Kalendarz historyczny
2 października
-
Kampania polska: w rejonie Kocka rozpoczęła się ostatnia bitwa kampanii polskiej, toczona przez Samodzielną Grupę Operacyjną „Polesie” gen. Franciszka Kleeberga z niemieckim zmotoryzowanym XIV Korpusem Armijnym.
-
W Berlinie urodził się Jan Nowak Jeziorański, żołnierz Armii Krajowej, legendarny „kurier z Warszawy”, wieloletni dyrektor sekcji polskiej Radia Wolna Europa, dziennikarz, pisarz, publicysta.
-
Zmarł muzyk Janusz Grudziński, w latach 1981-2020 był klawiszowcem zespołu Kult, brał również udział w nagrywaniu solowych albumów lidera Kultu, Kazika Staszewskiego. W 2006 r. jako Xiążę Warszawski wydał solowy album „Olśnienie”, komponował także muzykę do filmów dokumentalnych.
-
W Warszawie rozpoczął się XVI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
-
W Warszawie zmarł Marek Edelman, ostatni przywódca powstania w getcie warszawskim, uczestnik Powstania Warszawskiego; po wojnie kardiolog, opozycjonista, działacz Komitetu Obrony Robotników.
-
W Krakowie zmarł Józef Wolski, historyk starożytności, aresztowany przez Gestapo podczas Sonderaktion Krakau w listopadzie 1939 r.; po zwolnieniu z obozu w 1942 r. podjął działalność w tajnym nauczaniu; po wojnie powrócił do pracy na UJ, pracował także na Uniwersytecie Łódzkim i Uniwersytecie Wrocławskim, który przyznał mu doktorat honoris causa.
-
W Warszawie zmarł Janusz Rzeszewski, reżyser, autor filmów „Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy”, „Miłość ci wszystko wybaczy” i „Lata dwudzieste…lata trzydzieste…”.
-
W Warszawie rozpoczął się XV Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
-
W Krakowie zmarł Jerzy Bińczycki, aktor, przez wiele lat związany ze Starym Teatrem w Krakowie; w pamięci widzów zapisał się przede wszystkim jako Bogumił Niechcic w ekranizacji „Nocy i dni” Jerzego Antczaka, znany także z ról w filmach „Znachor” i „Pan Tadeusz”.
-
Państwa Unii Europejskiej parafowały Traktat Amsterdamski.
-
Starcia zbrojne w Moskwie; zwolennicy parlamentu zaatakowali budynek stacji TV Ostankino i zajęli biuro mera Moskwy; prezydent Borys Jelcyn skierował przeciwko nim wojsko, przywódcy demonstracji zostali aresztowani.
-
W Konstancinie zmarł prof. Bohdan Suchodolski, filozof, historyk nauki i kultury, pedagog.
-
W Seulu zakończyły się XXIV Letnie Igrzyska Olimpijskie; polscy reprezentanci zdobyli na nich 16 medali: dwa złote, pięć srebrnych i dziewięć brązowych.
-
W Beverly Hills zmarł Rock Hudson, aktor, znany m.in. z ról w filmach „Olbrzym” i „Pożegnanie z bronią”.
-
Lech Wałęsa wybrany został przewodniczącym NSZZ „Solidarność”.
-
W Warszawie rozpoczął się X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
-
W Sosnowcu urodziła się Magdalena Piekorz, reżyserka filmów fabularnych i dokumentalnych, scenarzystka, autorka filmu „Pręgi”, który w 2004 r. zdobył Złote Lwy na 29. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.
-
W Helsinkach zmarł Paavo Nurmi, lekkoatleta, dziewięciokrotny mistrz olimpijski w biegach długodystansowych.
-
Premiera filmu „Abel twój brat” w reżyserii Janusza Nasfetera.
-
Początek emisji 2 Programu TVP.
-
W Paryżu zmarł Marcel Duchamp, malarz.
-
W Londynie zmarł Oskar Lange, ekonomista, statystyk; ambasador Polski w USA (1945–1948); członek Rady Naczelnej PPS (1945–1948); od 1948 r. w Komitecie Centralnym PZPR; wiceprzewodniczący Rady Państwa od 1957 r.; w latach 1938–1945 profesor uniwersytetu w Chicago, po wojnie wykładowca i rektor SGPiS, następnie na Uniwersytecie Warszawskim.
-
Premiera filmu „Upał” w reżyserii Kazimierza Kutza.
-
W Telewizji Polskiej wyemitowano pierwszą dobranockę – „Jacek i Agatka”.
-
W Krynicy urodził się Maciej Dutkiewicz, reżyser, scenarzysta, autor filmu „Nocne graffiti”.
-
Na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ minister spraw zagranicznych PRL Adam Rapacki przedstawił plan utworzenia strefy bezatomowej w Europie Środkowej.
-
Premiera filmu „Most na rzece Kwai” w reżyserii Davida Leana.
-
Władze sowieckie przekazały Polsce ponad 12 tys. dzieł sztuki, które od czasu II wojny światowej znajdowały się na terenie ZSRS.
-
We Wrocławiu urodził się Janusz Olejniczak, pianista, laureat Konkursu Chopinowskiego w 1970 r., znany w kraju i za granicą interpretator muzyki Chopina.
-
W Versoix koło Genewy zmarł Ignacy Mościcki, prezydent RP w latach 1926–1939; w 1993 r. jego szczątki przewieziono do Polski i złożono w bazylice archikatedralnej św. Jana w Warszawie.
-
Powstanie Warszawskie: w Ożarowie w kwaterze SS-Obergruppenfuehrera Ericha von dem Bacha-Zelewskiego przedstawiciele KG Armii Krajowej płk Kazimierz Iranek-Osmecki „Jarecki” i ppłk Zygmunt Dobrowolski „Zyndram” podpisali układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie.
-
Niemiecki gubernator Ludwig Fischer podpisał „Zarządzenie o utworzeniu dzielnicy żydowskiej w mieście Warszawie”.
-
Kampania polska: kapitulacja Rejonu Umocnionego Hel – zakończenie walk na Wybrzeżu.
-
Wojska Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Śląsk” pod dowództwem gen. Władysława Bortnowskiego wkroczyły na Zaolzie.
-
W Warszawie urodziła się Barbara Borys-Damięcka, reżyser telewizyjny i teatralny; dyrektor Teatru Syrena w Warszawie w 1997–2007; od 2007 r. senator RP z list Platformy Obywatelskiej.
-
Powstał Związek Lewicy Patriotycznej – organizacja założona przez byłych działaczy Legionu Młodych, związana z sanacją.
-
W Warszawie urodził się Stanisław Brejdygant, aktor, reżyser, scenarzysta, pisarz.
-
W Warszawie urodził się Wojciech Pokora, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów komediowych, znany m.in. z filmu „Poszukiwany, poszukiwana” oraz seriali „Czterdziestolatek”, „Kariera Nikodema Dyzmy” i „Alternatywy 4”.
-
W Madrycie powstał katolicki instytut świecki „Opus Dei”, pełna nazwa – Prałatura Świętego Krzyża i Opus Dei.
-
W Komorowie, w powiecie Ostrów Mazowiecka, urodził się Bronisław Dembowski, biskup, filozof, uczestnik obrad Okrągłego Stołu.
-
Józef Piłsudski objął funkcję premiera RP.
-
W Brwinowie koło Warszawy urodził się Hubert Drapella, reżyser, scenarzysta; autor filmów „Samochodzik i templariusze”, „Soból i panna” oraz serialu „Znak orła”.
-
W Radogoszczu, obecnie w granicach Łodzi, urodził się Jerzy Zawieyski, pisarz, publicysta i działacz katolicki.
-
W Nowym Jorku urodził się Julius Marx, znany jako Groucho, aktor, komik, jeden z pięciu słynnych braci Marx, występujących w rewiach i filmach, zagrał m.in. w „Małpim interesie”, „Kaczej zupie” i „Nocy w operze”.
-
W Jadowie koło Wołomina urodził się Gustaw Orlicz-Dreszer, żołnierz Legionów Polskich, generał WP; w czasie zamachu majowego dowodził wojskami wiernymi marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu; w latach 1930–1936 inspektor armii, od 1930 r. prezes ZG Ligi Morskiej i Kolonialnej; w 1936 r. objął stanowisko inspektora obrony powietrznej państwa; zginął w katastrofie lotniczej nad Bałtykiem w okolicy Orłowa w 1936 r.
-
We Lwowie urodził się Tymon Niesiołowski, malarz, grafik, pedagog.
-
W okolicach Mińska urodził się Gabriel Czechowicz, prawnik, minister skarbu w latach 1926–1929. W marcu 1929 r. Sejm uchwalił wniosek o postawienie go przed Trybunałem Stanu.
-
W Porbandar w stanie Gudźarat urodził się Mahatma Gandhi, przywódca indyjskiego ruchu narodowego, prawnik.
-
W Tarbes urodził się Ferdinand Foch, marszałek Francji, w czasie I wojny światowej naczelny dowódca sił sprzymierzonych (1918), sojusznik niepodległego państwa polskiego; w 1923 r. dekretem prezydenta RP mianowany marszałkiem Polski.
-
W Poznaniu urodził się Paul von Hindenburg, niemiecki feldmarszałek, w czasie I wojny światowej początkowo naczelny dowódca frontu wschodniego, następnie szef sztabu generalnego (1916–1918); w latach 1925–1934 prezydent Niemiec.
-
Insurekcja Kościuszkowska: wojska dowodzone przez gen. Jana Henryka Dąbrowskiego pokonały wojska pruskie w bitwie pod Bydgoszczą.
-
W Krakowie zmarła Barbara Zapolya, od 1512 r. żona Zygmunta I Starego, polska królowa i wielka księżna litewska; matka Jadwigi Jagiellonki (1513–1573) i Anny Jagiellonki (1515–1520).
-
Biskup krakowski Fryderyk Jagiellończyk został ogłoszony arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski.
-
W Horodle nad Bugiem zawarta została unia polsko-litewska.
-
W Perugii zmarł papież Urban IV; bullą „Transiturus” ustanowił święto Bożego Ciała dla całego Kościoła (1264).
-
Wojska tureckie pod dowództwem sułtana Saladyna wkroczyły do zdobytej Jerozolimy.