Kalendarz historyczny
19 września
-
Premiera filmu „Miasto 44” w reżyserii Jana Komasy.
-
Kampania polska: w wyniku ran odniesionych w bitwie nad Bzurą zmarł gen. Stanisław Grzmot-Skotnicki, dowódca Grupy Operacyjnej „Czersk”.
-
W Łodzi zmarł Piotr Marczewski, kompozytor, pianista, dyrygent, autor muzyki rozrywkowej, teatralnej, telewizyjnej i filmowej do takich obrazów jak „Znachor”, „Daleko od szosy”, „Kariera Nikodema Dyzmy”, „Między ustami a brzegiem pucharu”, „Trędowata” i „Przygody Kota Filemona”.
-
W Warszawie zmarł Jerzy Targalski, ps. Józef Darski, historyk, politolog, orientalista, działacz Komitetu Obrony Robotników oraz „Solidarności”, współpracownik Radia Wolna Europa i paryskiej „Kultury”, współautor serii książek „Resortowe dzieci”. W 2020 r. został odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
-
W Warszawie zmarł ks. Hubert Czuma SJ, katecheta i działacz opozycyjny, duszpasterz radomskiej NSZZ „Solidarność”.
-
W Gdyni zmarł reżyser filmowy Marcin Wrona, twórca m.in. filmu „Chrzest”.
-
Premiera filmu „Stara baśń. Kiedy Słońce było bogiem” w reżyserii Jerzego Hoffmana.
-
Zmarł Eligiusz Lasota, dziennikarz, redaktor naczelny tygodnika „Po prostu” w latach 1953–1957.
-
W Warszawie zmarł Czesław Petelski, reżyser, scenarzysta; wspólnie z żoną Ewą Petelską autor filmów „Kamienne tablice”, „Bołdyn”, „Urodziny młodego warszawiaka”, „Kopernik”, „Jarzębina czerwona”, „Drewniany różaniec”, „Ogniomistrz Kaleń” i „Kamienne niebo”.
-
W Polsce odbyły się wybory parlamentarne. Wyniki wyborów do Sejmu: SLD 20,41 proc., PSL 15,4 proc., UD 10,59 proc., UP 7,28 proc., KPN 5,77 proc., BBWR 5,41 proc. W Senacie SLD zdobył 37 miejsc, PSL 36, NSZZ „Solidarność” 9, UD 4, UP 2, BBWR 2, KLD i PC po jednym miejscu; po cztery mandaty senatorskie uzyskali kandydaci innych komitetów oraz kandydaci niezależni. Frekwencja w wyborach wyniosła 52,08 proc.
-
W Warszawie podpisano umowy między Polską a Wspólnotami Europejskimi w sprawie handlu oraz współpracy gospodarczej.
-
Dymisja rządu Zbigniewa Messnera.
-
W Warszawie zmarł Wiktor Sadecki, aktor, związany m.in. z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie oraz Starym Teatrem; wystąpił w filmach „Wodzirej”, „Lata dwudzieste… lata trzydzieste…”, a także w serialach „Janosik”, „Królowa Bona” i „Chłopi”.
-
W Warszawie urodził się Krzysztof Włodarczyk, „Diablo”, bokser, były mistrz świata organizacji WBC i IBF w kategorii junior ciężkiej.
-
Premiera filmu „Spokój” w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.
-
Premiera filmu „Constans” w reżyserii Krzysztofa Zanussiego.
-
BBC wyemitowała pierwszy odcinek serialu „Hotel Zacisze”.
-
W Warszawie urodził się Tomasz Gudzowaty, fotograf, wielokrotny laureat międzynarodowych nagród World Press Photo.
-
W Częstochowie urodził się Paweł Łukaszewski, kompozytor, organizator życia muzycznego.
-
Premiera filmu „Piekło i niebo” w reżyserii Stanisława Różewicza.
-
W Poznaniu odsłonięto Pomnik Powstańców Wielkopolskich.
-
W Bydgoszczy urodziła się Grażyna Szapołowska, aktorka, przez wiele lat związana z Teatrem Narodowym w Warszawie; znana z ról w filmach „Lata dwudzieste … lata trzydzieste”, „Krótki film o miłości”, „Kroniki domowe”, „Pan Tadeusz”.
-
W Cowes w Anglii urodził się Jeremy Irons, aktor, zdobywca Oscara za rolę w filmie "Druga prawda".
-
W byłym majątku Potulickich w Oborach pod Warszawą otwarty został Dom Pracy Twórczej.
-
W Warszawie urodził się Janusz Zaorski, reżyser, scenarzysta, producent filmowy; w latach 1991–1993 prezes Komitetu do spraw Radia i Telewizji; twórca filmów „Matka Królów”, „Jezioro Bodeńskie”, „Piłkarski poker”.
-
W Poznaniu urodziła się Urszula Sipińska, piosenkarka, kompozytorka; wykonawczyni piosenek „Są takie dni w tygodniu”, „Weselne dzieci” i „Cudownych rodziców mam”.
-
W Ak-Bułak na terenie Kazachstanu urodził się Janusz Kondratiuk, reżyser, autor m.in. filmu „Dziewczyny do wzięcia”.
-
W nocy z 19 na 20 września z oflagu w Doessel koło Warburga, podziemnym tunelem, uciekło 47 polskich żołnierzy; 37 z nich zostało przez Niemców schwytanych i zamordowanych.
-
II wojna światowa: Wojska niemieckie wkroczyły do Kijowa.
-
W czasie wielkiej obławy w Warszawie Niemcy aresztowali ponad 2 tys. mężczyzn. Wśród nich znalazł się rotmistrz Witold Pilecki, który dobrowolnie dał się zatrzymać, aby dotrzeć do KL Auschwitz w celu zebrania informacji na temat obozu i utworzenia w nim organizacji konspiracyjnej.
-
Kampania polska: Zwycięska szarża 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich pod Wólką Węglową; była to jedna z ostatnich wielkich szarż w historii kawalerii.
-
Kampania polska: padła Kępa Oksywska. Dowódca Lądowej Obrony Wybrzeża płk Stanisław Dąbek popełnił samobójstwo.
-
Armia Czerwona zajęła przejściowo Wilno; w październiku miasto wraz z okręgiem zostało przekazane przez władze sowieckie Litwie.
-
II wojna światowa: Triumfalny wjazd Adolfa Hitlera do Gdańska.
-
W Warszawie urodził się Zygmunt Krauze, kompozytor, pianista.
-
W Kałudze zmarł Konstanty Ciołkowski, rosyjski wynalazca, uczony, prowadzący badania m.in. w dziedzinie aerodynamiki; syn polskiego zesłańca.
-
Premiera filmu „Czy Lucyna to dziewczyna?” w reżyserii Juliusza Gardana.
-
W Budapeszcie urodziła się Marta Meszaros, reżyser, scenarzystka.
-
Premiera filmu „Dziesięciu z Pawiaka” w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego.
-
W Leszczynach, obecnie dzielnica Bielsko-Białej, urodził się Paweł Finder, działacz komunistyczny, członek KPP; sekretarz KC PPR w latach 1942–1943; aresztowany i rozstrzelany przez Niemców w lipcu 1944 r.
-
Dekret prezydenta Francji ułaskawiający Alfreda Dreyfusa, francuskiego oficera pochodzenia żydowskiego, który w 1894 r. w oparciu o spreparowane dowody niesłusznie został skazany za zdradę państwa (przekazanie niemieckiej ambasadzie w Paryżu francuskich tajemnic wojskowych) i zesłany na Wyspę Diabelską w Gujanie; w 1906 r. Dreyfus został zrehabilitowany.
-
W Pawłowie koło Lwowa zmarł Kornel Ujejski, poeta.
-
Nowa Zelandia jako pierwszy kraj na świecie przyznała kobietom prawa wyborcze.
-
W Kursku urodził się Jan Piekałkiewicz, ekonomista, działacz Stronnictwa Ludowego; od 1942 r. Delegat Rządu RP na Kraj; aresztowany i zamordowany przez Niemców w 1943 r.
-
Wojska niemieckie rozpoczęły oblężenie Paryża.
-
Powstanie Styczniowe: w Warszawie przeprowadzono nieudany zamach na carskiego namiestnika Królestwa Polskiego gen. Fiodora Berga.
-
W Grodnie urodził się January Suchodolski, malarz, oficer, uczestnik Powstania Listopadowego.
-
W Welawie zwarty został układ pomiędzy Rzeczpospolitą a elektorem brandenburskim Fryderykiem Wilhelmem, zwalniający go od polskiej zwierzchności lennej.
-
Pod Cecorą wojska polskie, dowodzone przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego, poniosły klęskę w bitwie z Turkami.
-
W Fontainebleau urodził się Henryk de Valoise (Henryk Walezy), pierwszy elekcyjny król polski, od 1574 r. król Francji jako Henryk III.
-
Wielka wojna z zakonem krzyżackim: wojska Polski i Litwy zakończyły nieudane oblężenie Malborka.