> >

O PORTALU

Portal dzieje.pl to codzienny serwis historyczny, setki artykułów dotyczących przede wszystkim najnowszej historii Polski, a także materiały wideo, filmy dokumentalne, archiwalne fotografie, dokumenty oraz infografiki i mapy.

Więcej

Kalendarz historyczny

31 maja

  • Grzegorz Przemyk. Fot. IPN

    W Warszawie przed Sądem Wojewódzkim rozpoczął się proces w sprawie śmierci Grzegorza Przemyka, 19-letniego maturzysty, pobitego przez funkcjonariuszy MO; milicjanci zadali Przemykowi kilkadziesiąt ciosów pałkami w barki i plecy oraz kilkanaście ciosów w brzuch, przewieziony do szpitala zmarł po dwóch dniach.

  • Franciszek Kamiński, Komendant Główny Batalionów Chłopskich. Lata 70. Fot. NAC

    Na Wiśle w okolicach Machowa (woj. lubelskie) żołnierze Batalionów Chłopskich wspierani przez oddziały Armii Krajowej zatopili statek „Tannenberg” transportujący żołnierzy niemieckich.

  • W Warszawie odbyła się konferencja założycielska partii politycznej Nowoczesna, której szefem został ekonomista Ryszard Petru.

  • W Lublinie prof. Łukasz Czuma, działacz opozycji antykomunistycznej, wykładowca Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W latach 1970-71 był więziony pod zarzutem przynależności do antykomunistycznej organizacji „Ruch”. Był też członkiem Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. W latach 1980-81 przewodniczył uczelnianej komisji NSZZ „Solidarność”. Prokuratura w 1984 r. oskarżyła go o „zohydzanie socjalizmu”. Prezydent Lech Kaczyński w 2007 r. odznaczył prof. Łukasza Czumę Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

  • Horst Koehler ustąpił ze stanowiska prezydenta Niemiec.

  • Stanisław Królak. Fot. PAP/CAF/S. Czarnogórski

    Zmarł Stanisław Królak, kolarz szosowy, pierwszy polski zwycięzca „Wyścigu Pokoju” w 1956 r.

  • Sąd Miejski w Moskwie skazał byłych szefów koncernu naftowego Jukos, Michaiła Chodorkowskiego i Płatona Lebiediewa, na kary po dziewięć lat pozbawienia wolności w kolonii karnej o ogólnym rygorze.

  • W Warszawie urodziła się Iga Świątek, jedna z najwybitniejszych tenisistek w historii polskiego sportu. W 2020 r. wygrała turniej French Open na kortach im. Rolanda Garrosa i została pierwszym polskim sportowcem z tytułem mistrzowskim w singlu. Polka była też najmłodszą triumfatorką tych zmagań od 1992 roku, kiedy po tytuł sięgnęła Amerykanka Monica Seles.

  • Papież Jan Paweł II we Wrocławiu. 31.05.1997. Fot. PAP/CAF

    Początek VI pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Polski. 

  • Premiera filmu „Prowokator” w reżyserii Krzysztofa Langa.

  • W Warszawie zmarł Jerzy Kaliszewski, aktor, reżyser, pedagog; występował m.in. w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, Starym Teatrze, a także w Teatrze Narodowym w Warszawie; zagrał w filmach „Bolesław Śmiały”, „Polonia Restituta” oraz w serialu „Stawka większa niż życie”.

  • Jan Józef Szczepański. Fot. PAP/PAI/G. Rogiński

    W Warszawie powołano Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, prezesem został Jan Józef Szczepański; legitymację nr 1 otrzymał Czesław Miłosz.

  • Zebrana w Warszawie na zaproszenie Lecha Wałęsy grupa 63 intelektualistów i działaczy związkowych podpisała oświadczenie mówiące m.in. o prawie Polaków do wolności, niepodległości, demokracji i praworządności.

  • Zbigniew Bujak. Fot. PAP/CAF/S. Kraszewski

    W Warszawie SB aresztowała Zbigniewa Bujaka, przewodniczącego Regionu Mazowsze i członka podziemnej Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność”, ukrywającego się od wprowadzenia stanu wojennego.

  • Uroczystości pogrzebowe kard. Stefana Wyszyńskiego na pl. Zwycięstwa - dziś pl. Piłsudskiego. Fot. PAP/CAF/T. Walczak

    W Warszawie odbyły się uroczystości pogrzebowe kardynała Stefana Wyszyńskiego. Prymas pochowany został w warszawskiej archikatedrze św. Jana Chrzciciela.

  • Maja Berezowska. Fot. PAP/CAF/S. Urbanowic

    W Warszawie zmarła Maja Berezowska, malarka, ilustratorka, scenograf; w czasie II wojny światowej więziona w niemieckim obozie koncentracyjnym Ravensbrueck.

  • Prezydent USA Richard Nixon wracając z Moskwy zatrzymał się na dwudniowe rozmowy w Warszawie. Była to pierwsza w historii stosunków polsko-amerykańskich wizyta w Polsce urzędującego prezydenta Stanów Zjednoczonych. 

  • W wyniku trzęsienia ziemi w Peru zginęło około 70 tys. ludzi, 100 tys. zostało rannych.

  • W Meksyku rozpoczęły się IX Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej.

  • Stefan Kisielewski. Fot. PAP/CAF/B. Miedza

    Pisarz, publicysta Stefan Kisielewski rozpoczął pisanie „Dzienników”.

  • Jacek Bończyk. Fot. PAP/A. Rybczyński

    W Wałbrzychu urodził się Jacek Bończyk, aktor, piosenkarz, autor tekstów piosenek, scenarzysta i reżyser spektakli muzycznych. 

  • Na Węgrzech urodził się Viktor Orban, węgierski polityk i prawnik, poseł Zgromadzenia Narodowego, przewodniczący partii Fidesz, premier Węgier.

  • Adolf Eichmann. Fot. PAP/EPA

    W izraelskim więzieniu w Ramli powieszony został Adolf Eichmann, szef wydziału żydowskiego w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA), odpowiedzialny za śmierć milionów Żydów; ciało Eichmanna spalono, a jego prochy rozsypano na morzu, poza wodami terytorialnymi Izraela.

  • W Duesseldorfie zmarł Walther Funk, ekonomista, działacz NSDAP, minister gospodarki III Rzeszy (1938–1945) i od 1939 r. prezes Reichsbanku; skazany przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy podczas Procesu Norymberskiego na karę dożywotniego więzienia; ze względu na stan zdrowia zwolniony w 1957 r.

  • Aleksander Żabczyński. Fot. PAP/CAF/Archiwum

    W Warszawie zmarł Aleksander Żabczyński, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów dwudziestolecia międzywojennego; uczestnik kampanii 1939 r., oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ranny w bitwie pod Monte Cassino; wystąpił m.in. w filmach „Śluby ułańskie”, „Manewry miłosne”, „Panienka z poste restante”, „Pani minister tańczy”, „Królowa przedmieścia”, „Zapomniana melodia”, „Trzy serca”.

  • Leopold Staff. Fot. PAP/CAF/Reprodukcja

    W Skarżysku Kamiennej zmarł Leopold Staff, jeden z najwybitniejszych polskich poetów, związany z okresem Młodej Polski, debiutował tomikiem „Sny o potędze” w 1901 roku; także dramatopisarz, tłumacz.

  • Odilo Globocnik, funkcjonariusz niemieckich, nazistowskich organizacji, zbrodniarz wojenny zatrzymany przez Brytyjczyków na terenie Austrii, popełnił samobójstwo; Globocnik w latach 1939–1943 był dowódcą SS i policji w dystrykcie lubelskim, odpowiedzialnym m.in. za zagładę ludności żydowskiej z terenów Generalnego Gubernatorstwa.

  • Tadeusz Hollender. Źródło: Wikimedia Commons

    W ruinach warszawskiego getta Niemcy rozstrzelali grupę Polaków, więźniów Pawiaka, wśród nich poetę i satyryka Tadeusza Hollendra.

  • Pomnik Chopina w warszawskich Łazienkach. Ok. 1935 r. Źródło: CBN Polona

    W Warszawie w Łazienkach Królewskich Niemcy wysadzili w powietrze pomnik Fryderyka Chopina.

  • Premiera filmu „Sportowiec mimo woli” w reżyserii Mieczysława Krawicza.

  • W Sosnowcu urodził się Bogusław Madey, dyrygent, kompozytor, pianista, pedagog.

  • Bogumił Kobiela jako Jan Piszczyk w filmie “Zezowate szczęście”. Fot. PAP/CAF/Kalenik

    W Katowicach urodził się Bogumił Kobiela, aktor, niezapomniany Jan Piszczyk w „Zezowatym szczęściu” i sekretarz Drewnowski w „Popiele i diamencie”; znany również z ról w filmach „Eroica”, „Rękopis znaleziony w Saragossie”, „Małżeństwo z rozsądku”, „Ręce do góry”, „Człowiek z M-3” i „Wszystko na sprzedaż”; w latach 1955–1958, razem ze Zbigniewem Cybulskim, współtworzył w Gdańsku studencki teatrzyk Bim-Bom; występował w Teatrze Wybrzeże, Teatrze Ateneum i Teatrze Komedia, a także w kabaretach Wagabunda i Dudek.

  • W San Francisco urodził się Clint Eastwood, aktor, reżyser, scenarzysta filmowy; popularność przyniosły mu występy w westernach Sergio Leone: „Za garść dolarów”, „Za kilka dolarów więcej” oraz „Dobry, zły i brzydki”; status gwiazdora ugruntował tytułową rolą w „Brudnym Harrym”; znany jest również z filmów „Tylko dla orłów”, „Złoto dla zuchwałych”, „Siła magnum”, „Wyjęty spod prawa Josey Wales”, „Ucieczka z Alcatraz” i „Na linii ognia”; wielkim sukcesem okazały się wyreżyserowane przez niego filmy „Bez przebaczenia” (1993) i „Za wszelką cenę” (2005), w których zagrał również główne role – oba zostały nagrodzone Oscarami m.in. za reżyserię i w kategorii najlepszy film.

  • Józef Piłsudski. Fot. PAP/CAF/Reprodukcja

    Józef Piłsudski został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na prezydenta RP, odmówił jednak przyjęcia stanowiska.

  • We Lwowie urodziła się Danuta Wodyńska, aktorka. 

  • W Warszawie z inicjatywy białoruskich działaczy narodowych Leona Witan-Dubiejkowskiego i Edwarda Woyniłłowicza powstało Polsko-Białoruskie Towarzystwo dla Politycznego Poparcia Idei Federacyjnej.

  • I wojna światowa: pod Bolimowem Niemcy użyli przeciwko wojskom rosyjskim chloru wypuszczonego z 12 tys. butli; szacuje się, że straty Rosjan wyniosły 1,2 tys. zabitych i ponad 3 tys. rannych.

  • Jerzy Wasowski. Fot. PAP/CAF/W. Rozmysłowicz

    W Warszawie urodził się Jerzy Wasowski, aktor, kompozytor, dziennikarz. Wspólnie z Jeremim Przyborą stworzył „Kabaret Starszych Panów”.

  • W Belfaście zwodowano „Titanica”, największy pasażerski statek na świecie, który zatonął podczas pierwszego rejsu po zderzeniu z górą lodową w kwietniu 1912 r.; była to największa katastrofa morska w czasach pokoju.

  • Powstał Związek Południowej Afryki.

  • W Rosji rozpoczęto budowę Kolei Transsyberyjskiej; najdłuższa, prowadząca z Moskwy do Władywostoku linia kolejowa na świecie, ma ponad 9,2 tys. km.

  • W Londynie po raz pierwszy zabrzmiał Big Ben.

  • Władze carskie rozpoczęły budowę Cytadeli Warszawskiej. Kamień węgielny pod nią położył namiestnik Królestwa Polskiego Iwan Paskiewicz.

  • W Warszawie urodził się Edward Dembowski, działacz niepodległościowy, filozof, krytyk literacki, jeden z przywódców powstania krakowskiego w 1846 r. 

  • W Wiedniu zmarł Joseph Haydn, jeden z trzech klasyków wiedeńskich, obok Wolfganga Amadeusza Mozarta i Ludwiga van Beethovena; komponował symfonie, sonaty, koncerty, opery, utwory kameralne, chóralne, muzykę kościelną, w tym kantaty, oratoria, m.in. „Stworzenie świata” i „Pory roku”, a także msze.

  • W Wiedniu w wyniku ran odniesionych w bitwie pod Essling zmarł francuski marszałek Jean Lannes, książę Montebello.

  • Michał Kazimierz Ogiński. Źródło: Wikimedia Commons

    Zmarł Michał Kazimierz Ogiński, hetman wielki litewski (1768–1793), poeta, kompozytor; budowniczy Kanału Ogińskiego, łączącego dorzecze Dniepru i Niemna.

  • W Poczdamie zmarł król Fryderyk Wilhelm I, twórca militarnej potęgi państwa pruskiego, panujący od 1713 r.; jego następcą został Fryderyk II Wielki (1740–1786).

  • Na Zamku Królewskim w Warszawie wybuchł pożar.

  • W Haarlem zmarł Pieter Saenredam, holenderski malarz, grafik.

  • Michał Korybut Wiśniowiecki - cykl Jana Matejki „Poczet królów i książąt polskich”. Fot. PAP/Reprodukcja

    W Białym Kamieniu (dziś Ukraina) urodził się Michał Korybut Wiśniowiecki, król Polski w latach 1669–1673 i wielki książę litewski; inna podawana przez historyków data urodzin Wiśniowieckiego to 31 lipca.

  • W Wenecji zmarł Jacopo Tintoretto, malarz, rysownik.

  • W Krakowie odbył się ślub Zygmunta III Wazy i Anny Habsburżanki oraz jej koronacja na królową Polski.

  • Nad rzeką Kałką armia mongolska pokonała połączone siły książąt ruskich i Połowców.