Kalendarz historyczny
17 stycznia
-
W Warszawie zmarł Czesław Niemen, jeden z najważniejszych wokalistów i muzyków polskich XX wieku; do jego największych przebojów należą „Sen o Warszawie”, „Pod papugami” i „Dziwny jest ten świat”.
-
Z inicjatywy prof. Stanisława Lorentza powstało Towarzystwo Opieki nad Zabytkami.
-
We Wrocławiu zmarł Lech Raczak, twórca teatru studenckiego i alternatywnego, współzałożyciel Teatru Ósmego Dnia, działacz opozycji antykomunistycznej, od 1993 do 2012 r. dyrektor artystyczny poznańskiego Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego "Malta".
-
W Warszawie zmarła Jadwiga Kaczyńska, żołnierz Szarych Szeregów, historyk literatury, matka prezydenta Lecha Kaczyńskiego i premiera Jarosława Kaczyńskiego.
-
Na Ukrainie odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich, którą wygrał lider prorosyjskiej Partii Regionów Wiktor Janukowycz, uzyskując 35,32 proc. głosów; na drugim miejscu znalazła się premier Julia Tymoszenko, którą poparło 25,05 proc. głosujących.
-
W Łodzi zmarł Aleksander Fogiel, aktor, reżyser, scenograf, dyrektor teatrów; zagrał m.in. w filmach „Baza ludzi umarłych”, „Krzyż walecznych”, „Krzyżacy”, „Sami swoi”, „Nie ma mocnych”, „Kochaj albo rzuć”.
-
W Watykanie zorganizowano pierwszą w historii konferencję prasową papieża.
-
W Warszawie rozpoczął obrady Światowy Kongres Intelektualistów „W obronie przyszłości pokoju”.
-
W Warszawie zmarł prof. Ludwik Bazylow, badacz dziejów Europy Wschodniej, autor wielu książek poświęconych historii Rosji.
-
W Warszawie na Wybrzeżu Helskim odsłonięto pomnik „Kościuszkowców”.
-
W Warszawie odbyło się pierwsze po ogłoszeniu stanu wojennego posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu.
-
Stan wojenny: Polskie Radio wznowiło nadawanie II Programu.
-
Powstała Komisja Helsińska KSS KOR. W jej skład weszli: Ludwik Cohn, Edward Lipiński, Zbigniew Romaszewski i Aniela Steinsbergowa.
-
Sejm uchwalił nową ordynację wyborczą, zgodnie z którą jedynie Front Jedności Narodowej uprawniony był do ustalania list kandydatów na posłów i radnych rad narodowych.
-
W Warszawie zmarł Feliks Żukowski, aktor teatralny i filmowy, reżyser, więzień obozu koncentracyjnego Sachsenhausen-Oranienburg.
-
W Warszawie rozpoczął działalność Teatr na Woli.
-
W Warszawie zginął śmiercią samobójczą Adam Pawlikowski, aktor, dziennikarz, muzykolog; wystąpił m.in. w filmach Andrzeja Wajdy „Popiół i diament” oraz „Lotna” i „Rękopisie znalezionym w Saragossie” Wojciecha Jerzego Hasa.
-
W Warszawie zmarł Juliusz Poniatowski, ekonomista, polityk, działacz ruchu ludowego, żołnierz Polskiej Organizacji Wojskowej, sześciokrotny minister w rządach II RP.
-
We Wrocławiu urodził się Michał Witkowski, pisarz, felietonista; autor książek „Lubiewo”, „Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej”, „Margot”, „Drwal” oraz „Zbrodniarz i dziewczyna”.
-
W Warszawie zmarł Aleksander Sewruk, aktor teatralny i filmowy, żołnierz kampanii obronnej 1939 r., wystąpił m.in. w filmach „Popiół i diament”, „Orzeł”, „Pociąg”.
-
Na antenie Telewizji Polskiej wyemitowano pierwsze wydanie programu przyrodniczego „Z kamerą wśród zwierząt”, prowadzone prowadzony przez małżeństwo Antoniego i Hannę Gucwińskich.
-
Premiera filmu „Jarzębina czerwona” w reżyserii Ewy i Czesława Petelskich.
-
Premiera filmu „Kierunek Berlin” w reżyserii Jerzego Passendorfera.
-
W Warszawie zmarła Grażyna Bacewicz, kompozytorka, skrzypaczka.
-
W Ankarze zmarł Michał Sokolnicki, historyk, działacz PPS, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego; w czasie I wojny światowej w Legionach Polskich, Naczelnym Komitecie Narodowym i Organizacji A; w okresie międzywojennym pracował w dyplomacji; w latach 1936–1946 ambasador RP w Turcji.
-
Premiera filmu „Potem nastąpi cisza” w reżyserii Janusza Morgensterna.
-
Premiera filmu „Człowiek na torze” w reżyserii Andrzeja Munka.
-
W Siemianowicach Śląskich urodził się Henryk Średnicki, bokser, złoty medalista mistrzostw świata (1978) i Europy (1977, 1979).
-
W Warszawie urodził się Sławomir Kulpowicz, pianista jazzowy, kompozytor, twórca zespołów The Quartet i InFormation.
-
Utworzono Fabrykę Samochodów Osobowych FSO w Warszawie.
-
W Borzęcinie urodził się Józef Baran, poeta, publicysta.
-
Zakończyła działalność Krajowa Rada Narodowa, utworzona przez PPR w nocy z 31 grudnia 1943 na 1 stycznia 1944 r. w Warszawie.
-
W Warszawie pod dyrekcją Arnolda Szyfmana rozpoczął działalność Teatr Polski.
-
W Londynie pod przewodnictwem Jana Kwapińskiego utworzona została Rada Polskich Stronnictw Politycznych. W jej skład weszły: PPS, SP, SD, SN i SL „Wolność”.
-
Do zniszczonej niemal doszczętnie Warszawy wkroczyli żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego. Walki o opanowanie miasta trwały zaledwie kilka godzin, gdyż dowództwo niemieckie, obawiając się okrążenia, wycofało większość swoich sił ze stolicy.
-
W nocy z 17 na 18 stycznia, na kilkadziesiąt godzin przed wkroczeniem Armii Czerwonej do Łodzi, Niemcy rozpoczęli mordowanie ludzi przetrzymywanych w więzieniu na Radogoszczu; wobec oporu podpalili więzienie; w płomieniach zginęło 1500 osób, z masakry uratowało się tylko 25–30 więźniów.
-
Rozwiązanie Szarych Szeregów, konspiracyjnej organizacji harcerskiej z okresu okupacji niemieckiej.
-
Początek Marszów Śmierci – uciekający przed Armią Czerwoną Niemcy ewakuowali pierwszą grupę więźniów KL Auschwitz do obozów położonych w głębi Rzeszy; podczas całej akcji zginęło co najmniej 9 tys. więźniów, a najprawdopodobniej około 15 tys.
-
W Budapeszcie NKWD aresztowało Raoula Wallenberga, szwedzkiego przedsiębiorcę i dyplomatę; podczas II wojny światowej uratował tysiące węgierskich Żydów; jego dalsze losy pozostają wciąż niewyjaśnione.
-
W Louisville w USA urodził się Muhammad Ali – jeden z najsłynniejszych bokserów w historii; mistrz świata wagi ciężkiej; karierę zaczął na olimpijskim ringu w Rzymie w 1960 r., pokonując w finale wagi półciężkiej Zbigniewa Pietrzykowskiego. Do 1981 roku stoczył 61 profesjonalnych walk, wygrał 56, z czego 37 przez nokaut. Poniósł tylko pięć porażek.
-
W Warszawie zmarła Stanisława Wysocka, aktorka, reżyserka teatralna, pedagog; wystąpiła m.in. w filmach „Jaśnie pan szofer”, „Trędowata”, „Dziewczęta z Nowolipek”, „Granica”, „Ludzie Wisły” i „Wrzos”.
-
W Hollywood zmarł Ryszard Bolesławski (właśc. Srzednicki), reżyser filmowy, akor i reżyser moskiewskiego teatru MChAT, żołnierz Legionu Puławskiego, po pierwszej wojnie wyemigrował do USA, gdzie wszedł do czołówki reżyserów Hollywood. Jego nazwisko widnieje na gwieździe w Hollywood Walk of Fame.
-
W Baranowiczach koło Nowogródka urodziła się Lidia Korsakówna, aktorka, znana z filmów „Przygoda na Mariensztacie”, „Klub kawalerów”, „Dziewczęta z Nowolipek”, przez lata związana z warszawskim Teatrem Syrena.
-
W Tchórzowie koło Węgrowa urodził się Jerzy Turek, aktor, przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Kwadrat; odtwórca wielu ról filmowych, m.in. trenera Wacława Jarząbka w komedii „Miś” Stanisława Barei; wystąpił również w serialu „Alternatywy 4”.
-
W Gnieźnie urodził się Włodzimierz Haupe, reżyser filmowy, autor m.in. filmów „Szczęściarz Antoni”, „Głos ma prokurator” i „Doktor Judym”.
-
We Lwowie urodził się Jan Gerhard, dziennikarz, pisarz, polityk, żołnierz francuskiego ruchu oporu i Ludowego Wojska Polskiego, uczestnik akcji „Wisła”, autor powieści „Łuny w Bieszczadach” (pierwowzoru scenariusza filmu „Ogniomistrz Kaleń”), redaktor tygodnika „Forum”. Zamordowany w sierpniu 1971 roku.
-
Wojsko Polskie rozpoczęło przejmowanie od Niemiec Pomorza Gdańskiego.
-
W Zakopanem urodziła się Helena Marusarzówna, narciarka, wielokrotna mistrzyni Polski; w czasie II wojny światowej działała w konspiracji niepodległościowej, pełniąc funkcję kuriera tatrzańskiego; rozstrzelana przez Niemców w 1941 r. w Tarnowie.
-
W Korninie koło Kijowa urodził się Aleksander Sewruk, aktor.
-
W Poznaniu ukazał się pierwszy numer „Przewodnika Katolickiego”. Tygodnik ukazuje się do dziś (z przerwą w latach 1939–1956).
-
W Warszawie zmarł Władysław Taczanowski, ornitolog, autor prac opisujących ptaki Królestwa Polskiego, Syberii i Peru.
-
We Lwowie urodził się Kazimierz Sichulski, malarz, grafik, przedstawiciel nurtu Młodej Polski.
-
W Manchesterze urodził się David Lloyd George, premier Wielkiej Brytanii w latach 1916–1922; w 1919 r. w czasie konferencji pokojowej w Paryżu przeciwny polskim postulatom dotyczącym Górnego Śląska, Gdańska i Warmii.
-
W Bystrzejowicach na Lubelszczyźnie urodził się Jan Ludwik Popławski, publicysta, współzałożyciel Ligi Narodowej i Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego.
-
Urodził się Józef Sebastian Pelczar, biskup ordynariusz diecezji przemyskiej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, inicjator budowy Collegium Novum, założyciel Zgromadzenia Sióstr Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego. Kanonizowany w 2003 r.
-
W Terechowej na Ukrainie urodził się Stefan Bobrowski, członek tajnego Komitetu Centralnego Narodowego; od stycznia 1863 r. właściwy kierownik Powstania Styczniowego, organizator i członek Tymczasowego Rządu Narodowego; zginął w kwietniu 1863 r. w pojedynku sprowokowanym przez jego przeciwników politycznych.
-
W Oniksztach na Litwie urodził się Antanas Baranauskas (Antoni Baranowski), biskup sejneński (1897–1902); poeta, badacz języka litewskiego, tłumacz Pisma Świętego na język litewski, autor „Borka Oniksztyńskiego”.
-
Powstanie Listopadowe: gen. Józef Chłopicki złożył rezygnację ze stanowiska dyktatora powstania.
-
W Nemours we Francji urodził się Ludwik Mierosławski, uczestnik Powstania Listopadowego; działacz emigracyjny; wódz naczelny oddziałów powstańczych w Wielkopolsce w 1848 r.; dowódca rewolucyjnych wojsk na Sycylii (1849); dyktator Powstania Styczniowego; historyk wojskowości, pisarz.
-
Urodził się Józef Sułkowski, oficer polski i francuski; jakobin, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 r. i Powstania Kościuszkowskiego; adiutant Napoleona Bonapartego.
-
W Wenecji zmarł Thomasso Albinioni, jeden z najwybitniejszych kompozytorów włoskiego baroku.
-
Na Wawelu odbyła się koronacja królewska Augusta III Wettina.
-
W Wołczynie na terenie dzisiejszej Białorusi urodził się przyszły król Polski Stanisław August Poniatowski.
-
W Krakowie zmarł Tomasz Dolabella, nadworny malarz Wazów, jeden z głównych twórców malarstwa barokowego w Polsce.
-
W katedrze wawelskiej odbyła się koronacja królewska Jana II Kazimierza Wazy.
-
W Madrycie urodził się Pedro Calderon de la Barca, dramaturg, autor utworów „Życie jest snem”, „Książę niezłomny” oraz „Alkad z Zalamei”.