Kalendarz historyczny
15 listopada
-
"My, naród" - od tych słów zaczerpniętych z preambuły amerykańskiej konstytucji swoje przemówienie przed Kongresem Stanów Zjednoczonych rozpoczął Lech Wałęsa. Został za te słowa (wygłoszone po angielsku przez towarzyszącego mu Jacka Kalabińskiego) nagrodzony owacją na stojąco. „Nikomu na tej sali nie muszę przypominać, skąd one pochodzą, nie muszę też przypominać, że ja, elektryk z Gdańska, też mam prawo się nimi posługiwać” – dodał założyciel "Solidarności".
-
Zmarł Kajetan Stuart, oficer Legionów Polskich we Włoszech, ranny (w przegranej przez wojska francusko-polskie) bitwie pod Trebbią w 1799 r. W armii Księstwa Warszawskiego dowodził obroną Częstochowy (przed Austriakami w 1809 r.), a jako dowódca 8 Pułku Piechoty wziął udział w wyprawie Napoleona na Moskwę. Po upadku Napoleona przeszedł na służbę cara Aleksandra I i uzyskał awans generalski.
-
Rakieta przeciwlotnicza S-300, wystrzelona przez Ukrainę w czasie zmasowanego ataku Rosji na obiekty cywilne w Ukrainie wskutek awarii uderzyła w suszarnię zboża we wsi Przewodów na Podkarpaciu, w wyniku czego śmierć poniosły dwie osoby.
-
W Kielcach zmarł Henryk Jachimowski, dramaturg, prozaik, poeta.
-
W Polsce weszła w życie nowelizacja ustawy antynikotynowej, dotycząca całkowitego zakazu palenia tytoniu m.in. w zakładach opieki zdrowotnej, szkołach, na dworcach, w publicznych obiektach kultury, w ogólnodostępnych miejscach przeznaczonych do wypoczynku i zabawy dzieci, na przystankach komunikacji miejskiej, w środkach publicznego transportu oraz obiektach sportowych.
-
Zmarł Janusz Christa, rysownik, twórca komiksów „Kajko i Kokosz”.
-
Zmarł Roman Waschko, publicysta i krytyk muzyczny, autor książek i artykułów, prezenter radiowy, konferansjer.
-
Zmarła Marta Mirska, piosenkarka. Największą popularnością cieszyła się w latach 40. i 50. XX wieku, przez wiele lat współpracowała z Polskim Radiem.
-
W Paryżu zmarł Aleksander Tansman, polski kompozytor i pianista pochodzenia żydowskiego, współtwórca neoklasycyzmu w światowej muzyce; urodzony w 1897 r. w Łodzi, w 1920 r. przeniósł się na stałe do Paryża.
-
Milicja Obywatelska rozpoczęła akcję „Hiacynt”, polegającą na zbieraniu informacji na temat osób o orientacji homoseksualnej; uzyskane materiały miały służyć do szantażowania homoseksualistów i zmuszania ich do współpracy z SB.
-
Na Cyprze proklamowano Turecką Republikę Cypru Północnego.
-
Zmarł Franciszek Fenikowski, poeta, reportażysta.
-
W Krakowie odbyła się prapremiera spektaklu Tadeusza Kantora „Wielopole, Wielopole”.
-
Zmarł Tadeusz Kaźmierski, aktor, spiker radiowy, lektor „Fali 56” oraz audycji „Z kraju i ze świata”, brał udział w słuchowiskach, przez wiele lat kierownik i dyrektor Teatru Powszechnego w Warszawie.
-
W Warszawie urodził się Robert Sycz, wioślarz, mistrz olimpijski z Sydney (2000) i Aten (2004); dwukrotny mistrz świata.
-
W Berlinie Zachodnim zmarł Arnold Słucki, poeta.
-
W USA pojawił się na rynku pierwszy mikroprocesor na świecie.
-
W Warszawie urodził się Grzegorz Damięcki, aktor Teatru Ateneum; wystąpił m.in. w filmach „Jasminum”, „Pornografia”.
-
Międzynarodowa Federacja Kynologiczna zarejestrowała ogara polskiego – jedną z pięciu ras psów, które są dziełem polskich hodowców.
-
W Krakowie zmarł Andrzej Bursa, poeta, prozaik, dramaturg i dziennikarz.
-
Początek wizyty I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki w Moskwie, w czasie której ustalono m.in. status wojsk sowieckich stacjonujących w Polsce oraz zasady repatriacji Polaków z ZSRS.
-
W Białogardzie urodził się Aleksander Kwaśniewski, członek PZPR (1977–1990), redaktor naczelny „Itd” i „Sztandaru Młodych”; minister ds. młodzieży (1985–1987); współtwórca Okrągłego Stołu; przewodniczący Rady Naczelnej SdRP (1990–1995), poseł i przewodniczący klubu parlamentarnego SLD (1991–1995), przewodniczący komisji konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego (1993–1995); prezydent RP w latach 1995–2005.
-
Działający w warszawskim getcie konspiracyjny zespół badawczo-dokumentacyjny Oneg Szabat, powstały z inicjatywy Emanuela Ringelbluma, przygotował dla rządu RP w Londynie oraz rządów państw sprzymierzonych raport pod nazwą „Likwidacja żydowskiej Warszawy”. Raport ten wywieziony został na Zachód przez Jana Karskiego – emisariusza Polskiego Państwa Podziemnego.
-
W Sulejówku oficerowie zorganizowali manifestację poparcia dla marszałka Józefa Piłsudskiego.
-
W Warszawie urodził się Wojciech Fangor, malarz, grafik, plakacista, rzeźbiarz.
-
W Genewie rozpoczęło się pierwsze posiedzenie Ligi Narodów.
-
Proklamowano utworzenie Wolnego Miasta Gdańska.
-
Papież Benedykt XV skierował orędzie do Polaków z okazji odzyskania przez nich niepodległości.
-
W Vevey w Szwajcarii zmarł Henryk Sienkiewicz, pisarz, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1905 r., autor m.in. „Trylogii”, „Quo vadis” oraz „W pustyni i w puszczy”.
-
Władze niemieckie wydały zgodę na otwarcie w Warszawie polskich uczelni: uniwersytetu i politechniki.
-
Zmarł Stanisław Kostanecki, jeden z najwybitniejszych polskich chemików-organików, twórca chemii flawonów.
-
Urodził się Wiesław Stanisławski, taternik, zdobywca wielu trudnych ścian tatrzańskich, autor wspomnień.
-
W Jettingen w Bawarii urodził się Claus von Stauffenberg, pułkownik Wehrmachtu, oficer sztabu generalnego; w lipcu 1944 r. dokonał w Wilczym Szańcu nieudanego zamachu na przywódcę III Rzeszy Adolfa Hitlera.
-
W Wadowicach zmarł Rafał Kalinowski, ksiądz, uczestnik Powstania Styczniowego, zesłany na Syberię, po powrocie z zesłania wstąpił do zakonu karmelitów bosych; kanonizowany w 1991 r.
-
W Nakwaszy w okolicy Brodów urodził się Leopold Buczkowski, pisarz, malarz, grafik; autor powieści „Czarny potok”.
-
Uruchomiono Kolej Warszawsko-Kaliską; linia była szerokotorowa (1535 mm), a jej długość wynosiła 252 km.
-
Urodził się Stanisław Szpinalski, pianista i pedagog, laureat I Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w 1927 roku.
-
W Borszczowie na Podolu urodził się Bronisław Duch, generał WP, dowódca 1 Dywizji Grenadierów we Francji (1940) i 3 Dywizji Strzelców Karpackich (1943–1946).
-
W Warszawie urodził się Antoni Słonimski, poeta, felietonista, satyryk, krytyk teatralny i filmowy; współtwórca grupy poetyckiej Skamander, autor słynnych „Kronik Tygodniowych" publikowanych w przedwojennych „Wiadomościach literackich"; prezes Związku Literatów Polskich (1956–1959).
-
W Wilnie urodził się Wacław Makowski, prawnik, minister sprawiedliwości w kilku rządach II RP, poseł na Sejm z listy BBWR (1928–1935); od 1931 r. wicemarszałek Sejmu; w latach 1935–1938 wicemarszałek Senatu; od 1938 r. pełnił funkcję marszałka Sejmu; 2 września 1939 r. przewodniczył ostatnim obradom Sejmu II RP.
-
W Zamościu urodził się Leopold Skulski, inżynier chemik, inicjator utworzenia Narodowego Zjednoczenia Ludowego, premier RP w latach 1919–1920, minister spraw wewnętrznych (1920–1921), działacz OZN; jesienią 1939 r. aresztowany przez NKWD, zmarł lub został zamordowany w nieznanych bliżej okolicznościach.
-
W Krakowie urodził się Stanisław Kutrzeba, historyk prawa, profesor, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
-
W Wilnie urodził się Kazimierz Porębski, wiceadmirał, pierwszy dowódca Marynarki Wojennej RP w okresie międzywojennym.
-
W Bad Salzbrunn (obecnie Szczawno-Zdrój), urodził się Gerhart Hauptmann, niemiecki dramaturg, pisarz, poeta; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1912 r. za "wybitnie płodną i różnorodną twórczość". Najgłośniejszym i najważniejszym dziełem Hauptmanna była sztuka "Die Weber" (Tkacze), opisująca ciężkie położenie i zbrojny zryw z 1844 r. dolnośląskich tkaczy z Bielawy. Większość życia spędził w Agnetendorf (obecnie Jagniątkowo, część Jeleniej Góry).
-
W Stebniku koło Drohobycza urodził się Juliusz Leo, prawnik, poseł do galicyjskiego Sejmu Krajowego i austriackiej Rady Państwa; prezydent Krakowa (1904–1918), twórca tzw. Wielkiego Krakowa; pierwszy prezes Naczelnego Komitetu Narodowego (1914).
-
Urodził się Hugo Zapałowicz, przyrodnik i podróżnik.
-
Rozpoczęła działalność Akademia Leopoldyńska, pierwszy uniwersytet we Wrocławiu i na Śląsku.
-
W Amsterdamie zmarł Jan Amos Komensky, czeski pedagog, filolog, myśliciel, duchowny braci czeskich; z powodu prześladowań religijnych w Czechach od 1627 r. na emigracji; przez wiele lat przybywał w Lesznie, ucząc w gimnazjum.
-
W Warszawie niezrównoważony psychicznie szlachcic Michał Piekarski zaatakował czekanem wychodzącego z kolegiaty św. Jana króla Zygmunta III Wazę, który został lekko poraniony; zamachowca ujęto, poddano torturom i stracono publicznie.
-
W Kolonii zmarł Albert Wielki, filozof, teolog, czołowy scholastyk XIII wieku, nauczyciel Tomasza z Akwinu; Doktor Kościoła, kanonizowany w 1931 r.