Kalendarz historyczny
19 marca
-
W Toruniu urodziła się Elżbieta Zawacka, ps. Zo, kurierka i emisariuszka KG ZWZ-AK, jedyna kobieta wśród cichociemnych; po wojnie więziona przez władze komunistyczne; była drugą – po Marii Wittek – kobietą w polskiej armii ze stopniem generała.
-
W Petersburgu urodził się Józef Hauke-Bosak; pułkownik armii rosyjskiej (do 1862 r.); w czasie Powstania Styczniowego generał i naczelnik powstańczych sił zbrojnych województw krakowskiego i sandomierskiego; zginął w 1871 r. walcząc po stronie Francji w wojnie z Prusami.
-
W Zbrosławicach zmarł prof. Marian Zembala, kardiochirurg, wieloletni dyrektor Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu (SCCS), minister zdrowia w 2015 r. Pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego.
-
W Warszawie zmarł prof. Zygmunt Kubiak, znawca kultury antycznej, autor „Mitologii Greków i Rzymian”.
-
W Warszawie zmarła Teresa Tuszyńska, aktorka, modelka, znana z ról w filmach „Rozwodów nie będzie”, „Tarpany”, „Biały niedźwiedź”, „Poczmistrz”; największą popularność przyniosła jej rola Margueritte w filmie Janusza Morgensterna „Do widzenia, do jutra”.
-
W Fort Meyers na Florydzie zmarł Leopold Tyrmand, prozaik, publicysta, krytyk muzyczny, popularyzator jazzu, autor m.in. powieści „Zły”, „Życie towarzyskie i uczuciowe” oraz „Dziennika 1954”.
-
Premiera filmu „Lata dwudzieste... lata trzydzieste…” w reżyserii Janusza Rzeszewskiego.
-
Kryzys Bydgoski: delegacja NSZZ „Solidarność”, m.in. Jan Rulewski, została pobita przez funkcjonariuszy SB w czasie sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy.
-
Premiera filmu Jerzego Stefana Stawińskiego i Heleny Amiradżibi „Kto wierzy w bociany?”.
-
W Chełmnie urodził się Grzegorz Mielcarski, piłkarz, zawodnik m.in. Olimpii Poznań, Górnika Zabrze, FC Porto, czterokrotny mistrz Portugalii, srebrny medalista Igrzysk Olimpijskich w 1992 roku.
-
W czasie spotkania z aktywem partyjnym w Sali Kongresowej PKiN w Warszawie Władysław Gomułka potępił „antyradzieckie prowokacje” w trakcie przedstawień „Dziadów” i podkreślił żydowskie pochodzenie „inspiratorów” zajść na Uniwersytecie Warszawskim, „znanych z rewizjonistycznych wystąpień i poglądów”.
-
W Puławach urodziła się Agnieszka Pilaszewska, aktorka warszawskiego Teatru Współczesnego; wystąpiła m.in. w filmie „Polska śmierć”, w serialach „Miodowe lata” i „Glina”, a także w spektaklu telewizyjnym „Miś Kolabo”.
-
W zakładzie karnym przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie wykonany został wyrok śmierci na Stanisławie Wawrzeckim, głównym oskarżonym w tzw. aferze mięsnej.
-
W Strasburgu po raz pierwszy obradowało Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne; w 1962 r. Zgromadzenie zostało przekształcone w Parlament Europejski.
-
W Toruniu zmarł prof. Ludwik Kolankowski, historyk, pierwszy rektor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
-
W Londynie zmarł Wacław Komarnicki, polityk, prawnik, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego, poseł na Sejm II RP, więzień obozu NKWD w Griazowcu, od 1942 roku minister sprawiedliwości w rzędzie Władysława Sikorskiego, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.
-
We Wrocławiu urodziła się Krystyna Tkacz, aktorka filmowa i teatralna, znana również jako znakomita wykonawczyni piosenek aktorskich; wystąpiła m.in. w serialach „Życie Kamila Kuranta” i „Alternatywy 4”.
-
Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał na karę śmierci siedmiu członków Pogotowia Akcji Specjalnej NSZ za pacyfikację wsi Wierzchowiny. Wyroki wykonano.
-
We Lwowie w niewyjaśnionych okolicznościach zmarł ppłk Jan Włodarkiewicz „Damian”, współorganizator i do 1940 r. komendant Tajnej Armii Polskiej, komendant Konfederacji Zbrojnej (1941), pierwszy komendant organizacji dywersyjnej „Wachlarz” (1941–1942).
-
Na nadzwyczajnym posiedzeniu litewskiego rządu zwołanym przez prezydenta Antanasa Smetonę podjęto decyzję o przyjęciu polskiego ultimatum dotyczącego bezwarunkowego nawiązania stosunków dyplomatycznych.
-
W Międzyrzecu Podlaskim urodziła się Elżbieta Dzikowska, historyk sztuki, podróżniczka, operatorka i reżyserka filmów dokumentalnych, autorka książek i programów telewizyjnych, które prowadziła wspólnie z mężem Tony Halikiem.
-
W Warszawie urodził się Piotr Kuncewicz, pisarz, poeta, publicysta, krytyk literacki, autor m.in. książek „Samotni wobec historii”, „Agonia i nadzieja”, „Goj patrzy na Żyda. Dzieje braterstwa i nienawiści od Abrahama po współczesność”.
-
W Poznaniu urodziła się Zofia Czerwińska, aktorka, związana z warszawskim Teatrem Syrena; znana m.in. z ról w serialach „Czterdziestolatek” i „Alternatywy 4”.
-
W Warszawie powstały Państwowe Zakłady Inżynierii, zajmujące się produkcją między innymi samochodów osobowych, ciężarowych, motocykli oraz czołgów i ciągników.
-
W Warszawie urodził się Wiesław Drzewicz, aktor, znany m.in. z seriali „W labiryncie” i „07 zgłoś się”; dużą popularność zyskał dzięki roli dozorcy w radiowych „Matysiakach”; swojego głosu użyczył postaci Gargamela z animowanego serialu dla dzieci „Smerfy”.
-
W Częstochowie urodził się Józef Andrzej Gierowski, historyk, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1981–1987.
-
W miejscowości Dębiec pod Poznaniem (dziś dzielnica miasta) powstał klub piłkarski Lutnia, od 1957 roku występujący pod nazwą Lech Poznań.
-
Na prośbę Ogólnej Komisji Weryfikacyjnej Józef Piłsudski przyjął stopień Pierwszego Marszałka Polski; oficjalna uroczystość wręczenia buławy marszałkowskiej odbyła się 14 listopada 1920 r. podczas uroczystości na placu Zamkowym w Warszawie, po zwycięskiej wojnie polsko-bolszewickiej.
-
W Warszawie urodził się Jerzy Jurandot, poeta, satyryk, założyciel i kierownik literacki Teatru Syrena, autor tekstów piosenek, m.in. „Ada, to nie wypada”, „I wciąż się na coś czeka”, „Ballada o jednej Wiśniewskiej”, „Wio, koniku”.
-
We Lwowie urodziła się Włada Majewska, piosenkarka, aktorka, członkini „Wesołej Lwowskiej Fali”, żołnierz 2. Korpusu gen. Andersa, od 1945 przebywała na emigracji, współpracując z teatrem Mariana Hemara i Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa; część źródeł podaje jako datę jej urodzin rok 1914.
-
W Tarnowie urodził się Józef Wolski, historyk starożytności, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek PAN, w 1939 roku aresztowany w czasie Sonderaktion Krakau, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych.
-
W Krzeszowicach urodził się Kazimierz Wyka, historyk i krytyk literatury, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
-
W Purwiszkach urodził się Józef Łobodowski, poeta, pisarz, laureat Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury w roku 1937, żołnierz kampanii 1939 r.; od 1939 roku przebywał i tworzył na emigracji.
-
W Paryżu urodził się Frederic Joliot-Curie, francuski fizyk, wspólnie z żoną Irene Joliot-Curie odkryli m.in. zjawisko sztucznej promieniotwórczości, za co w 1935 r. otrzymali Nagrodę Nobla.
-
W Genewie zmarł Józef Ignacy Kraszewski, pisarz, publicysta, wydawca, historyk, działacz społeczny i polityczny; autor ponad 600 książek, w tym 232 powieści, wśród nich wielu historycznych, takich jak „Stara baśń” czy „Za Sasów”.
-
W tygodniku „Wędrowiec” ukazał się pierwszy odcinek powieści Bolesława Prusa „Placówka”.
-
W Poznaniu zmarł Władysław Niegolewski, wielkopolski działacz społeczny i niepodległościowy, prawnik, uczestnik Wiosny Ludów i Powstania Styczniowego, poseł do parlamentów pruskiego i niemieckiego.
-
W Zagórzanach koło Gorlic urodził się Aleksander Skrzyński, dyplomata, minister spraw zagranicznych, w latach 1925–1926 premier RP.
-
W Ropczycach urodził się Józef Mehoffer, malarz, grafik; jeden z najwybitniejszych twórców Młodej Polski.
-
Powstanie Styczniowe: dyktator powstania gen. Marian Langiewicz został aresztowany przez Austriaków po przekroczeniu granicy pod Opatowem; władzę nad powstaniem objął Tymczasowy Rząd Narodowy.
-
W Turcji, niedaleko Stambułu, poświęcona została pierwsza chata w polskiej osadzie Adampol, założonej przez Michała Czajkowskiego przy udziale księcia Adama Czartoryskiego; osada, zachowując polski charakter, istnieje do dziś pod nazwą Polonezkoy.
-
W Sieniawie zmarł książę Adam Kazimierz Czartoryski, generał ziem podolskich (1758–1794), członek Familii, od 1768 r. komendant Szkoły Rycerskiej, działacz Komisji Edukacji Narodowej, poseł na Sejm Czteroletni, zwolennik Konstytucji 3 maja; pisarz, krytyk literacki, mecenas sztuki.
-
W Smulnie koło Brodów w Galicji urodził się Józef Korzeniowski, powieściopisarz, dramaturg, pedagog, autor m.in. sztuk „Karpaccy górale” i „Sąd przysięgłych albo Pozory” oraz książek „Spekulant”, „Garbaty”.
-
W Warszawie urodził się Józef Dwernicki, uczestnik kampanii napoleońskich, dowódca kawalerii w Powstaniu Listopadowym, zwycięzca bitwy pod Stoczkiem.
-
W Lunnéville zmarła Katarzyna Opalińska, królowa Polski, księżna Lotaryngii, wdowa po królu Stanisławie Leszczyńskim, matka Marii Leszczyńskiej, żony króla Francji Ludwika XV.
-
W zajętej przez Polaków Moskwie wybuchło powstanie, kierowane przez księcia Dymitra Minina – zostało stłumione po kilkudniowych walkach.
-
W Skokówce urodził się Jan Zamoyski, hetman wielki koronny i kanclerz wielki koronny.
-
W Krośnie Odrzańskim zmarł Henryk I Brodaty, książę śląski i krakowski.
-
W bulli papieża Grzegorza IX potwierdzającej nadania na rzecz zakonu joannitów pojawiła się pierwsza pisemna wzmianka o Kaszubach.
-
W Poznaniu zmarł książę Kazimierz Odnowiciel, władca Polski w latach 1034–1058.