Kalendarz historyczny
10 grudnia
-
W Nowej Hucie, dzielnicy Krakowa, zdemontowany został pomnik Włodzimierza Lenina. Autorem największego w Polsce pomnika wodza bolszewickiej rewolucji był Marian Konieczny. Odlana z brązu figura miała 6,5 metra wysokości i ważyła 6,5 tony. Została wykonana w 1973 r. w Zakładach Urządzeń Technicznych w Gliwicach. Zdemontowanie pomnika było konsekwencją młodzieżowych protestów. Podczas jednego z nich pomnik oblano farbą i podpalono.
-
Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki odebrali Maria Skłodowska-Curie i jej mąż Pierre Curie.
-
W Paryżu zmarł Andrzej Wat, historyk sztuki, autor rozpraw naukowych i książek o Janie Lebensteinie, popularyzator twórczości Augusta Zamoyskiego, zesłaniec do Kazachstanu. Syn pisarza Aleksandra Wata i Pauliny Wat.
-
Olga Tokarczuk odebrała literacką Nagrodę Nobla za rok 2018.
-
W Warszawie zmarł Adam Słodowy, popularyzator nauki i prowadzący program „Zrób to sam” w Telewizji Polskiej. Program nadawany był przez 24 lata między 1959 a 1983 r.
-
Ruszyła Biełsat TV – satelitarny kanał Telewizji Polskiej nadawany w języku białoruskim.
-
W Santiago w Chile zmarł gen. Augusto Pinochet, władzę przejął w 1973 r. w wyniku przewrotu wojskowego, obalając lewicowego prezydenta Salvadora Allende; wojskowa junta z Pinochetem jako prezydentem rządziła przez 17 lat, wprowadzając wolnorynkowe reformy gospodarcze; wobec opozycji stosowała brutalne represje, liczbę zamordowanych i tych, którzy "zniknęli" w okresie dyktatury szacuje się na kilka tysięcy, a torturowanych na 38 tys.; w 1990 r. Pinochet przekazał funkcję prezydenta demokratycznie wybranemu następcy Patricio Aylwinowi, zachowując stanowisko naczelnego dowódcy armii, ustąpił z niego w 1998 r., obejmując fotel dożywotniego senatora.
-
W Poznaniu zmarł prof. Janusz Pajewski, historyk dziejów XIX wieku i międzywojnia, autor pierwszej w PRL wydanej legalnie monografii odbudowy państwa polskiego w 1918 r.
-
W Warszawie zmarła Maryna Zagórska, tłumaczka literatury pięknej, współpracowniczka Komitetu Obrony Robotników, żona poety Jerzego Zagórskiego; Sprawiedliwa wśród Narodów Świata.
-
Wisława Szymborska odebrała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury.
-
Zmarła Krystyna Tustanowska, pseudonim Tina, żołnierka Armii Krajowej, uczestniczyła w wielu akcjach AK: w zamachu na Kutscherę i odbiciu „Rudego” pod Arsenałem.
-
Zmarł Ignacy Loga-Sowiński, polityk i działacz związkowy, od lat 30. związany z ruchem komunistycznym; w PRL m.in. członek KC PZPR i Rady Państwa.
-
W Maastricht w Holandii zakończył się szczyt 12 państw EWG, podczas którego uzgodniono traktat o unii gospodarczej i politycznej.
-
Telwizyjna premiera filmu „Dekalog I” w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.
-
Lech Wałęsa powołał Komisję Interwencji i Praworządności NSZZ „Solidarność”, którą kierował Zbigniew Romaszewski.
-
Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Konwencję w sprawie zakazu stosowania tortur.
-
Danuta Wałęsa wraz z synem odebrała w Oslo przyznaną Lechowi Wałęsie Pokojową Nagrodę Nobla.
-
W meczu koszykarskiej ekstraklasy Górnik Wałbrzych - Pogoń Szczecin zawodnik Górnika Mieczysław Młynarski zdobył 90 punktów. Do dziś wynik ten pozostaje rekordem polskiej ligi.
-
Przy Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność” powstał Komitet Obrony Więzionych za Przekonania.
-
Czesław Miłosz odebrał literacką Nagrodę Nobla.
-
W Pucku urodził się Daniel Pliński, siatkarz, pięciokrotny mistrz Polski, mistrz Europy z 2009 roku i wicemistrz świata z roku 2006.
-
Premiera filmu „Trzeba zabić tę miłość” w reżyserii Janusza Morgensterna.
-
Premiera filmu „Czyż nie dobija się koni?” w reżyserii Sydneya Pollacka.
-
Pierwszy album studyjny „Czerwonych Gitar” – „To właśnie my”.
-
W Londynie zmarł Michał Grażyński, członek POW, uczestnik Powstań Śląskich; w latach 1926–1939 wojewoda śląski; przewodniczący ZHP od 1931 do 1939 r., następnie przewodniczący ZHP poza granicami Kraju (1946–1960); po wojnie na emigracji w Wielkiej Brytanii.
-
Światowa premiera filmu „Lawrence z Arabii” opowiadającego o losach Thomasa Edwarda Lawrence'a, brytyjskiego archeologa, podróżnika, żołnierza i agenta wywiadu, uczestnika I wojny światowej na Bliskim Wschodzie.
-
Zmarł Andrzej Sołtan, fizyk, twórca i pierwszy dyrektor Instytutu Badań Jądrowych.
-
Decyzją Rady Państwa Stalinogród powrócił do historycznej nazwy – Katowice.
-
W Szczecinie wybuchły antysowieckie zamieszki, zaatakowano m.in. budynek konsulatu ZSRS, komisariaty MO, Centralne Więzienie oraz Prokuraturę Wojewódzką.
-
W Warszawie zmarła Lucyna Messal (Messalka), aktorka, śpiewaczka, tancerka, primadonna operetki warszawskiej.
-
Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka.
-
W Zabrzu urodził się Jan Sawka, grafik, malarz. Zajmował się plakatem i grafiką ilustracyjną.
-
W Zamościu urodził się Marek Grechuta, piosenkarz, poeta, kompozytor, wykonawca przebojów „Dni, których nie znamy”, „Będziesz moją panią”, „Niepewność”, „Korowód”.
-
W Moskwie zmarł Alfred Lampe, działacz komunistyczny, członek KC KPP; współorganizator Związku Patriotów Polskich w Związku Sowieckim oraz 1 Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki.
-
Nota ministra spraw zagranicznych RP Edwarda Raczyńskiego do rządów Narodów Zjednoczonych dotycząca niemieckich zbrodni na ludności żydowskiej w okupowanej Polsce.
-
W Białymstoku urodził się Aleksander Smolar, publicysta, w czasach PRL działacz opozycji demokratycznej, rzecznik Komitetu Obrony Robotników. Założyciel kwartalnika „Aneks”; w latach 1991–2020 prezes Fundacji im. Stefana Batorego.
-
W Warszawie zmarł Leon Wasilewski, działacz i teoretyk PPS, dyplomata, historyk i publicysta, ojciec Wandy Wasilewskiej, działaczki komunistycznej
-
W Lidzie urodził się Roman Załuski, reżyser i scenarzysta, autor filmów „Kardiogram” (1971), „Sekret” (1973), „Och, Karol” (1985), „Kogel-mogel” (1988).
-
W Genewie marszałek Józef Piłsudski wziął udział w sesji Rady Ligi Narodów poświęconej normalizacji stosunków polsko-litewskich.
-
Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury odebrał Władysław Reymont.
-
W Krakowie urodził się Jerzy Turowicz, dziennikarz, publicysta, wieloletni redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego”.
-
Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii odebrała Maria Skłodowska-Curie.
-
W Niechanowie w pobliżu Gniezna urodził się Adam Borys, ps. Pług, podpułkownik WP, cichociemny; organizator i pierwszy dowódca batalionu „Parasol” Kierownictwa Dywersji KG AK.
-
Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury odebrał Henryk Sienkiewicz.
-
W Sztokholmie po raz pierwszy wręczono Nagrody Nobla.
-
W Wilnie urodził się Henryk Niewodniczański, fizyk, członek PAN, twórca Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie.
-
W San Remo we Włoszech zmarł Alfred Nobel, szwedzki naukowiec, wynalazca, fundator Nagrody Nobla.
-
W Dębnie urodził się Józef Janos, twórca ludowy, poeta i rzeźbiarz.
-
W Krakowie urodził się Jerzy Stempowski, eseista, krytyk literacki, epistolograf, publicysta.
-
Zakończono budowę New York World Building – pierwszego drapacza chmur w Nowym Jorku. Liczący 109 metrów wysokości budynek rozebrano w roku 1955.
-
We wsi Kłoda Mała koło Białej Podlaskiej, w proteście przeciw szykanom związanym z narzuceniem przez władze rosyjskie wyznania prawosławnego, dokonała samospalenia rodzina Koniuszewskich – rodzice z dwójką małych dzieci. Józef Koniuszewski za odmowę porzucenia grekokatolicyzmu miał zostać pobity, obciążony podatkami i zamknięty w areszcie. Desperacką decyzję podjął na wieść o przymusowym chrzcie córki w cerkwi prawosławnej.
-
W Bohdanowie urodził się Ferdynand Ruszczyc, malarz, grafik, rysownik.
-
Na tron Królestwa Belgii wstąpił Leopold II Koburg.
-
W Aleppo w Syrii zmarł Józef Bem, uczestnik wojny 1812–1813 i Powstania Listopadowego. W czasie Wiosny Ludów dowódca rewolucyjnego Wiednia. Podczas powstania węgierskiego (1848–1849) stał na czele wojsk w Siedmiogrodzie, a następnie był naczelnym wodzem armii węgierskiej. Po upadku powstania służył w armii tureckiej jako Murat Pasza.
-
Powstanie Listopadowe: Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki i Jan Jezierski zostali wydelegowani przez dyktatora gen. Józefa Chłopickiego do Sankt Petersburga na rozmowy z carem Mikołajem I, które miały doprowadzić do kompromisowego zakończenia konfliktu.
-
W Zalesiu urodziła się Amelia z Ogińskich Załuska, kompozytorka, malarka, poetka, współzałożycielka uzdrowiska w Iwoniczu.
-
Car Rosji Paweł I ogłosił amnestię dla zesłanych na Syberię uczestników Powstania Kościuszkowskiego.
-
W Offenbach k. Frankfurtu n/Menem zmarł urodzony na Podolu Jakub Frank, przywódca oraz twórca żydowskiej sekty frankistów, cadyk, mistyk, samozwańczy prorok, astrolog i alchemik.
-
Urodziła się Antonina Campi-Miklasiewicz, śpiewaczka operowa.
-
Turcja wypowiedziała Rzeczpospolitej wojnę, żądając wycofania polskich wojsk z Podola i Ukrainy.
-
W Wittenberdze Marcin Luter publicznie spalił potępiającą go bullę „Exsurge Domine” („Powstań Panie”), wydaną przez papieża Leona X.
-
W Starym Sączu zmarła Jadwiga Bolesławówna, żona Władysława Łokietka, w latach 1320–1333 królowa Polski, matka Kazimierza III Wielkiego.