Kalendarz historyczny
21 grudnia
-
Plenum KC PZPR wybrało Bolesława Bieruta przewodniczącym PZPR.
-
We Lwowie urodził się Jan Łukasiewicz, matematyk, logik, filozof, dwukrotny rektor Uniwersytetu Warszawskiego, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Ignacego Jana Paderewskiego (1919).
-
W Mogilanach zmarł mjr Zbigniew Paliwoda ps. „Jur”, ostatni żołnierz zgrupowania mjr. Kurasia „Ognia”. Uczestniczył m.in. w brawurowej akcji rozbicia więzienia św. Michała w Krakowie przeprowadzonej 18 sierpnia 1946 r.
-
W Poznaniu zmarł o. Jan Góra, dominikanin, duszpasterz akademicki, twórca i organizator dorocznych spotkań młodych na Polach Lednickich.
-
Pięciu polskich żołnierzy zginęło w przeprowadzonym przez Talibów ataku w afgańskiej prowincji Ghazni.
-
W Załubicach zmarł Lech Emfazy Stefański, pisarz, publicysta, tłumacz, uczestnik Powstania Warszawskiego.
-
Polska, razem z ośmioma nowymi krajami UE, przystąpiła do układu z Schengen, znoszącego kontrolę na wewnętrznych granicach państw-sygnatariuszy dokumentu.
-
Rozpoczęła działalność Polska Biblioteka Internetowa (PBI).
-
W Warszawie zmarł Hubert Antoszewski, aktor, lalkarz, animator postaci psa Pankracego w telewizyjnym programie „Piątek z Pankracym”.
-
W Poznaniu zmarł prof. Jerzy Topolski, specjalista w dziedzinie metodologii i teorii historii.
-
W Warszawie zmarł Jan Wilkowski, reżyser, aktor, pedagog, jeden z najwybitniejszych twórców polskiego teatru lalkowego.
-
Na mocy porozumienia izraelsko-palestyńskiego zarząd nad Betlejem przejęły władze Autonomii Palestyńskiej.
-
Minister spraw wewnętrznych Andrzej Milczanowski przestawił z trybuny sejmowej informację o utrzymywaniu przez premiera rządu Józefa Oleksego kontaktów z wywiadem rosyjskim. Wywołało to gwałtowny polityczny kryzys, a Oleksy w styczniu 1996 r., po wszczęciu śledztwa przez wojskową prokuraturę, ustąpił z fotela szefa rządu. Śledztwo zostało w kwietniu umorzone.
-
W Krakowie Polska, Czechosłowacja i Węgry zawarły umowę o powołaniu Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA).
-
W Krakowie zmarł Władysław Machejek, pisarz, dziennikarz, polityk, poseł na Sejm PRL, w latach 1952–1989 redaktor naczelny krakowskiego „Życia Literackiego”.
-
W Warszawie zmarł Waldemar Kazanecki, kompozytor, pianista; autor muzyki do kilkuset filmów, m.in. „Hrabiny Cosel”, „Nocy i dni” oraz serialu telewizyjnego „Czarne chmury”.
-
W Moskwie ukazał się pierwszy numer „Niezawisimoj Gaziety”, pisma skierowanego do środowisk liberalnych i inteligenckich.
-
W Warszawie zmarł Bohdan Czeszko, pisarz, scenarzysta, publicysta, autor m.in. powieści „Pokolenie”, „Przygoda w kolorach”; żołnierz Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, powstaniec warszawski.
-
W wyniku zamachu terrorystycznego nad szkockim miasteczkiem Lockerbie doszło do katastrofy lotniczej samolotu linii Pan Am 103. Eksplozja bomby zabiła 259 osób na pokładzie samolotu i 11 mieszkańców Lockerbie. O zamach oskarżono agentów libijskiego wywiadu.
-
Premiera filmu „Magnat” w reżyserii Filipa Bajona.
-
Stan wojenny: ambasador PRL w Waszyngtonie Romuald Spasowski poprosił władze USA o azyl polityczny.
-
W Warszawie zmarł Seweryn Butrym, aktor teatralny i filmowy.
-
W Warszawie zmarł Stanisław Jaśkiewicz, aktor teatralny i filmowy.
-
W Warszawie urodziła się Patrycja Markowska, piosenkarka.
-
Grupa terrorystów pod dowództwem Ilicha Ramireza Sancheza, ps. Carlos dokonała ataku na szczyt państw grupy OPEC w Wiedniu. Zginęło 3 zakładników, a 7 zostało rannych.
-
W Wodzisławiu Śląskim urodził się Tomasz Sikora, biathlonista, wicemistrz olimpijski z Turynu (2006), mistrz świata, wielokrotny medalista mistrzostw Europy.
-
Rolą Anieli w „Wielkim człowieku do małych interesów” Aleksandra Fredry w Teatrze Współczesnym zadebiutowała na deskach profesjonalnego teatru Stanisława Celińska.
-
Premiera filmu Aleksandra Forda „Pierwszy dzień wolności” wg dramatu Leona Kruczkowskiego.
-
W Warszawie w niejasnych okolicznościach zginął Henryk Holland, działacz komunistyczny, socjolog, dziennikarz. Aresztowany pod zarzutem szpiegostwa i poddany wielogodzinnym przesłuchaniom, wypadł z okna własnego mieszkania podczas rewizji prowadzonej przez Służbę Bezpieczeństwa. Część historyków nie wyklucza, że był to mord polityczny SB.
-
Redakcja Badania Opinii Publicznej przy Biurze Listów Komitetu ds. Radia i Telewizji została przekształcona w samodzielną jednostkę: Ośrodek Badania Opinii Publicznej.
-
Na pokładzie M/S „Batory” zmarła Helena Buczyńska, aktorka teatralna i filmowa.
-
W Fort Lauderdale na Florydzie urodziła się Chris Evert-Lloyd, tenisistka; 18-krotnie zwyciężała w turniejach Wielkiego Szlema, w tym trzykrotnie wygrywała Wimbledon (1974, 1976, 1981).
-
W Stargardzie Szczecińskim urodził się Przemysław Gintrowski, bard Solidarności, kompozytor, muzyk.
-
W Penley (Wielka Brytania) zmarł Jan Piłsudski, prawnik, polityk, wicemarszałek sejmu i minister skarbu II RP, brat marszałka Józefa Piłsudskiego.
-
W Heidelbergu w Niemczech na skutek obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym, zmarł generał George S. Patton, jeden z najwybitniejszych dowódców armii amerykańskiej w czasie II wojny światowej.
-
Gen. Lepold Okulicki został mianowany przez prezydenta RP Władysława Raczkiewicza komendantem Armii Krajowej.
-
Do uzbrojenia Armii Czerwonej wprowadzono pistolet maszynowy PPSz-41, „pulemiot Szpagina”, zwany powszechnie „pepeszą”.
-
W Hollywood zmarł Francis Scott Fitzgerald, amerykański pisarz i scenarzysta, autor m.in. „Po tej stronie raju”, „Wielkiego Gatsby’ego” i „Ostatniego z wielkich”.
-
W Baltimore (USA) urodził się Frank Zappa, amerykański muzyk i kompozytor.
-
Prezydent Warszawy Stefan Starzyński został rozstrzelany przez gestapo w mieście lub jego okolicach. Według ustaleń Pionu Śledczego IPN zbrodni dokonano pomiędzy 21 a 23 grudnia. Zbrodni dokonali funkcjonariusze gestapo: oberscharfuehrer Hermann Schimmann, hauptscharfuehrer Weber i unterscharfuehrer Perlbach. Nie zdołano ustalić nazwisk funkcjonariuszy wydających rozkazy.
-
W Nowym Jorku urodziła się Jane Fonda, amerykańska aktorka.
-
W Goeteborgu zmarł Kurt von Tucholsky, niemiecki pisarz i publicysta.
-
W Warszawie zmarł Karol Stryjeński, rzeźbiarz, architekt, plastyk, dyrektor Instytutu Propagandy Sztuki, mąż malarki Zofii Stryjeńskiej.
-
Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów utworzono Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL) z siedzibą w Warszawie.
-
W Krakowie urodził się Mieczysław Jahoda, operator filmowy i reżyser, autor zdjęć m.in. do „Krzyżaków” (1960), „Rękopisu znalezionego w Saragossie” (1964), „Szyfrów” (1966) i „Nie lubię poniedziałku” (1971).
-
W Warszawie urodziła się Barbara Wojtowicz (później Wójtowicz-Natanson), fizyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, żona profesora Ludwika Natansona.
-
W Warszawie powstał Polski Związek Piłki Nożnej.
-
W Berlinie urodził się Zygmunt Maciejewski, aktor teatralny i filmowy.
-
W Wielkich Łukach na Białorusi, według innych źródeł w Warszawie, urodził się Konstanty Rokossowski, członek partii bolszewickiej, od 1918 r. w Armii Czerwonej; w czasie II wojny światowej pod jego dowództwem w ramach Frontu Białoruskiego walczyła 1 Armia Wojska Polskiego; w latach 1949–1956 minister obrony narodowej Polski, wicepremier, członek BP KC PZPR; marszałek Polski i ZSRS.
-
W Kłyżowie (powiat Nisko) urodził się Adam Kuryłowicz, działacz związkowy, polityk, członek Polskiej Partii Socjalistycznej, wieloletni prezes Związku Zawodowego Kolejarzy; w PRL poseł, minister pracy i polityki społecznej, członek KC PZPR.
-
W Krośnie urodził się Jan Konstanty Dąbrowski, historyk średniowiecza, profesor uniwersytetów wileńskiego i krakowskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności.
-
W Warszawie zmarł Wacław Szymanowski, pisarz, dziennikarz i dramaturg.
-
W Ząbkowicach urodziła się Anna Podgórska, nauczycielka, działaczka społeczna i niepodległościowa, uczestniczka Powstania Warszawskiego.
-
W Warszawie urodził się Tadeusz Boy-Żeleński, pisarz, poeta, tłumacz literatury francuskiej, krytyk literacki i działacz społeczny.
-
W Jabłonicy Polskiej na Podkarpaciu urodził się Jan Stapiński, polityk, poseł do parlamentu wiedeńskiego i na Sejm II RP; jeden z twórców polskiego ruchu ludowego.
-
Galicja pod zaborem austriackim uzyskała autonomię na mocy tzw. konstytucji grudniowej, którą wydał cesarz Franciszek Józef I.
-
W Krakowie urodził Maksymilian Gumplowicz, historyk i etnograf, działacz Towarzystwa Szkoły Ludowej.
-
W Londynie chirurg Robert Liston przeprowadził pierwszą w Europie operację, podczas której pacjent był znieczulony eterem.
-
Dyktator Powstania Listopadowego Józef Chłopicki rozwiązał Rząd Tymczasowy, powołując w jego miejsce Radę Najwyższą Narodową. Prezesem został dotychczasowy szef Rządu Tymczasowego książę Adam Czartoryski.
-
W Poznaniu zmarł Teofil Wolicki, arcybiskup gnieźnieński i poznański.
-
W Londynie zmarł James Parkinson, lekarz, przyrodnik; w 1817 r. jako pierwszy opisał „drżączkę poraźną” – schorzenie nazywane dziś chorobą Parkinsona.
-
Książę Fryderyk August wydał tzw. dekret grudniowy, na mocy którego formalnie znoszono poddaństwo chłopów poprzez przyznanie im prawa swobodnego przenoszenia się z miejsca na miejsce w granicach Księstwa Warszawskiego.
-
W Ilińcach na Kijowszczyźnie urodził się Tomasz Padurra (Tymko Padura), poeta polsko-ukraiński, uczestnik Powstania Listopadowego.
-
W Miasocie koło Mołodeczna urodził się Tomasz Zan, poeta, współzałożyciel Towarzystwa Filomatów, założyciel Związku Promienistych, prezes Zgromadzenia Filaretów (1820–1823); w latach 1824–1837 na zesłaniu.
-
Zmarł Dymitr Samozwaniec II, podający się za cudownie ocalonego syna Iwana IV Groźnego; pretendent do tronu carów Rosji w latach 1607–1610.
-
W Certaldo we Włoszech zmarł Giovanni Boccaccio, pisarz, czołowy przedstawiciel włoskiego renesansu, autor zbioru nowel „Dekameron”.