Kalendarz historyczny
5 listopada
-
Ukazał się pierwszy numer „Biuletynu Informacyjnego” – pisma konspiracyjnego, centralnego organu prasowego Związku Walki Zbrojnej i AK, wydawanego w latach II wojny światowej w Warszawie i Krakowie.
-
Powstanie Kościuszkowskie: kapitulacja Warszawy.
-
W Warszawie zmarła dziennikarka telewizyjna Irena Dziedzic. Od 1956 r. była w Telewizji Polskiej; stworzyła pierwszy talk-show "Tele-Echo", który prowadziła 25 lat (do kwietnia 1981). Od 1983 do 1991 r. prowadziła "Wywiady Ireny Dziedzic".
-
W Katowicach zmarł Walery Pisarek, językoznawca i prasoznawca, specjalista socjolingwistyki, inicjator Ustawy o języku polskim, uchwalonej w 1999 r.
-
Zmarł Roman Bratny pisarz, autor takich powieści jak „Kolumbowie. Rocznik 20”, „Szczęśliwi torturowani”, „Śniegi płyną”, „Brulion”, „Na bezdomne psy”.
-
W Warszawie zmarł Czesław Kiszczak, funkcjonariusz Informacji Wojskowej, od 1973 r. szef wywiadu wojskowego, jednocześnie zastępca szefa Sztabu Generalnego WP (1978); w latach 1979–1981 szef Wojskowej Służby Wewnętrznej; od lipca 1981 do 1990 r. pełnił funkcję ministra spraw wewnętrznych; należał do najbliższych współpracowników gen. Wojciecha Jaruzelskiego; współautor stanu wojennego, członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON), odpowiedzialny za represje stosowane wobec polskiego społeczeństwa; w latach 1986–1989 członek BP KC PZPR; jeden z inicjatorów rozmów Okrągłego Stołu; desygnowany na premiera w lipcu 1989 r., nie zdołał utworzyć rządu; w gabinecie Tadeusza Mazowieckiego pełnił funkcję wicepremiera; w lipcu 1990 r. ustąpił ze stanowiska.
-
W Warszawie otwarto Centrum Nauki Kopernik.
-
Prezydent RP Lech Kaczyński mianował pośmiertnie 11 generałów i jednego admirała na wyższe stopnie oraz 77 pułkowników i jednego komandora na stopień generała brygady (kontradmirała). Wszyscy mianowani to ofiary zbrodni katyńskiej z 1940 r.
-
W Iraku Saddam Hussein został uznany za winnego zbrodni przeciwko ludzkości i skazany na karę śmierci przez powieszenie.
-
W Łagowie zmarł Jerzy Duda-Gracz, malarz, scenograf, rysownik.
-
W Oksfordzie zmarł Isaiah Berlin, filozof, historyk idei.
-
W USA wybory prezydenckie wygrał ponownie Bill Clinton.
-
Odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich; największe poparcie uzyskali w niej: Aleksander Kwaśniewski 35,11 proc. i Lech Wałęsa 33,11 proc. Frekwencja 64,7 proc.
-
W Nowym Jorku zmarł Władimir Horowitz, jeden z najwybitniejszych pianistów XX wieku, urodzony w Berdyczowie.
-
Janina i Zbigniew Porczyńscy przekazali Muzeum Archidiecezji Warszawskiej kolekcję dzieł sztuki, obejmującą ponad 400 obrazów.
-
W Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu prof. Zbigniew Religa przeprowadził pierwszą w Polsce udaną transplantację serca.
-
W Warszawie zmarł Stanisław Mazur – matematyk, współtwórca lwowskiej szkoły matematycznej, współpracownik m.in. Stefana Banacha.
-
Zmarł Aleksiej Stachanow, górnik z Donbasu, sowiecki przodownik pracy, który w 1935 r. na swojej szychcie wykonać miał 1400 proc. normy (wynik był efektem manipulacji).
-
Premiera filmu „Zapamiętaj imię swoje” w reżyserii Siergieja Kołosowa.
-
Premiera serialu animowanego dla dzieci „Rozbójnik Rumcajs”.
-
W Warszawie urodziła się Kayah, piosenkarka, autorka tekstów.
-
W Nowej Soli urodził się Krzysztof Kiljański, wokalista.
-
W Krakowie zmarł Jan Chmurowicz, generał WP; w czasie kampanii polskiej 1939 r. dowodził obroną Przemyśla.
-
W Częstochowie urodził się Zygmunt „Muniek” Staszczyk, wokalista, autor tekstów, producent muzyczny, lider zespołu T.Love.
-
W wypadku samochodowym w okolicach Błonia zginęła Ludmiła Jakubczak, piosenkarka, tancerka.
-
W Kingston w Kanadzie urodził się Bryan Adams, piosenkarz, gitarzysta, autor piosenek.
-
Uroczyście otwarto pierwszą linię tramwajową łączącą Nową Hutę z Krakowem.
-
W Fabryce Samochodów Osobowych na Żeraniu rozpoczęto produkcję samochodu M-20 „Warszawa” na licencji „Pobiedy”.
-
Początek procesu pokazowego kierownictwa podziemnej PPS-WRN (Wolność - Równość - Niepodległość), tak zwanego ośrodka krajowego. Kazimierza Pużaka, Tadeusza Szturm de Sztrema, Józefa Dzięgielewskiego, Feliksa Misiorowskiego, Ludwika Cohna i Wiktora Krawczyka skazano na kary od 5 do 10 lat więzienia. Pużak zginął zamordowany w Rawiczu w 1950 r., wszyscy zostali zrehabilitowani.
-
W Zakopanem rozpoczął się proces założycieli „Goralenvolku”, kolaboracyjnej organizacji współpracującej w czasie II wojny światowej z niemieckimi władzami okupacyjnymi.
-
Zmarł Zygmunt Stojowski, pianista i kompozytor, autor kantaty „Modlitwa za Polskę” do tekstu Zygmunta Krasińskiego.
-
Władze komunistyczne aresztowały płk. Jana Rzepeckiego, komendanta Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.
-
W Radzyniu Podlaskim urodził się Włodzimierz Nahorny, muzyk jazzowy, kompozytor, aranżer.
-
W Nowym Jorku urodził się Art Garfunkel – piosenkarz, współtwórca słynnego duetu Simon and Garfunkel.
-
Franklin D. Roosevelt po raz trzeci zwyciężył w wyborach prezydenckich w USA.
-
W Kowalu k. Włocławka urodził się Jan Nowicki, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów, tytułowy Wielki Szu w filmie Sylwestra Chęcińskiego, Ketling w „Panu Wołodyjowskim”, odtwórca głównej roli w „Magnacie” Filipa Bajona.
-
Premiera filmu „Zapomniana melodia” w reżyserii Konrada Toma i Jana Fethke. Z tego filmu pochodzą znane do dziś piosenki „Już nie zapomnisz mnie” i „Ach, jak przyjemnie” autorstwa Ludwika Starskiego, do muzyki Henryka Warsa.
-
W Warszawie zmarł Bolesław Leśmian, poeta, prozaik, eseista, krytyk literacki. Główny przedstawiciel polskiego symbolizmu.
-
Urodził się Leonard Duszeńko, leśniczy, działacz opozycji w PRL, współpracownik m.in. Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych.
-
W Sztokholmie urodził się Lennart Johansson, działacz piłkarski, prezydent UEFA w latach 1990–2007.
-
W Gdańsku urodził się Zygmunt Chychła, bokser; w 1952 r. na igrzyskach w Helsinkach zdobył dla Polski pierwszy po II wojnie światowej złoty medal olimpijski.
-
W Białymstoku urodził się Czesław Petelski, reżyser, autor m.in. filmów „Baza ludzi umarłych”, „Kamienne niebo”, „Ogniomistrz Kaleń”.
-
Przeprowadzono wybory do Sejmu RP I kadencji. Blok Chrześcijańskiej Jedności Narodowej uzyskał 28,8 proc. głosów, Blok Mniejszości Narodowych 15,1 proc., PSL „Piast” 12,9 proc., PSL „Wyzwolenie” 10,9 proc., PPS 10,1 proc. Frekwencja 67,7 proc.
-
W Warszawie i w Lublinie generał-gubernatorzy ogłosili manifest cesarzy Austrii i Niemiec o utworzeniu Królestwa Polskiego, tzw. Akt 5 listopada.
-
W Sewerynówce w wyniku ran odniesionych w bitwie pod Kamieniuchą zmarł por. Tadeusz Żuliński, lekarz, członek Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego; oficer Legionów Polskich; pierwszy komendant główny Polskiej Organizacji Wojskowej (POW).
-
W Cieszynie urodził się Herbert Czaja, w latach 1970–1994 prezes Związku Wypędzonych (BdV), deputowany CDU do Bundestagu (1953–1990).
-
I wojna światowa: Francja i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę Turcji.
-
I wojna światowa: wojska rosyjskie rozpoczęły drugie oblężenie Twierdzy Przemyśl.
-
W Paryżu na Sorbonie Maria Skłodowska-Curie wygłosiła pierwszy wykład z fizyki; była pierwszą kobietą profesorem na tej prestiżowej uczelni.
-
Odbył się koncert inauguracyjny w nowo otwartej Filharmonii Warszawskiej, poprowadzony przez Emila Młynarskiego z występem Ignacego Paderewskiego; koncert dał początek pierwszej stałej orkiestrze symfonicznej w Warszawie.
-
We Lwowie zmarł Franciszek Smolka, prawnik, członek tajnych organizacji niepodległościowych, aresztowany przez władze austriackie w 1841 r., skazany na śmierć, następnie ułaskawiony; w 1848 r. przywódca polskiego ruchu narodowego w Galicji i prezes austriackiej Rady Państwa; poseł na galicyjski Sejm Krajowy; w latach 1881–1893 stał na czele austriackiej Izby Poselskiej.
-
Wojna krymska: porażka wojsk rosyjskich w bitwie pod Inkermanem; straty sił angielsko-francuskich: ponad 3 tys. ofiar; straty rosyjskie: ponad 10 tys. ofiar.
-
Fryderyk Chopin wyjechał z Kalisza do Drezna, następnie udał się do Monachium i do Paryża – do Polski nigdy już nie powrócił.
-
W Dzikowie pod Tarnobrzegiem zwolennicy króla Stanisława Leszczyńskiego zawiązali konfederację generalną; jej celem była walka z wspierającymi Augusta III rosyjskimi i saskimi wojskami interwencyjnymi.
-
Spisek prochowy: w nocy z 4 na 5 listopada 1605 r. jeden ze spiskowców – który stał się symbolem zamachu – Guy Fawkes został zatrzymany z beczkami prochu w podziemiach brytyjskiego parlamentu. Spiskowcy zamierzali wysadzić w powietrze parlament podczas oficjalnego otwarcia sesji z udziałem króla Jakuba I.
-
W Konstancji rozpoczął się sobór (1414–1418), który zakończył tzw. wielką schizmę zachodnią. Reprezentujący Polskę i Litwę Paweł Włodkowic, rektor Akademii Krakowskiej, zaprezentował w czasie obrad pogląd, że wszystkie narodowości mają naturalne prawo do życia w pokoju na swoich ziemiach.
-
W Krakowie zmarł Kazimierz III Wielki, król Polski panujący od 1333 r.