRL list zawierający protest przeciwko projektowanym zmianom w Konstytucji. Jego sygnatariusze domagali się m.in. zagwarantowania w konstytucji wolności sumienia i praktyk religijnych, wolności pracy i niezależnych związków zawodowych, prawa do strajku, respektowania wolności słowa, nauki i zniesienia cenzury prewencyjnej.

  • Kard. Stefan Wyszyński. Fot. NAC

    Na ręce prymasa Stefana Wyszyńskiego nadszedł list biskupów niemieckich, będący odpowiedzią na orędzie biskupów polskich z 18 listopada 1965 r.

  • Premiera filmu „Zaduszki” w reżyserii Tadeusza Konwickiego.

  • Krystian Zimerman. Fot. PAP/R. Pietruszka

    W Zabrzu urodził się Krystian Zimerman, pianista, zwycięzca IX Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (1976).

  • Józef Światło. Fot. NAC

    Płk Józef Światło, wicedyrektor X Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, po przejściu na teren Berlina Zachodniego zwrócił się do władz amerykańskich o azyl polityczny.

  • Urodziła się Irena Szewczyk, aktorka filmowa i teatralna.

  • Tadeusz Sławek. Fot. PAP/A. Grygiel

    W Katowicach urodził się Tadeusz Sławek, filozof, poeta, tłumacz, eseista, znawca historii literatury angielskiej i amerykańskiej, związany z Uniwersytetem Śląskim.

  • Mikołaj Grabowski. Fot. PAP/A. Grygiel

    W Chrzanowie urodził się Mikołaj Grabowski, aktor, reżyser teatralny, pedagog, dyrektor teatrów, m.in. Starego Teatru w Krakowie (2002–2012).

  • Julian Grobelny. Źródło: Wikimedia Commons

    W Mińsku Mazowieckim zmarł Julian Grobelny, działacz PPS; w latach 1943–1944 przewodniczący Rady Pomocy Żydom „Żegota”.

  • Urodziła się reżyserka Ewa Kruk, twórczyni filmów dokumentalnych i fabularnych.

  • W ZSRS uchwalono tzw. stalinowską konstytucję, która określała sowiecki ustrój państwowy i społeczny; obowiązywała do 1977 r.

  • W Moskwie wysadzono w powietrze cerkiew Chrystusa Zbawiciela; na jej miejsce komunistyczne władze planowały wybudowanie Pałacu Rad.

  • Barbara Krafftówna. Fot. PAP/CAF/A. Zbraniecki

    W Warszawie urodziła się Barbara Krafftówna, aktorka, niezapomniana Felicja z filmu „Jak być kochaną” Wojciecha Jerzego Hasa, Honorata z serialu „Czterej pancerni i pies”, wykonawczyni wielu kabaretowych piosenek, w tym „Przeklnę cię” w Kabarecie Starszych Panów.

  • Claude Monet. Fot. NAC

    W Giverny w Normandii zmarł Claude Monet, malarz, jeden z twórców i głównych przedstawicieli impresjonizmu.

  • Anna Świderkówna. Fot. PAP/CAF/A. Urbanek

    W Warszawie urodziła się Anna Świderkówna, papirolog, znawczyni kultury antycznej, w tym pism Starego i Nowego Testamentu.

  • Władysław Reymont. Źródło: CBN Polona

    W Warszawie zmarł Władysław Reymont, pisarz, autor powieści „Chłopi” i „Ziemia Obiecana”; laureat Nagrody Nobla w 1924 r.

  • Siedziba PAT w Warszawie. Fot. NAC

    Polska Agencja Telegraficzna została podporządkowana Prezydium Rady Ministrów jako „urzędowa agencja prasowo-informacyjna” Rzeczypospolitej Polskiej.

  • Hilary Koprowski. 2008 r. Fot. PAP/P. Kula

    W Warszawie urodził się Hilary Koprowski, biolog, wirusolog, profesor Thomas Jefferson University, twórca pierwszej w świecie szczepionki przeciwko wirusowi polio, który powoduje chorobę Heinego-Medina.

  • Stanisław Dygat. Fot. PAP/CAF/P. Barącz

    W Warszawie urodził się Stanisław Dygat, pisarz, autor powieści „Jezioro Bodeńskie”, „Disneyland”, „Dworzec w Monachium”.

  • I wojna światowa: ewakuacja wojsk rosyjskich z Łodzi; następnego dnia miasto zajęły wojska niemieckie. W „Operacji Łódzkiej”, w czasie kilkunastu dni walk, zginęło około 110 tys. żołnierzy rosyjskich i około 90 tys. żołnierzy niemieckich; wśród poległych byli nie tylko Rosjanie, Niemcy i Austriacy, ale także Polacy, Litwini, Czesi, Ukraińcy, Łotysze i Tatarzy.

  • W Ostródzie, niem. Osterode, urodził się Hans Hellmut Kirst, niemiecki pisarz, autor powieści dotyczących II wojny światowej „08/15”, „Bunt żołnierzy”, „Fabryka oficerów”.

  • Władysław Szpilman. Fot. PAP/CAF/S. Dąbrowiecki

    W Sosnowcu urodził się Władysław Szpilman, kompozytor, pianista; jego losy w okupowanej przez Niemców Warszawie stały się podstawą scenariusza do filmu „Pianista” w reżyserii Romana Polańskiego.

  •  Siostra Feliksa Kozłowska, założycielka wspólnoty mariawitów, została ekskomunikowana przez papieża Piusa X.

  • Urodził się Adam Kossowski, rzeźbiarz, członek ugrupowania Pryzmat.

  • W Chicago urodził się Walt Disney, producent filmowy, reżyser, scenarzysta i ilustrator, który zrewolucjonizował światowy przemysł rozrywkowy; stworzył szereg znanych postaci, wśród nich Myszkę Miki i Kaczora Donalda.

  • W Wuerzburgu urodził się Werner Heisenberg, fizyk, współtwórca mechaniki kwantowej, laureat Nagrody Nobla w 1932 r.

  • Urodził się Bolesław Woytowicz, pedagog, pianista i kompozytor.

  • W Berlinie zakończono budowę Reichstagu.

  • W Wiedniu urodził się Fritz Lang, reżyser, scenarzysta, aktor; jeden z głównych twórców kina ekspresjonistycznego; reżyser filmów „Zmęczona śmierć”, „Doktor Mabuse”, „Metropolis”, „M – Morderca”.

  • Wincenty Styczyński. Źródło: Wikimedia Commons

    Urodził się Wincenty Styczyński, działacz narodowy i lekarz. Udzielał pomocy ofiarom wszystkich Powstań Śląskich.

  • Aleksander Dumas. Źródło: Wikimedia Commons

    W Puys koło Dieppe zmarł Aleksander Dumas (ojciec), francuski pisarz, autor powieści historycznych „Trzej muszkieterowie”, „Hrabia Monte Christo”, „Królowa Margot”, „Czarny Tulipan”.

  • Marszałek Józef Piłsudski. Fot. PAP/CAF/Reprodukcja

    Urodził się Józef Piłsudski, współtwórca niepodległej Polski. W młodości socjalista. Spędził pięć lat na syberyjskim zesłaniu. Przed I wojną światową współzałożyciel Związku Walki Czynnej - tajnej organizacji, która miała przygotować walkę o wyzwolenie Polski. Na początku wojny upatrywał szansę odzyskania niepodległości w oparciu o Austro-Węgry. Końcowy jej okres spędził internowany przez władze niemieckie w Magdeburgu. W pierwszym czteroleciu niepodległej Polski był Naczelnikiem Państwa i Naczelnym Wodzem. Po zwycięskiej wojnie z Rosją bolszewicką mianowany marszałkiem, a w 1923 r. wycofał się z życia politycznego. Wrócił w 1926 r. i dokonał zamachu stanu. Przejął władzę, choć nominalnie był tylko zwierzchnikiem wojska jako Generalny Inspektor Sił Zbrojnych (dwukrotnie jednak stanął osobiście na czele rządu).

  • Walery Wróblewski. Źródło: Wikimedia Commons

    W Żołudku na Białorusi urodził się Walery Wróblewski, jeden z dowódców Powstania Styczniowego, związany z „czerwonymi”; działacz Zjednoczenia Emigracji Polskiej; generał Komuny Paryskiej; członek władz I Międzynarodówki; od 1895 r. w PPS.

  • Gen. Józef Chłopicki. Źródło: Wikimedia Commons

    Powstanie Listopadowe: gen. Józef Chłopicki ogłosił objęcie władzy dyktatorskiej.

  • Wolfgang Amadeusz Mozart. Źródło: Wikimedia Commons

    W Wiedniu zmarł Wolfgang Amadeusz Mozart, jeden z najwybitniejszych kompozytorów w dziejach muzyki; wirtuoz, twórca takich arcydzieł muzyki klasycznej jak „Don Giovanni”, „Czarodziejski flet”, „Requiem d-moll”.

  • Kardynał Niccolo Sfondrati wybrany został papieżem, przyjął imię Grzegorza XIV (1590–1591).

  • W Sienie urodził się Faust Socyn, teolog, humanista; od 1579 r. na stałe w Polsce; przywódca ideowy braci polskich.

  • W Siennie na Mazowszu urodził się Zbigniew Oleśnicki, biskup krakowski, kardynał, doradca na dworach królewskich Władysława Jagiełły i Władysława Warneńczyka.