Kalendarz historyczny
9 listopada
-
Upadek muru berlińskiego; Wydarzenie to wraz z przemianami demokratycznymi w Polsce uznawane jest za symboliczny koniec zimnej wojny, czyli podziału świata na dwa wrogie sobie bloki.
-
Kanclerz RFN Helmut Kohl rozpoczął wizytę w Polsce. Podpisano umowę o dwustronnej współpracy naukowo-technicznej, zaś w Krzyżowej doszło do historycznego pojednania z udziałem Tadeusza Mazowieckiego.
-
W Warszawie zmarł aktor i reżyser Józef Para, znany m.in. z ról w filmach „Vabank” Juliusza Machulskiego i „Trędowata” Jerzego Hoffmana.
-
Premiera filmu „Pokłosie” w reżyserii Władysława Pasikowskiego.
-
Zmarł Andrzej Braun, poeta, pisarz, reportażysta, żołnierz Armii Krajowej.
-
W Warszawie zmarł Stanisław Różewicz, reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, kierownik artystyczny Zespołu Filmowego „Tor” (1967–1968; 1972–1980); autor m.in. filmów „Wolne Miasto” i „Westerplatte”. Brat poety Tadeusza Różewicza.
-
W Warszawie rozpoczęły się uroczystości ku czci ofiar zbrodni katyńskiej, w czasie których odczytano nazwiska ok. 14 tys. polskich jeńców zamordowanych w 1940 r. przez NKWD w Katyniu, Charkowie i Twerze, awansowanych pośmiertnie na wyższe stopnie wojskowe i służbowe.
-
Premiera filmu „Wiedźmin” w reżyserii Marka Brodzkiego.
-
Sejm uchwalił ustawę o repatriacji, dotyczącą Polaków na Wschodzie.
-
Premiera serialu „Ekstradycja” w reżyserii Wojciecha Wójcika.
-
Ustawa o przejęciu przez skarb państwa majątku byłej PZPR.
-
Służba Bezpieczeństwa zatrzymała ukrywającego się od 13 grudnia 1981 r. Kornela Morawieckiego, przywódcę Solidarności Walczącej.
-
W Desert Hot Springs w Kalifornii zmarł Adam Brodzisz, aktor, wystąpił w filmach „Wiatr od morza”, „Na Sybir”, „Dziesięciu z Pawiaka”, „Uroda życia”, „Rapsodia Bałtyku” i „Bogurodzica”; żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego.
-
W Warszawie urodziła się Maja Włoszczowska, wicemistrzyni olimpijska w kolarstwie górskim z Pekinu (2008) i Rio de Janeiro (2016); wielokrotna medalistka mistrzostw świata i Europy.
-
Premiera serialu telewizyjnego „Dom” w reżyserii Jana Łomnickiego.
-
W Colombey-les-Deux-Eglises zmarł gen. Charles de Gaulle, w czasie II wojny światowej współzałożyciel i przywódca Komitetu Wolnej Francji, a następnie Francuskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego; premier Tymczasowego Rządu (1944–1946); prezydent Republiki Francuskiej w latach 1959–1969; twórca politycznego systemu V Republiki.
-
Zakończył się pierwszy z tzw. procesów pomarcowych: Józef Dajczgewand został skazany na 2,5 roku więzienia, a Sławomir Kretkowski na 1,5 roku.
-
Sąd Wojewódzki w Warszawie ogłosił wyrok w sprawie Melchiora Wańkowicza: 1,5 roku więzienia za „propagowanie materiałów oczerniających i poniżających PRL”.
-
Ukazało się premierowe wydanie „Telewizyjnego Kuriera Warszawskiego”.
-
W Londynie zmarł Jerzy Paciorkowski, wojewoda kielecki (1930–1934), minister opieki społecznej (1934–1935), poseł na Sejm (1935–1938); współorganizator OZN; w latach 1937–1938 wiceminister spraw wewnętrznych – kierował akcją tłumienia strajku chłopskiego (1937); od 1938 r. do wybuchu wojny wojewoda warszawski.
-
Zmarł Chaim Weizmann, wieloletni przewodniczący Światowej Organizacji Syjonistycznej, pierwszy prezydent Izraela (1949–1952); urodzony w miasteczku Motol na Polesiu.
-
W Waszyngtonie powstała Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy i Odbudowy (UNRRA).
-
W Lublinie Niemcy rozpoczęli ostateczną likwidację getta na Majdanie Tatarskim; większość przetrzymywanych w nim Żydów zamordowano w komorach gazowych w obozie na Majdanku.
-
W Heckfield koło Reading zmarł Neville Chamberlain, przywódca Partii Konserwatywnej, premier Wielkiej Brytanii w latach 1937–1940; prowadził politykę appeasementu, czyli ustępstw wobec III Rzeszy; jeden z sygnatariuszy układu monachijskiego z listopada 1938 r., pozbawiającego Czechosłowację części jej terytorium na rzecz nazistowskich Niemiec.
-
Zginął rozstrzelany przez hitlerowców Władysław Berych, mistrz Polski w biegach narciarskich na 18 i 50 km.
-
W Warszawie założona została Tajna Armia Polska.
-
Niemcy rozpoczęli Sonderaktion Lublin, aresztując kilkuset przedstawicieli polskiej inteligencji: w kolejnych miesiącach na terenie dystryktu lubelskiego aresztowano ok. 2 tys. przedstawicieli inteligencji. Spośród nich kilkuset zostało rozstrzelanych, a kilkudziesięciu trafiło do obozów koncentracyjnych.
-
Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski nadał Warszawie order Virtuti Militari V klasy w uznaniu bohaterskiego i wytrwałego męstwa, dowiedzionego przez ludność stołecznego miasta Warszawy w obronie przeciw najazdowi III Rzeszy.
-
W Niemczech doszło do masowego pogromu ludności żydowskiej, zorganizowanego przez nazistów – tzw. Kristallnacht („Noc Kryształowa”); w jego wyniku zamordowano 91 Żydów, spalono 171 synagog, splądrowano 8 tys. sklepów, a ok. 30 tys. Żydów deportowano do obozów koncentracyjnych.
-
W Samborze urodził się Maciej Prus, reżyser i aktor teatralny.
-
Prymas Polski kardynał August Hlond został odznaczony Orderem Orła Białego.
-
W Budapeszcie urodził się Imre Kertész, pisarz, tłumacz; w czasie II wojny światowej więzień niemieckich obozów Auschwitz i Buchenwald; autor m.in. powieści „Los utracony”, „Fiasko”, „Likwidacja”; laureat literackiej Nagrody Nobla w 2002 r.
-
Premiera filmu „Pan Tadeusz” w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego.
-
Urodził się Marian Pankowski, poeta, pisarz, autor sztuk scenicznych, tłumacz.
-
W Paryżu zmarł Guillaume Apollinaire, poeta, prozaik, polskiego pochodzenia.
-
W Berlinie wybuchła rewolucja; cesarz Wilhelm II abdykował.
-
W Lemieszówce koło Kamieńca Podolskiego urodził się Kazimierz Romanowicz, żołnierz II Korpusu Polskiego, jedna z czołowych postaci polskiej emigracji, twórca księgarni i wydawnictwa „Libella” w Paryżu.
-
W Konowce na Ukrainie urodziła się Hanka Bielicka, aktorka nazywana „królową estrady i kabaretu”; wystąpiła w wielu filmach m.in. w „Zakazanych piosenkach”, „Cafe pod Minogą”, „Małżeństwie z rozsądku” i „Panu Wołodyjowskim”.
-
Rozpoczęła się operacja „Ulina Mała”, w wyniku której trzy bataliony 1. Pułku Legionów Polskich dowodzone przez Józefa Piłsudskiego przedostały się pomiędzy wojskami austriackimi a rosyjskimi do Krakowa.
-
W Poznaniu zmarł ksiądz Piotr Wawrzyniak, działacz społeczny i gospodarczy.
-
Urodził się Mieczysław Milecki, aktor teatralny i filmowy. W czasie II wojny żołnierz AK i uczestnik Powstania Warszawskiego.
-
W Cognac we Francji urodził się Jean Monnet, polityk, ekonomista, współautor koncepcji powołania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, jeden z ojców-założycieli zjednoczonej Europy.
-
W Tundutowie urodził się Wielimir Chlebnikow, rosyjski poeta, współtwórca futuryzmu w literaturze rosyjskiej.
-
W Łodzi urodził się Tadeusz Miciński, poeta, prozaik, dramaturg; jeden z czołowych twórców okresu Młodej Polski.
-
Urodził się Tadeusz Pawlikowski, krytyk literacki, reżyser, dyrektor teatrów lwowskich i krakowskich, poniósł duże zasługi dla rozwoju sceny teatralnej w okresie Młodej Polski.
-
W Mińsku urodził się Tadeusz Korzon, jeden z najwybitniejszych polskich historyków; przedstawiciel warszawskiej szkoły historycznej; uczestnik Powstania Styczniowego.
-
W Jaszunach koło Wilna zmarł Jan Śniadecki, astronom, matematyk, filozof; rektor uniwersytetu w Wilnie w latach 1807–1815.
-
W Orle urodził się Iwan Turgieniew, prozaik, poeta, dramatopisarz.
-
Napoleon Bonaparte dokonał zamachu stanu, obalając Dyrektoriat oraz likwidując Radę Starszych i Radę Pięciuset; władzę we Francji objął jako pierwszy konsul.
-
Powstanie Kościuszkowskie: wojska rosyjskie wkroczyły do Warszawy.