> >

O PORTALU

Portal dzieje.pl to codzienny serwis historyczny, setki artykułów dotyczących przede wszystkim najnowszej historii Polski, a także materiały wideo, filmy dokumentalne, archiwalne fotografie, dokumenty oraz infografiki i mapy.

Więcej

Kalendarz historyczny

1 września

  • Niemiecki samolot Ju-87. 09.1939. Źródło: CAW

    Wojska niemieckie bez wypowiedzenia wojny przekroczyły o świcie granice Rzeczypospolitej, rozpoczynając II wojnę światową. Osamotnione w walce Wojsko Polskie nie mogło skutecznie przeciwstawić się agresji Niemiec i sowieckiej inwazji dokonanej 17 września. Konsekwencją tej sytuacji stał się IV rozbiór Polski dokonany przez Hitlera i Stalina.

  • Ks. Stefan Niedzielak. Fot. PAP/L. Wdowiński

    W Podolszycach, obecnie dzielnica Płocka, urodził się Stefan Niedzielak, kapelan Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego, współzałożyciel Rodziny Katyńskiej, proboszcz parafii św. Karola Boromeusza na Powązkach; zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach w nocy z 20 na 21 stycznia 1989 r., najprawdopodobniej w wyniku morderstwa politycznego.

  • W Opolu zmarł Jerzy Szczakiel, pierwszy polski indywidualny żużlowy mistrz świata (1973) i drużynowy brązowy medalista mistrzostw świata (1974).

  • W obchodach 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej na pl. Piłsudskiego w Warszawie wzięli udział prezydenci i szefowie rządów kilkunastu krajów świata, między innymi prezydent Andrzej Duda, premier Mateusz Morawiecki, prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier, kanclerz Niemiec Angela Merkel, premier Francji Edouard Philippe, prezydenci Chorwacji, Czech, Litwy, Słowacji, Ukrainy, Węgier i wiceprezydent USA Mike Pence.

  • Na Westerplatte odbyły się uroczystości 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej; najważniejszą część obchodów stanowiły wystąpienia prezydenta Lecha Kaczyńskiego, premiera Donalda Tuska, kanclerz Niemiec Angeli Merkel oraz premiera Rosji Władimira Putina.

  • W Łodzi zmarł Witold Leszczyński, reżyser, scenarzysta, operator filmowy; autor filmów „Żywot Mateusza”, „Konopielka”, „Siekierezada” i „Requiem”.

  • W Bydgoszczy powołano Uniwersytet Kazimierza Wielkiego.

  • Na Stadionie Śląskim w Chorzowie reprezentacja Polski pokonała Norwegię 3:0 i awansowała do turnieju finałowego mistrzostw świata 2002.

  • Powołano Uniwersytet Rzeszowski, Uniwersytet Zielonogórski oraz Akademię Sztuk Pięknych w Katowicach.

  • Weszła w życie reforma systemu edukacji, wprowadzająca m.in. gimnazja.

  • W Olsztynie powstał Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.

  • Wszedł w życie nowy kodeks karny, znoszący m.in. karę śmierci.

  • Piotr Jaroszewicz i jego żona Alicja Solska. 1992 r. Fot. PAP/Z. Matuszewski

    W Warszawie zamordowany został Piotr Jaroszewicz (działacz komunistyczny, członek Biura Politycznego KC PZPR, premier PRL w latach 1970–1980) i jego żona Alicja Solska-Jaroszewicz.

  • Zaginął bez śladu dziennikarz śledczy „Gazety Poznańskiej" Jarosław Ziętara.

  • Powołana została Żandarmeria Wojskowa.

  • Tadeusz Sendzimir. Fot. PAP/Prokowski

    Na Florydzie zmarł Tadeusz Sendzimir, inżynier, wynalazca z dziedziny metalurgii, patron huty w Krakowie.

  • Kazimierz Deyna. Fot. PAP/CAF/Archiwum

    W wypadku samochodowym w USA zginął Kazimierz Deyna, jeden z najwybitniejszych polskich piłkarzy; zawodnik ŁKS Łódź, Legii Warszawa, Manchesteru City i San Diego Sockers; w reprezentacji Polski wystąpił 97 razy, strzelił 41 goli; na mistrzostwach świata w RFN w 1974 r. wspólnie z drużyną zajął trzecie miejsce, złoty medalista olimpijski z Monachium w 1972 r. i srebrny z Montrealu w 1976 r.

  • Międzyzakładowy Komitet Strajkowy Stoczni Gdańskiej wezwał do przerwania akcji protestacyjnych.

  • Plan filmu „Katastrofa w Gibraltarze” w reżyserii Bohdana Poręby. Na zdjęciu: aktor Emir Buczacki, jako ambasador Polski w USA (1L), odtwórca roli Sikorskiego aktor Jerzy Molga (2L), Andrzej Krasicki jako prezydent USA Roosevelt (na wózku), aktor Edward Sosna jako Sumner Welles, sekretarz Roosevelta (2P). Jabłonna, 1983 r. Fot. PAP/L. Wawrynkiewicz

    Premiera filmu „Katastrofa w Gibraltarze” w reżyserii Bohdana Poręby.

  • Władysław Gomułka. Fot. PAP/CAF

    W Warszawie zmarł Władysław Gomułka, działacz komunistyczny; od 1943 r. przywódca PPR; w latach 1944–1949 wicepremier, minister Ziem Odzyskanych (1945–1949); współodpowiedzialny za wprowadzenie terroru w Polsce; w październiku 1956 r. stanął na czele PZPR; odpowiedzialny za brutalne stłumienie studenckich protestów w 1968 r. i antysemicką nagonkę; zwolennik interwencji Układu Warszawskiego w Czechosłowacji; w grudniu 1970 r. podjął decyzję o użyciu broni przeciw protestującym robotnikom; 20 grudnia 1970 r. odsunięty od władzy.

  • Wprowadzono reglamentację mydła i proszków do prania.

  • Strajkujące zakłady w Gdańsku, Szczecinie i Elblągu podjęły pracę; nadal protestowały kopalnie na Górnym Śląsku.

  • Prasa opublikowała teksty porozumień podpisanych przez stronę rządową z Międzyzakładowymi Komitetami Strajkowymi w Szczecinie i Gdańsku.

  • Odsłonięcie pomnika Obrońców Poczty Polskiej. Gdańsk 01.09.1979. Fot. PAP/E. Hannemann
  • Premiera filmu „Sekret Enigmy” w reżyserii Romana Wionczka.

  • Manifestacja w rocznicę odzyskania niepodległości. Kraków, 11.11.1980. Fot. PAP/J. Ochoński
  • Henryk Wars. Fot. NAC

    W Los Angeles zmarł Henryk Wars, kompozytor, pianista, dyrygent, pionier jazzu w Polsce; autor muzyki do blisko 50 filmów oraz wielu piosenek, które stały się przebojami, m.in. „Umówiłem się z nią na dziewiątą” i „Miłość ci wszystko wybaczy”.

  • Mieczysław Waśkowski. Fot. PAP/W. Rozmysłowicz

    Premiera filmu „Jeszcze słychać śpiew i rżenie koni” w reżyserii Mieczysława Waśkowskiego.

  • W Libii oddziały Muammara Kadafiego dokonały zamachu stanu.

  • Stanisław Różewicz. Fot. PAP/S. Kraszewski

     Premiera filmu „Westerplatte” w reżyserii Stanisława Różewicza.

  • Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach. Fot. PAP/J. Ochoński

    W Katowicach odsłonięto Pomnik Powstańców Śląskich.

  • Początek edukacji w systemie ośmioletniej szkoły podstawowej.

  • Józef Tracz ze srebrnym medalem Igrzysk Olimpijskich w Barcelonie. Fot. PAP/P. T. Walczak

    W Żarach urodził się Józef Tracz, zapaśnik, wicemistrz olimpijski z Barcelony (1992), brązowy medalista igrzysk olimpijskich w Seulu (1988) i Atlancie (1996); medalista mistrzostw świata i Europy.

  • Premiera filmu „Wolne miasto” w reżyserii Stanisława Różewicza.

  • Uruchomiono Wytwórnię Sprzętu Komunikacyjnego w Świdniku.

  • W Warszawie rozpoczął obrady I Polski Kongres Pokoju.

  • Mirosław Chojecki. Fot. PAP/T. Michalak

    W Warszawie urodził się Mirosław Chojecki, członek Komitetu Obrony Robotników i KSS „KOR”; szef Niezależnej Oficyny Wydawniczej NOWA (1977–1980), doradca NSZZ „Solidarność”; od 1982 r. wydawał w Paryżu miesięcznik „Kontakt”, szef wytwórni „Video-Kontakt”, przedstawiciel Biura Koordynacyjnego NSZZ „S” w Brukseli; współzałożyciel Nowej Telewizji Warszawa, założyciel Grupy Filmowej „Kontakt”; członek Stowarzyszenia Wolnego Słowa, w latach 2003–2008 jego prezes, od 2008 r. prezes honorowy.

  • Abp Józef Życiński. Fot. PAP/ M. Trembecki

    W Nowej Wsi koło Piotrkowa Trybunalskiego urodził się Józef Życiński, arcybiskup metropolita lubelski, filozof, teolog, publicysta, wykładowca m.in. Berkeley, Oxfordu oraz katolickich uczelni w USA i Australii; wielki Kanclerz KUL.

  • Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino. Fot. PAP/J. Turczyk

    Na Monte Cassino uroczyście otwarto Polski Cmentarz Wojenny.

  • Gen. Kazimierz Sosnkowski. Fot. NAC

    Rozkaz Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego do żołnierzy Armii Krajowej, zawierający ostrą krytykę postawy zachodnich aliantów wobec Powstania Warszawskiego i Polski.

  • Brygady młodzieży czechosłowackiej podczas pracy na terenie dawnego placu Kercelego. 1948 r. Fot. NAC

    W nocy z 1 na 2 września sowieckie lotnictwo zbombardowało Warszawę, w wyniku nalotu szczególnie ucierpiała Wola.

  • Prof. Bolesław Miklaszewski. Fot. NAC

    W Warszawie zmarł prof. Bolesław Miklaszewski, więzień carski, zesłaniec, działacz Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich; w niepodległej Polsce minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, senator; chemik, rektor Wyższej Szkoły Handlowej.

  • Stefan Makne. Fot. PAP/CAF/W. Frelek

    W Poznaniu urodził się Stefan Makne, pilot szybowcowy, samolotowy, balonowy, zdobywca Pucharu Gordona Bennetta.

  • Kolonia Mieszkaniowa Mariensztat: rzeźba Przekupka z 1949 roku Barbary Zbrożyny. Fot. PAP/Afa Pixx/I. Komar

    W Lublinie urodziła się Barbara Zbrożyna, rzeźbiarka.

  • W Hamborn w Niemczech urodził się Tadeusz Gwiazdowski, aktor.

  • Poczet sztandarowy męskiego I Państwowego Liceum i Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. 1930 r. Fot. NAC

    W Warszawie założone zostało Gimnazjum im. Stefana Batorego.

  • Jerzy Braun. Źródło: Wikimedia Commons

    W Dąbrowie Tarnowskiej urodził się Jerzy Braun, pisarz, działacz polityczny, w czasie okupacji niemieckiej przedstawiciel Stronnictwa Pracy w Radzie Jedności Narodowej, ostatni Delegat Rządu RP na Kraj. W latach 1948–1956 więziony przez władze komunistyczne.

  • W Krzeszowicach urodziła się Olga Drahonowska-Małkowska, pedagog, harcmistrzyni, współzałożycielka polskiego skautingu, żona Andrzeja Małkowskiego.

  • Ludwik Waryński. Źródło: Wikimedia Commons

    W Warszawie ukazała się odezwa programowa Socjalno-Rewolucyjnej Partii Proletariat, na czele której stał Ludwik Waryński.

  • W Wilnie urodził się Józef Kalinowski, imię zakonne Rafał, uczestnik Powstania Styczniowego, syberyjski zesłaniec, karmelita bosy; kanonizowany w 1991 r.

  • Karol Scheibler. Źródło: Wikimedia Commons

    W Montjoie w Nadrenii urodził się Karol Scheibler, łódzki przemysłowiec, działacz gospodarczy i społeczny.

  • Pod Wiłkomierzem na Żmudzi wojska wielkiego księcia Zygmunta Kiejstutowicza, wspierane przez oddziały polskie, pokonały siły Świdrygiełły, sprzymierzonego z Zakonem Krzyżackim.

  • Bulla papieża Urbana V potwierdzająca akt fundacyjny Akademii Krakowskiej ogłoszony przez króla Kazimierza Wielkiego.

  • Na wieść o śmierci ostatniego Przemyślidy na tronie czeskim i polskim Wacława III w Krakowie odbył się wiec rycerstwa Małopolski, Wielkopolski i ziemi sieradzkiej, na którym ogłoszono księciem Polski Władysława Łokietka.

  • Zwycięstwo wojsk polskich pod wodzą Bolesława Chrobrego nad niemieckimi w bitwie pod Budziszynem.