Kalendarz historyczny
29 września
-
W Warszawie urodził się Jan Rzepecki, szef Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, komendant Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.
-
W Halczyńcu w okolicach Berdyczowa urodził się Michał Czajkowski, Sadyk Pasza, pisarz, uczestnik Powstania Listopadowego; po 1831 r. na emigracji we Francji; działacz niepodległościowy związany z Hotelem Lambert; od 1850 r. w armii tureckiej; przeszedł na islam; uczestnik wojny krymskiej (1853–1856); autor „Wernyhory” i „Powieści kozackich”.
-
W Krakowie zmarł Mieczysław Gil, opozycjonista, działacz „Solidarności” z krakowskiej Nowej Huty, organizator strajku przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego, drugi przewodniczący Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.
-
W Warszawie zmarł Wiesław Michnikowski, aktor, artysta kabaretowy, wykonawca słynnych przebojów Kabaretu Starszych Panów, m.in. „Wesołe jest życie staruszka”, „Addio pomidory” czy „Jeżeli kochać”, odtwórca pamiętnej roli Jej Ekscelencji w „Seksmisji” Juliusza Machulskiego.
-
W Paryżu zmarł Georges Charpak, fizyk, urodzony w 1924 r. w Dąbrowicy w województwie poleskim, w rodzinie żydowskiej; laureat Nagrody Nobla w 1992 r.
-
W Henderson w stanie Nevada zmarł Tony Curtis, aktor, znany z komedii „Pół żartem, pół serio” i „Wielki wyścig”, a także filmów „Trapez”, „Wikingowie”, „Ucieczka w kajdankach” i „Dusiciel z Bostonu”.
-
W Warszawie na placu Bankowym odsłonięto pomnik Juliusza Słowackiego.
-
W Warszawie zmarł Michał Pawlicki, aktor, reżyser teatralny, pedagog; znany m.in. z filmów „Zaklęte rewiry”, „Nad Niemnem”, a także „Vabank 2, czyli riposta”.
-
W Łodzi zmarł Włodzimierz Skoczylas, aktor, pedagog, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Dachau.
-
W wypadku samochodowym pod Raciborzem zginęli autorzy popularnonaukowego programu telewizyjnego „Sonda” Zdzisław Kamiński i Andrzej Kurek oraz kierowca i pilot rajdowy Andrzej Gieysztor.
-
Premiera filmu „Jeniec Europy” w reżyserii Jerzego Kawalerowicza.
-
Lech Wałęsa powołał Tymczasową Radę NSZZ „Solidarność”.
-
Zmarł Jerzy Wasowski, aktor, kompozytor, dziennikarz; wspólnie z Jeremim Przyborą stworzył „Kabaret Starszych Panów”.
-
Komitet Obrony Robotników został przekształcony w Komitet Samoobrony Społecznej „KOR”.
-
Powołano Centrum Badań Kosmicznych PAN.
-
Ukazał się pierwszy numer „Komunikatu KOR” informujący m.in. o represjach władz komunistycznych wobec uczestników protestów z 25 czerwca 1976 r.
-
Premiera filmu „Jowita” w reżyserii Janusza Morgensterna.
-
W Warszawie zmarł Marian Wnuk, rzeźbiarz, pedagog, działacz artystyczny.
-
W Warszawie urodziła się Elżbieta Dmoch, wokalistka zespołu „2 plus 1”.
-
W więzieniu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Rakowieckiej w Warszawie zmarł ppłk Aleksander Krzyżanowski „Wilk”, dowódca Okręgu Wileńskiego AK; aresztowany przez UB i torturowany w czasie śledztwa; formalnego procesu w jego sprawie nigdy nie przeprowadzono.
-
W Poznaniu urodził się Piotr Mroczyk, dziennikarz, działacz opozycji antykomunistycznej, dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach 1989–1994.
-
Pod Jaktorowem wojska niemieckie rozbiły Grupę Armii Krajowej „Kampinos”; w walkach poległo około 100 żołnierzy AK, wśród nich dowódca mjr Alfons Kotowski „Okoń”, około 200 zostało rannych; straty niemieckie: około 200 zabitych i rannych.
-
W Popowie (powiat Lipno) urodził się Lech Wałęsa, członek Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, współzałożyciel i pierwszy przewodniczący NSZZ „Solidarność”; prezydent RP w latach 1990–1995. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1983 r.
-
II wojna światowa: Marszałek Pietro Badoglio podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji wojsk włoskich.
-
W czasie trwającej dwa dni akcji eksterminacyjnej w Babim Jarze Niemcy zamordowali blisko 34 tys. Żydów z Kijowa.
-
Kampania polska: kapitulacja załogi Twierdzy Modlin.
-
Kampania polska: do Warszawy wkroczyły pierwsze oddziały niemieckie.
-
Kampania polska: grupa Korpusu Ochrony Pogranicza gen. Wilhelma Orlika-Rückemanna zwyciężyła w bitwie z oddziałami Armii Czerwonej pod Szackiem na Wołyniu.
-
Na konferencji w Monachium przywódcy Niemiec, Włoch, Francji i Wielkiej Brytanii podpisali układ upoważniający III Rzeszę do zajęcia tzw. obszaru Sudetów, należącego do Czechosłowacji.
-
Otwarcie stadionu Ruchu Chorzów.
-
Ukazało się rozporządzenie Rady Ministrów powołujące Polską Akademię Literatury.
-
W Warszawie urodził się Michał Pawlicki, aktor, reżyser teatralny, pedagog; znany m.in. z filmów „Zaklęte rewiry”, „Nad Niemnem”, a także „Vabank 2, czyli riposta”.
-
W Kuokkala koło Petersburga zmarł Ilja Riepin, malarz rosyjski, autor obrazów „Burłacy na Wołdze” i „Zaporożcy piszący list do sułtana tureckiego”.
-
Austriackie władze wojskowe przyjęły dymisję Józefa Piłsudskiego z Legionów. Decyzją władz austriackich Legiony Polskie zostały przekształcone w Polski Korpus Posiłkowy.
-
W Nowym Jorku urodził się Stanley Kramer, reżyser i producent filmowy.
-
W Cliftonville w Anglii urodził się Trevor Howard, aktor.
-
W czasie podróży przez Kanał La Manche zginął Rudolf Diesel, niemiecki inżynier, konstruktor silnika wysokoprężnego; okoliczności jego utonięcia nie zostały wyjaśnione.
-
W Ferrarze urodził się Michelangelo Antonioni, włoski reżyser, scenarzysta i krytyk filmowy.
-
W Warszawie urodził się Stanisław Jankowski „Agaton”, architekt, urbanista, cichociemny, oficer AK, w Powstaniu Warszawskim dowódca plutonu „Agaton”. Po wojnie pracownik Biura Odbudowy Stolicy, współautor planu generalnego zagospodarowania przestrzennego Warszawy, m.in. Trasy W-Z i MDM.
-
W Kowlu urodził się Michał Waszyński, reżyser i scenarzysta filmowy; jeden z najpopularniejszych twórców międzywojennego kina polskiego; autor filmów „Jego ekscelencja subiekt”, „Pieśniarz Warszawy”, „Antek policmajster”, „Bohaterowie Sybiru”, „Znachor”, „Dybuk”, „Włóczęgi”, „Wielka droga”.
-
W Rzymie urodził się Enrico Fermi – fizyk, wybitny badacz energetyki jądrowej, uruchomił pierwszy reaktor jądrowy, laureat Nagrody Nobla.
-
W warszawskim „Kurierze Codziennym” ukazał się pierwszy odcinek powieści „Lalka” Bolesława Prusa.
-
W Krakowie ukazało się pierwsze wydanie dziennika „Nowa Reforma”.
-
We Lwowie urodził się Ludwig von Mises, ekonomista austriacki, jeden z najbardziej wpływowych przedstawicieli liberalizmu gospodarczego.
-
W Warszawie zmarła Tekla Bądarzewska-Baranowska, pianistka, kompozytorka popularnych miniatur muzycznych.
-
W Krakowie urodził się Michał Bałucki, komediopisarz, prozaik.
-
W Smolhowie na Białorusi urodził się Władysław Syrokomla (właśc. Ludwik Kondratowicz), poeta, tłumacz.
-
W Wierzei w województwie poznańskim urodził się Michał Sokolnicki, generał, inżynier, uczestnik wojny z Rosją w 1792 r., Powstania Kościuszkowskiego oraz wojen napoleońskich.
-
W Burnham Thorpe w hrabstwie Norfolk urodził się Horatio Nelson, brytyjski admirał, wicehrabia; zwycięski dowódca w bitwach pod Abukirem (1798) i Trafalgarem (1805).
-
W Będominie koło Kościerzyny urodził się Józef Wybicki, polityk, pisarz, publicysta; konfederat barski, członek Komisji Edukacji Narodowej, uczestnik Powstania Kościuszkowskiego; współtwórca Legionów Polskich we Włoszech; autor „Mazurka Dąbrowskiego”, który stał się polskim hymnem narodowym.
-
W katedrze na Wawelu odbyła się koronacja Michała Korybuta Wiśniowieckiego na króla Polski.
-
Wojska polskie i litewskie rozpoczęły oblężenie Smoleńska.
-
W Mediolanie urodził się Michelangelo Merisi da Caravaggio, jeden z najwybitniejszych malarzy przełomu XVI i XVII w.; do jego najważniejszych dzieł należą „Chłopiec z koszem owoców”, „Męczeństwo św. Mateusza” i „Ścięcie św. Jana Chrzciciela”.
-
Hiszpański konkwistador Vasco Nunez de Balboa dotarł do wybrzeży Pacyfiku, któremu nadał nazwę Morza Południowego.
-
We Lwowie zmarł Jan z Dukli, teolog, kaznodzieja, franciszkanin; patron Polski; kanonizowany przez Jana Pawła II w 1997 r.
-
W Poznaniu odbył się ślub króla Kazimierza III Wielkiego z Adelajdą Heską. Jednocześnie arcybiskup Janisław koronował Adelajdę na królową.