Kalendarz historyczny
9 października
-
W gajówce Podgórze koło Łagowa w rejonie Gór Świętokrzyskich mjr Henryk Dobrzański zdecydował o pozostaniu ze swoim oddziałem w Polsce do czasu oczekiwanej wiosennej ofensywy wojsk sprzymierzonych na Zachodzie – faktyczny początek istnienia Oddziału Wydzielonego WP mjr. „Hubala”.
-
W Jakubowicach koło Ożarowa Józef Piłsudski wręczył pierwsze nominacje oficerskie 136 dowódcom strzeleckim, m.in. Kazimierzowi Sosnkowskiemu, Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi, Michałowi Karaszewiczowi-Tokarzewskiemu.
-
W Tucznie zmarł Jan Szyszko, profesor nauk leśnych, ekolog, poseł na Sejm czterech kadencji, trzykrotny minister środowiska (w latach 1997–1999, 2005–2007, 2015–2018), sędzia Trybunału Stanu.
-
W Warszawie zmarł Andrzej Wajda, reżyser filmowy i teatralny, laureat Oscara za całokształt twórczości, senator I kadencji, kawaler Orderu Orła Białego; autor m.in. filmów „Kanał”, „Popiół i diament”, „Lotna”, „Niewinni czarodzieje”, „Popioły”, „Wszystko na sprzedaż”, „Krajobraz po bitwie”, „Brzezina”, „Wesele”, „Panny z Wilka”, „Ziemia obiecana”, „Człowiek z marmuru”, „Bez znieczulenia”, „Człowiek z żelaza”, „Kronika wypadków miłosnych”, „Korczak”, „Pan Tadeusz”, „Katyń”, „Wałęsa. Człowiek z nadziei”.
-
W Warszawie zmarł Edmund Niziurski, pisarz, autor książek dla młodzieży, m.in. „Księgi urwisów”, „Sposobu na Alcybiadesa” i „Niewiarygodnych przygód Marka Piegusa”.
-
W wyborach do Sejmu zwyciężyła Platforma Obywatelska uzyskując 39,18 proc. głosów (207 mandatów); Prawo i Sprawiedliwość otrzymało 29,89 proc. głosów (157 mandatów). W wyborach do Senatu PO zdobyła 63 mandaty, PiS 31, PSL 2; senatorami zostało także czterech kandydatów niezależnych. Frekwencja w wyborach: 48,92 proc.
-
Prezydent USA Barack Obama został laureatem Pokojowej Nagrody Nobla.
-
W Krakowie zmarł Marek Grechuta, piosenkarz, poeta, kompozytor; wykonawca przebojów „Dni, których nie znamy”, „Będziesz moją panią”, „Niepewność”, „Korowód”.
-
W Skolimowie zmarła Renata Kossobudzka, aktorka teatralna i filmowa.
-
Odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich, którą wygrał Donald Tusk – 36,33 proc., na drugim miejscu znalazł się Lech Kaczyński – 33,10 proc. Frekwencja: 49,74 proc.
-
W Tartu (Estonia) zmarł Bryno O’Ya, estoński aktor i sportowiec, w Polsce popularny dzięki roli chorążego Słotwiny w filmie „Wilcze echa” (1968) oraz Józwy Butryma w „Potopie” Jerzego Hoffmana (1974).
-
Premiera serialu „Ekstradycja” w reżyserii Wojciecha Wójcika.
-
W Londynie zmarł Jędrzej Giertych, publicysta, prawnik, bliski współpracownik Romana Dmowskiego, działacz ZHP, sekretarz Komitetu Wykonawczego Obozu Wielkiej Polski, członek władz Stronnictwa Narodowego; autor prac historycznych.
-
Premiera filmu „Kornblumenblau” w reżyserii Leszka Wosiewicza.
-
Prokurator generalny PRL Józef Żyta wystąpił do prokuratora generalnego ZSRS o wszczęcie śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej.
-
Stan wojenny: Rząd USA zawiesił wobec Polski klauzulę najwyższego uprzywilejowania w handlu.
-
Stan wojenny: Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” wydała oświadczenie, w którym odmawiała uznania decyzji delegalizującej „Solidarność”. TKK zaapelowała o bojkot reżimowych związków zawodowych.
-
W Londynie zmarł gen. Bronisław Duch, dowódca 1. Dywizji Grenadierów we Francji (1940) i 3. Dywizji Strzelców Karpackich (1943–1946).
-
Czesław Miłosz otrzymał literacką Nagrodę Nobla.
-
W Warszawie zmarł Zdzisław Maklakiewicz, aktor, żołnierz Armii Krajowej; znany m.in. z filmów „Rejs”, „Wniebowzięci” i „Jak to się robi”.
-
W Warszawie zmarła Julia Brystiger, działaczka komunistyczna, w latach stalinowskiego terroru szefowa V Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) odpowiedzialnego m.in. za walkę z Kościołem katolickim; usunięta z resortu w 1956 r., następnie pracowała w Państwowym Instytucie Wydawniczym.
-
W Warszawie podpisano układ między PRL a RFN, przewidujący zezwolenie przez władze PRL na emigrację do Niemiec zamieszkujących Polskę członków mniejszości niemieckiej oraz wypłatę przez RFN odszkodowań dla polskich pracowników przymusowych z czasów II wojny światowej.
-
W Hildesheim zmarł Oskar Schindler, niemiecki przemysłowiec, który podczas II wojny światowej uratował przed zagładą w obozach koncentracyjnych ponad tysiąc pracujących u niego Żydów; po wojnie otrzymał tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”; historię Schindlera przedstawił w książce „Lista Schindlera” Thomas Keneally, na jej kanwie Steven Spielberg nakręcił nagrodzony Oscarami film, który przybliżył historię Schindlera widzom na całym świecie.
-
Na Westerplatte odsłonięto Pomnik Obrońców Wybrzeża.
-
W katastrofie kolejowej pod Piotrkowem Trybunalskim zginęły 34 osoby, a ponad 50 zostało rannych.
-
W Szczecinie podczas defilady wojskowej jeden z czołgów wjechał w tłum, zginęło siedmioro dzieci, ponad dwadzieścia osób zostało ciężko rannych.
-
W Londynie zmarła Herminia Naglerowa, pisarka, publicystka, działaczka PEN-Clubu i Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, od 1946 roku przebywała na emigracji w Wielkiej Brytanii.
-
Urodził się Stanisław Zybowski, polski gitarzysta, kompozytor, członek zespołu Budka Suflera.
-
W Elblągu urodził się Ryszard Rynkowski, piosenkarz, kompozytor.
-
W Pszczynie urodził się Krzysztof Stroiński, aktor, znany m.in. z seriali „Daleko od szosy” i „Pitbull”; za rolę w filmie „Rysa” w 2009 r. nagrodzony Orłem w kategorii najlepsza główna rola męska.
-
W Korczynie zmarł gen. Stanisław Szeptycki, dowódca III Brygady Legionów Polskich, następnie komendant Legionów. W Wojsku Polskim m.in. szef Sztabu Generalnego (1918–1919), w czasie wojny polsko-bolszewickiej dowódca Frontu Litewsko-Białoruskiego, od marca 1920 r. dowódca 4 Armii.
-
W Warszawie urodziła się Magda Umer, piosenkarka, scenarzystka i reżyserka.
-
Sowiecki gen. Stanisław Popławski zastąpił na stanowisku dowódcy 1 Armii WP gen. Zygmunta Berlinga.
-
Ukazał się ostatni numer wydawanego od 1821 r. dziennika „Kurier Warszawski”.
-
W Warszawie urodziła się Agnieszka Osiecka, poetka, dziennikarka, autorka tekstów ponad 2 tys. piosenek, wiele z nich, m.in. „Okularnicy” czy „Małgośka”, przeszło do klasyki polskiej piosenki.
-
W Kielcach urodził się Wiesław Gołas, aktor, w czasie II wojny światowej członek Szarych Szeregów; znany z występów w Kabarecie „Dudek” i Kabarecie Starszych Panów; wykonawca piosenki „W Polskę idziemy”; występował m.in. w filmach „Ogniomistrz Kaleń”, „Dzięcioł”, „Poszukiwany, poszukiwana”, „Brunet wieczorową porą”, a także w serialach „Czterej pancerni i pies”, „Kapitan Sowa na tropie” oraz „Droga”.
-
W Kobalówce koło Tarnopola urodziła się Teresa Szmigielówna, aktorka.
-
W Toruniu urodziła się Regina Smendzianka, pianistka, pedagog.
-
W Radomsku urodził się Tadeusz Różewicz, jeden z najwybitniejszych polskich poetów współczesnych, prozaik, dramaturg, eseista; autor m.in. zbiorów wierszy „Niepokój”, „Pięć poematów”, „Czas który idzie”, „Wiersze i obrazy”, „Równina”, a także „Płaskorzeźba”, „Zawsze fragment. Recycling”, „Historia pięciu wierszy”, „Nożyk profesora”, „Matka odchodzi” oraz dramatów „Kartoteka”, „Świadkowie albo Nasza mała stabilizacja”, „Białe małżeństwo”, „Stara kobieta wysiaduje”, „Odejście głodomora”, „Pułapka”, „Do piachu”.
-
Z rozkazu Józefa Piłsudskiego dowódca 1. Dywizji Piechoty Litewsko-Białoruskiej gen. Lucjan Żeligowski, zajął Wilno i Wileńszczyznę, proklamując utworzenie Litwy Środkowej.
-
W Truskawcu Zdroju urodził się Zbigniew Kopalko, reżyser radiowy i teatralny.
-
W Warszawie na stokach Cytadeli władze carskie dokonały egzekucji Józefa Mireckiego, ps. Montwiłł, członka Organizacji Bojowej PPS.
-
Urodziła się Jadwiga Domańska, aktorka, żołnierka podziemia, poruczniczka 2 Korpusu, dyrektorka Teatru Dramatycznego 2 Korpusu Polskiego, działaczka polonijna, pedagożka.
-
We Lwowie urodziła się Janina Romanówna, aktorka, wykładowczyni warszawskiej PWST.
-
W Warszawie urodził się Jerzy Kreczmar, reżyser, teoretyk teatru, profesor warszawskiej PWST.
-
W Brzeżanach urodził się Antoni Cwojdziński (właść. Antoni Wojdan), fizyk, aktor, autor popularnych komedii teatralnych (m.in. „Freuda teoria snów”).
-
W Warszawie zmarł Ignacy Feliks Dobrzyński, kompozytor, dyrygent, pianista i pedagog.
-
W Miluzie urodził się Alfred Dreyfus, francuski oficer pochodzenia żydowskiego; w 1894 r. – w oparciu o spreparowane dowody – niesłusznie skazany za zdradę państwa (przekazanie niemieckiej ambasadzie w Paryżu francuskich tajemnic wojskowych) i zesłany na Wyspę Diabelską w Gujanie.
-
W Warszawie urodził się Maksymilian Gierymski (brat Aleksandra), malarz – pejzażysta wywodzący się ze szkoły monachijskiej.
-
W Warszawie urodził się Teodor Rygier, rzeźbiarz, autor pomnika Adama Mickiewicza na krakowskim Rynku Głównym.
-
Powstanie Listopadowe: kapitulacja Twierdzy Modlin.
-
W Pułtusku urodził się Włodzimierz Wolski, poeta, pisarz, autor m.in. libretta do opery Stanisława Moniuszki „Halka”.
-
W Słopnicach k. Limanowej urodził się Jan Kanty Andrusikiewicz, nauczyciel ludowy, organista, jeden z przywódców powstania chochołowskiego (1846).
-
W Białymstoku zmarł Jan Klemens Branicki, hetman wielki koronny i kasztelan krakowski.
-
Pod Parkanami wojska polsko-litewskie i austriackie, dowodzone przez króla Jana III Sobieskiego, pokonały armię turecką Kara Mustafy.
-
Wojska hetmana Jana Sobieskiego pokonały Tatarów w bitwie pod Komarnem.
-
W Gdańsku na Długim Targu uruchomiono Fontannę Neptuna.
-
Pod Chocimiem podpisany został pokój polsko-turecki.
-
Oddziały polskie pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego wkroczyły na moskiewski Kreml.
-
W Nowym Mieście Korczynie wielki mistrz krzyżacki Martin Truchsess von Wetzhausen złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi.
-
Wrocławska Drukarnia Świętokrzyska wydrukowała „Statuta synodalia episcoporum Wratislaviensium” („Statuty synodalne biskupów wrocławskich”), zawierające pierwsze w historii teksty, jakie zostały wydrukowane w języku polskim.
-
Wojna trzynastoletnia: z powodu problemów finansowych wielki mistrz krzyżacki Ludwig von Erlichshausen zastawił zamki i miasta pruskie wojskom zaciężnym, co umożliwiło ich wykup przez Polskę.
-
Władysław Łokietek składa hołd lenny królowi Czech Wacławowi II i zrzeka się na jego rzecz praw do ziemi krakowskiej i sandomierskiej.