> >

O PORTALU

Portal dzieje.pl to codzienny serwis historyczny, setki artykułów dotyczących przede wszystkim najnowszej historii Polski, a także materiały wideo, filmy dokumentalne, archiwalne fotografie, dokumenty oraz infografiki i mapy.

Więcej

Kalendarz historyczny

25 września

  • Eugeniusz Lokajski. Źródło: Wikimedia Commons

    W czasie Powstania Warszawskiego zginął ppor. AK Eugeniusz Lokajski „Brok”, przedwojenny lekkoatleta, w latach 30. należący do światowej czołówki oszczepników, olimpijczyk z Berlina (1936); autor ponad 850 fotografii dokumentujących walkę i życie codzienne warszawskich powstańców.

  • Jan Karol Chodkiewicz. Źródło: BN Polona

    Hetman polny litewski Jan Karol Chodkiewicz pokonał wojska szwedzkie w bitwie pod Białym Kamieniem w Inflantach.

  • W Lidzbarku Warmińskim zmarł mjr Józef Rusak ps. Bylina, jeden z pierwszych żołnierzy 5. Wileńskiej Brygady AK, więzień reżimu komunistycznego.

  • Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu. Fot. PAP/J. Kaczmarczyk

    Otwarto Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu, poświęcona dziejom maszyny szyfrującej Enigma i trzem polskim kryptologom: Marianowi Rejewskiemu, Henrykowi Zygalskiemu i Jerzemu Różyckiemu.

  • W Orleanie zmarł Kazimierz Romanowicz, żołnierz 2. Korpusu Polskiego, jedna z czołowych postaci polskiej emigracji, twórca księgarni i wydawnictwa „Libella” w Paryżu.

  • Odbyły się wybory parlamentarne. W wyborach do Sejmu zwyciężyło PiS uzyskując 26,99 proc. głosów; PO otrzymała 24,14 proc. głosów, „Samoobrona” 11,41 proc., SLD 11,31 proc., LPR 7,97 proc. i PSL 6,96 proc. W wyborach do Senatu PiS zdobyło 49 mandatów, PO – 34, LPR – 7, „Samoobrona” – 3, a PSL – 2 mandaty. Frekwencja: 40,57 proc.

  • W Skolimowie zmarła Maria Modzelewska, aktorka.

  • W Warszawie zmarła Zofia Jaroszewska, aktorka, pedagog, przez wiele lat związana z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie; wystąpiła w filmach „Dwanaście krzeseł”, „Granica”, „Panny z Wilka”, a także w serialu „Lalka”.

  • W Los Angeles zmarł Lewis Milestone, reżyser, scenarzysta, autor filmów „Awantura arabska” – Oscar za reżyserię (1929) oraz „Na Zachodzie bez zmian” – Oscary za reżyserię i w kategorii najlepszy film (1930).

  • Realizacja filmu "Zazdrość i medycyna", w reżyserii Janusza Majewskiego. Nz. Ewa Krzyżewska i Mariusz Dmochowski. Fot. PAP/W. Rozmysłowicz

    Premiera filmu „Zazdrość i medycyna” w reżyserii Janusza Majewskiego.

  • Aleksander Kobzdej. Fot. NAC

    W Warszawie zmarł Aleksander Kobzdej, malarz, grafik, scenograf.

  • W Locarno zmarł Erich Maria Remarque, niemiecki pisarz, autor powieści „Na Zachodzie bez zmian”, „Łuk triumfalny”, „Czas życia i czas śmierci”, „Trzej towarzysze”, „Noc w Lizbonie”, „Czarny obelisk”.

  • Stanisław Sosabowski. Fot. NAC

    W Londynie zmarł gen. Stanisław Sosabowski, organizator i dowódca 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej, na czele której walczył w 1944 r. pod Arnhem.

  • W Hamburgu w stanie Arkansas urodził się Scottie Pippen, koszykarz, sześciokrotny mistrz ligi NBA; największe sukcesy osiągał w barwach Chicago Bulls (19871998 i 20032004) tworząc niezapomniany duet z Michaelem Jordanem.

  • Andrzej Wajda. Fot. PAP/L. Zielaskowski

    Premiera filmu „Popioły” w reżyserii Andrzeja Wajdy.

  • Wacław Wieczorek. Fot. PAP/CAF/J. Bednarczyk

    W Słomnikach urodził się Wacław Wieczorek, jeden z najlepszych polskich sportowych pilotów, zdobywca 20 indywidualnych medali mistrzostw świata i Europy w lataniu precyzyjnym i rajdowym.

  • W Lippstadt urodził się Karl-Heinz Rummenigge, piłkarz, działacz piłkarski; wielokrotny reprezentant Niemiec, dwukrotny wicemistrz świata (1982 i 1986), mistrz Europy (1980); zawodnik m.in. Bayernu Monachium, z którym zdobył Puchar Mistrzów w 1975 i 1976 r.; obecnie prezes Bayernu Monachium.

  • Jacek Skubikowski. Fot. PAP/CAF/W. Szabelski

    W Warszawie urodził się Jacek Skubikowski, wokalista, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów piosenek.

  • Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński. Fot. PAP/CAF/Z. Wdowiński

    W nocy z 25 na 26 września władze komunistyczne aresztowały prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego i biskupa Antoniego Baraniaka.

  • Stanisław Szozda. Fot. PAP/CAF/S. Dąbrowiecki

    W Dobromierzu na Dolnym Śląsku urodził się Stanisław Szozda, kolarz szosowy, medalista mistrzostw świata i igrzysk olimpijskich, zwycięzca „Wyścigu Pokoju”.

  • Proces pokazowy członków Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Demokratycznych Polski Podziemnej i III Zarządu Zrzeszenia WiN: w I rzędzie od lewej Wincenty Kwieciński, Włodzimierz Marszewski, Wacław Lipiński. W II rzędzie od lewej Adam Obarski, Halina Sosnowska, Stanisław Sędziak. Warszawa, 12.1947. Fot. PAP/CAF

    Powstał Komitet Porozumiewawczy Organizacji Demokratycznych Polski Podziemnej.

  • Adolf Hitler podpisał dekret o powołaniu „niemieckiego Volkssturmu” – zbrojnej formacji obrony terytorialnej, która miała objąć wszystkich mężczyzn zdolnych do noszenia broni od 16 do 60 roku życia.

  • H. Himmler wizytuje niemiecki obóz koncentracyjny Mauthausen - F. Kutschera z lewej (w płaszczu). 1941 r. Fot. Bundesarchiv. Źródło: Wikimedia Commons

    Franz Kutschera objął funkcję dowódcy SS i policji na dystrykt warszawski Generalnego Gubernatorstwa.

  • Komandor Stefan Frankowski. Źródło: Wikimedia Commons

    W niemieckim szpitalu w Bielawie zmarł komandor Stefan Frankowski, w czasie kampanii 1939 r. dowódca Morskiej Obrony Wybrzeża; po kapitulacji Helu przetrzymywany m.in. w oflagu VIII B Silberberg (Srebrna Góra).

  • Bombardowanie Warszawy. 09.1939. Fot. PAP/CAF/Reprodukcja

    Kampania polska: przygotowanie do niemieckiego szturmu generalnego na Warszawę – najsilniejsze podczas oblężenia bombardowanie lotnicze i artyleryjskie miasta.

  • Kampania polska: na Helu bateria nadbrzeżna im. Heliodora Laskowskiego podjęła zwycięski pojedynek z niemieckimi pancernikami szkolnymi „Schlesien” i „Schleswig-Holstein”.

  • Premiera filmu „Dwie Joasie” w reżyserii Mieczysława Krawicza.

  • Aleksander Skrzyński. Fot. NAC

    W wyniku obrażeń doznanych w wypadku samochodowym koło Ostrowa Wielkopolskiego zmarł Aleksander Skrzyński, dyplomata, minister spraw zagranicznych, w latach 1925–1926 premier RP.

  • Bogusz Bilewski. Fot. PAP/M. Sochor

    W Starachowicach urodził się Bogusz Bilewski, aktor, znany z ról w filmach „Pan Wołodyjowski”, „Potop”, „Aria dla atlety” i serialu „Janosik”.

  • W Łodzi urodził się Tadeusz Pluciński, aktor, związany z warszawskimi teatrami Współczesnym, Polskim i Syreną; wystąpił m.in. w filmach „Hydrozagadka”, „Co mi zrobisz jak mnie złapiesz” i „Sekret Enigmy”.

  • We Lwowie Stefan Fedak, należący do ukraińskiej konspiracyjnej organizacji bojowej, dokonał nieudanego zamachu na Józefa Piłsudskiego.

  • W Biłozerce urodził się Siergiej Bondarczuk, rosyjski reżyser, scenarzysta, aktor; twórca filmów „Los Człowieka”, „Wojna i pokój” (nagrodzony Oscarem w 1968 r.) oraz „Borys Godunow”, w których zagrał również główne role.

  • Stanisław Hadyna. Fot. PAP/CAF

    W Karpętnej na Zaolziu urodził się Stanisław Hadyna, kompozytor, dyrygent, pisarz, założyciel i wieloletni kierownik Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”.

  • Jadwiga Kuryluk. Fot. NAC

    W Skierniewicach urodziła się Jadwiga Kuryluk, aktorka znana m.in. z serialu „Jan Serce”, żołnierz AK, uczestniczka Powstania Warszawskiego.

  • Pionier lotnictwa Michał Scipio del Campo dokonał oblotu pierwszego polskiego samolotu skonstruowanego przez przedsiębiorstwo „Awiata”.

  • W Warszawie urodził się Anatol Fejgin, działacz komunistyczny, członek KPP, PPR i PZPR; funkcjonariusz Głównego Zarządu Informacji WP (1945–1949), następnie dyrektor Departamentu X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (1951–1954); odpowiedzialny za terror i zbrodnie komunistyczne; po październikowej „odwilży”, w 1957 r. skazany na 12 lat więzienia za „łamanie socjalistycznej praworządności”.

  • W Petersburgu urodził się Dmitrij Szostakowicz – jeden z najwybitniejszych rosyjskich kompozytorów, także pianista i pedagog.

  • Hanka Ordonówna. Fot. NAC

    W Warszawie urodziła się Hanka Ordonówna, piosenkarka, aktorka, tancerka; jedna z największych gwiazd przedwojennych scen kabaretowych i teatralnych, jej szlagiery „Na pierwszy znak” czy „Miłość ci wszystko wybaczy” należą do klasyki polskiej muzyki.

  • Marian Porwit. Fot. CAW. Źródło: Wikimedia Commons

    W Gorlicach urodził się Marian Porwit – wykładowca szkół wojskowych, znakomity teoretyk i historyk wojskowości; autor takich prac jak „Obrona Warszawy”, „Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku”.

  • Bp Michał Kozal. Fot. NAC

    W Nowym Folwarku w Wielkopolsce urodził się Michał Kozal, biskup pomocniczy diecezji włocławskiej; zamordowany w 1943 r. w niemieckim obozie koncentracyjnym Dachau; beatyfikowany w 1987 r.

  • W Warszawie zmarł hrabia Fryderyk Skarbek, ekonomista, prof. Uniwersytetu Warszawskiego, pisarz i publicysta.

  • W Wiedniu zmarł Johann Strauss (starszy), kompozytor, skrzypek, dyrygent, autor „Marsza Radetzkiego”.

  • W Berlinie urodził się Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern, król pruski w latach 1786–1797.

  • Powstanie Chmielnickiego: Pod Piławcami wojska polskie poniosły klęskę w starciu z armią kozacko-tatarską.

  • W Augsburgu sejm uchwalił pokój religijny, kończący wojny pomiędzy katolikami i protestantami; zgodnie z jego postanowieniami na obszarze Rzeszy obowiązywać miała zasada „czyja władza tego religia” (cuius regio eius religio).

  • Krzysztof Kolumb podjął drugą wyprawę przez Ocean Atlantycki; odkrył takie wyspy jak m.in. Dominika, Gwadelupę i Portoryko.